پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
چهارم آذرماه بود که شرکت خدمات انفورماتیک، مدیران بانک‌های کشور را تحت عنوان همایش ماشین‌های خودکار بانکی در هتل سیمرغ دور هم جمع کرد که برای آن‌ها از روندهای آتی خودپردازها در ایران و جهان بگوید و از دو خودپرداز جدید وینکور نیکسدورف در ایران رونمایی کند. ProCash 280 و ProCash 285 دو خودپرداز جدیدی بودند که به گفته پائولا گومز مدیر بخش آفریقا و خاورمیانه شرکت آلمانی وینکور نیکسدورف بسیار کوچک‌تر و سبک‌تر از دستگاه‌های خودپرداز شرکت‌هایی مانند ان‌سی‌آر، دایبولد و هیوسانگ هستند. دستگاه‌های جدید رونمایی شده به گفته مدیران شرکت خدمات انفورماتیک و نماینده آلمانی وینکور نیکسدورف عصاره مهندسی آلمانی است و در زمینه خدمت‌رسانی و امنیت شاهد ارتقای بسیاری نسبت به نسل‌های پیشین آن‌ها بوده‌ایم.
حتی در کشورهای توسعه‌یافته، استفاده از خودپرداز در سال‌های آینده، همچنان، بالا خواهد بود. این جمله را فرهاد فائز معاون بازاریابی و فروش شرکت خدمات انفورماتیک به نقل از ATMmarketplace گفت. به گفته او تحقیقات منتشر شده RBR هم نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۱۸ به ۳ میلیون دستگاه خودپرداز موجود در جهان حدود ۷۰۰ هزار دستگاه دیگر اضافه می‌شود. در حال حاضر بیشترین دستگاه‌های خودپرداز در آسیا و آمریکای شمالی نصب شده و کمترین آن‌ها در آفریقا و خاورمیانه. به نظر می‌رسد در آمریکا اسکناس هنوز پادشاه است و اگر آمارهای استفاده از اسکناس را بررسی کنیم می‌بینیم که با وجود توسعه ابزارهای فناورانه هنوز استفاده از اسکناس روند صعودی دارد.
دریکی دو سال آینده تراکنش‌های برداشت وجه از ۶۲ میلیارد تراکنش به ۹۴ میلیارد تراکنش می‌رسد و همه این آمارها نشان می‌دهد که دستگاه‌های خودپرداز هنوز از چشم مردم نیفتاده‌اند؛ اما تغییرات در دنیای فناوری، تأثیر خودش را بر صنعت خودپرداز هم گذاشته است و می‌گذارد. فائز با استناد به پژوهش‌هایی که انجام شده اعلام کرد که تلفن همراه، استفاده دوباره از پول نقد در دستگاه خودپرداز (Cash Recycling)، قوانین و مقررات مانند کارمزدها، فناوری‌های امنیتی و تبدیل ارز، مهم‌ترین روندهای پیش‌روی صنعت خودپرداز در جهان هستند؛ به‌عبارت‌دیگر امنیت و تقلب، بانکداری و پرداخت همراه و قانون‌گذاری سه بخشی هستند که برای صنعت خودپرداز تهدید محسوب می‌شوند. معاون بازاریابی خدمات انفورماتیک در صحبت‌های خود به سرویس‌های پرطرفدار بر روی دستگاه‌های خودپرداز اشاره کرد و ازجمله این سرویس‌ها، استفاده از طریق تلفن همراه، خدمات ارائه کارت، نقد کردن چک و خدماتی ویژه کسانی که در بانک حساب ندارند اشاره کرد. او در این رویداد گفت که در دنیا ۲۳ درصد دستگاه‌های خودپرداز به ماژول CCDM یا همان ماژول دریافت وجه مجهز شده‌اند اما در ایران این آمار زیر یک درصد است. با توجه به اینکه تعداد و مبلغ مدیریت شده توسط دستگاه‌های خودپرداز در حال افزایش است، در سال‌های آینده با رشد و توسعه خدمات دستگاه‌های خودپرداز روبه‌رو خواهیم شد.
در این همایش یک روزه حرفهای جالبی زده شد و آمارهای تحلیلی خوبی نیز ارائه شد. این بهانه‌ای بود تا به سراغ دکتر فرهاد فائز معاون بازاریابی و فروش شرکت خدمات برویم و مصاحبه کوتاهی با او در زمینه خودپردازها و آینده این صنعت داشته باشیم. آنچه در ادامه می‌خوانید مصاحبه ما با فائز است.
بسیاری از مردم دنیا هنوز بانکداری الکترونیکی را با دستگاه خودپرداز می‌شناسند و این فناوری دیرپاترین و تاثیرگذارترین فناوری بانکی تا به امروز است. اما هر روز فناوری‌های مختلفی ادامه حیات خودپردازها را به شیوه فعلی تهدید می‌کنند. به نظر شما آیا خودپردازها به همین شکل به حیات خود ادامه می‌دهند و با وجود فناوری‌های جدید شاهد مرگ خودپردازها نخواهیم بود؟
با توجه به اطلاعات در دست، حداقل تا چند سال آینده نه‌تنها حیات خودپردازها ادامه خواهد داشت؛ بلکه از رشد خوبی نیز برخوردار خواهند بود. فناوری‌های جدید روندهای جاری در این صنعت را تحت تاثیر قرار خواهند داد و نه حیات آن را. البته به‌منظور هم‌راستایی با روندهای کلان موجود و در حال شکل‌گیری، ارائه سرویس¬های جدید روی خودپردازها اجتناب‌ناپذیر است.
خودپردازها به‌مرور از پرداخت‌کنندگی وجه که اسم فعلی آن‌ها هم تداعی‌کننده آن است، به دستگاه‌های چندمنظوره بدل خواهند شد و چه‌بسا به ABM (Automatic Banking Machine) تغییر نام دهند. شاید در یک‌کلام بتوان گفت؛ نحوه ادامه حیات این دستگاه‌ها متاثر از نوع سرویس‌هایی است که در آینده ارائه خواهند داد.
.
به نظر شما شیوه استفاده از دستگاه‌های خودپرداز در سال‌های آینده چه تغییری خواهد کرد؟
منابع موثق پرطرفدارترین سرویس‌ها را در سال‌های آینده معرفی کرده‌اند. سرویس‌های ترکیبی موبایل و خودپرداز در رتبه اول قرار دارند و در اولویت‌های بعد سرویس‌های موردعلاقه به‌اصطلاح Digital Nativeها – یعنی افراد متولد یا بزرگ شده در عصر دیجیتال-، ارائه کارت‌های پیش‌پرداخت روی خودپرداز، سرویس‌های وصول وجه چک و در نهایت ارائه خدمت به مشتریان فاقد حساب و کارت، جذاب‌ترین سرویس‌های آتی خودپردازها خواهند بود.
.
به نظر شما پول نقد از بین می‌رود؟ یا شاهد تغییری در شیوه استفاده از پول نقد خواهیم بود؟ آمارها در این زمینه چه می‌گویند؟
طبق اطلاعات ارائه شده، پول نقد و یا همان اسکناس در گردش همچنان از بیشترین تقاضا برخوردار خواهد بود! آمارها نشان می‌دهد در کشور آمریکا که مهد خدمات الکترونیک و بانکداری نوین به شمار می‌رود؛ در چند سال گذشته میزان پول نقد همچنان رشد صعودی داشته است. طبق اعلام بانک مرکزی آمریکا برای سال 2006 تا سال 2012 سالانه رشدی بین 3 تا 6 درصد گزارش شده است. لذا افول پول نقد به معنی واقعی، در سال‌های آتی منتفی است. لیکن با افزایش نفوذ فناوری اطلاعات در عرصه‌های مختلف، در آینده نزدیک روند رشد استفاده از اسکناس متوقف شده و استفاده از پول الکترونیکی رو به افزایش خواهد بود. البته پارامترهای موثر دیگری نیز بر این روند تاثیر می‌گذارند که فرهنگ‌سازی و ترکیب سنی مردم از مهم‌ترین این عوامل هستند.
.
مهم‌ترین تولیدکننده‌های خودپرداز در جهان چه شرکت‌ها و چه کشورهایی هستند؟
شرکت‌های NCR و Diebold در آمریکا و شرکت Wincor Nixdorf در آلمان از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین تولیدکنندگان خودپرداز در جهان به شمار می‌روند که شرکت خدمات انفورماتیک تنها شریک تجاری شرکت وینکور نیکسدورف در ایران است.
.
وضعیت ایران در زمینه تولید دستگاه‌های خودپرداز چگونه است؟
شرکت‌های زیادی وارد این عرصه شده‌اند. برخی شرکت‌ها، قطعات را به‌صورت SKD یا CKD وارد نموده و آن‌ها را با نقشه و حق امتياز شركت خارجي مرتبط، مونتاژ می‌نمایند. برخی دیگر، Engine دستگاه‌ها (Dispenser) و برخی قطعات مهم و حساس همچون کارت‌خوان و صفحه‌کلید مجهز به ماژول امنیتی را وارد نموده و مابقی قسمت‌های ساده‌تر دستگاه‌ها را در داخل تولید می‌کنند و کمابیش همان مسیری را طی می‌کنند که بقیه تولیدکنندگان مطرح دنیا، طی می‌کنند.
شرکت‌های فرادیس البرز (وابسته به شرکت خدمات انفورماتیک)، ایران نارا، توسن تکنو، راویس پرداز، هاتف، پاراصنعت، خوارزمی، شرکت پرداخت الکترونیک بهستان و احیاناً برخی دیگر، در حوزه مونتاژ و تولید خودپرداز فعال هستند.
.
گفته می‌شود برخی دستگاه‌های خودپرداز دست‌دوم را تمیز می‌کنند و به‌عنوان دستگاه نو می‌فروشند؟ این شایعه صحت دارد؟
حداقل این‌جانب اطلاعات موثقی در این خصوص ندارم. بعضاً چنین مطالبی شنیده می‌شود و متاسفانه بیشتر از سوی شرکت‌های فعال در این حوزه و به قصد تخریب رقبا، مطرح می‌شوند. البته خود این فرآیند اساساً کار غلطی نیست و در جاهای مختلف دنیا انجام هم می‌شود؛ به شرطی که صادقانه به مشتری اطلاع داده شود. اما اینکه دستگاه Refurbished به‌جای دستگاه نو عرضه شود، کار اخلاقی و حرفهای نیست.
.
به نظر شما چه زمانی در زمینه تولید خودپرداز به خودکفایی می‌رسیم؟ یا اصلا این نگاه درست نیست و در زمینه چنین فناوری روند تعاملی با دنیا را باید ادامه دهیم و تقویت کنیم؟
خودکفایی به معنی تولید 100% یک دستگاه تقریبا مفهومی نداشته و نمی‌تواند توجیه اقتصادی هم داشته باشد. شرکت‌های تولیدکننده خودپرداز که در بخش قبلی صحبت‌هایم به آن‌ها اشاره کردم هم از صفر تا 100 دستگاه‌ها را خودشان نمی‌سازند. ساخت بعضی از قطعات خودپرداز ازجمله ماژول ورود رمز و یا ماژول پرداخت وجه در انحصار چند کارخانه معروف است که تولیدکنندگان خودپرداز در دنیا را تغذیه می‌نمایند. درنتیجه به اعتقاد بنده در زمینه تولید خودپرداز لازم است روند تعاملی با دنیا را ادامه داده و تقویت نماییم.
.
می‌توانید آماری از تعداد دستگاه‌های خودپرداز در ایران و جهان ارائه کنید؟
در ایران تعداد دستگاه‌های نصب‌شده و در حال سرویس با توجه به آمارهای ارائه شده از سمت بانک مرکزی در تیرماه سال جاری 999،34دستگاه بوده است. این رقم در کل جهان معادل 2.8 میلیون تا سال 2013 اعلام گردیده است. البته آمار غیررسمی از خودپردازهای فروخته شده به بانک‌های کشور عددی نزدیک به 700، 39 خودپرداز است.
.
چه تعداد از دستگاه‌های خودپرداز ایران تحت پوشش شرکت داده‌ورزی فرادیس البرز است و سهم بازار شما چقدر است؟
بیش از 15 هزار دستگاه خودپرداز Wincor Nixdorf تحت پوشش شرکت فرادیس البرز است.
.
برنامه‌های شما برای آینده این صنعت چیست؟
مقایسه شاخص‌های تعداد دستگاه خودپرداز مورد نیاز، حاکی از نیاز قطعی کشور به تعداد زیادی خودپرداز است. نسبتِ تعدادِ کارت‌های صادره به تعداد خودپردازها و همین‌طور نسبتِ تعدادِ جمعیت کشور به تعداد خودپردازها این نیاز را قطعیت می‌بخشد. برآورد ما نشان می‌دهد در سال 94، حداقل 2800 دستگاه خودپرداز جدید در کشور نصب خواهد شد که تعدادی از این دستگاه‌ها، جایگزین خودپردازهای مستعمل می‌شوند. هدف کوتاه‌مدت ما، برآوردن بخشی از این نیاز است که سهم بازار 43 درصدی ما را حفظ کند. هدف میان‌مدت و بلندمدت هم توسعه بیش‌ازپیش و ورود به دستگاه‌های چندمنظوره خواهد بود. البته همه این اهداف از طریق شرکت فرادیس البرز (وابسته به شرکت خدمات انفورماتیک) دنبال خواهد شد.
.
هفته‌نامه عصر ارتباط نیز مردادماه امسال در شماره 661 خود گزارشی را با عنوان آیا به خودپردازهای بیشتری احتیاج داریم؟ منتشر کرده بود که در آن نیز با استناد به آمار نتیجه گرفته شده بود که در ایران به خودپردازهای بیشتری احتیاج داریم. بخشی از این گزارش در ادامه آمده است؛
در دنیا هر۲.۷۷۰ نفر، یک خودپرداز
با در نظر داشتن دو میلیون و شش‌صد هزار دستگاه خودپرداز در دنیا و با توجه به اینکه جمعیت در حال حاضر دنیا حدود ۷ میلیارد و ۲۰۰ میلیون نفر است می‌توان به این نتیجه رسید که به ازای هر ۲.۷۷۰ نفر در دنیا یک دستگاه خودپرداز وجود دارد. توجه داشته باشید که این میانگین، تمام کشورهای توسعه‌نیافته، کشورهای درحال‌توسعه و کشورهای توسعه‌یافته را شامل می‌شود. نسبت‌ها این چنین باقی نمی‌ماند و با توجه به رشد دنیا در سال‌های آینده تغییرات وسیعی را شاهد خواهیم بود.
در ایران هر ۲.۳۲۷ نفر، یک خودپرداز
اگر با همین دید بخواهیم به ایران نگاه کنیم جمعیت در حال حاضر ایران نیز ۷۸ میلیون نفر است و طبق آخرین آمار بانک مرکزی ایران تا پایان فروردین‌ماه ۱۳۹۳ تعداد ۳۳.۵۱۷ دستگاه خودپرداز در شبکه بانکی ایران در حال سرویس‌دهی به مردم هستند. یعنی در ایران به ازای هر ۲.۳۲۷ نفر یک دستگاه خودپرداز وجود دارد. در نگاه اول آمار خوشحال‌کننده‌ای است، ازاین‌جهت که از میانگین جهانی ۴۴۳ نفر کمتر است. اما اگر این آمار را با یک کشور پیشرفته مثل آمریکا مقایسه کنیم اوضاع کمی فرق می‌کند.
در آمریکا هر ۷۵۷ نفر، یک خودپرداز
طبق آخرین آمار اعلام شده از سوی The National ATM Council, Inc تعداد دستگاه‌های خودپرداز فعال در ایالت متحده آمریکا بیش از ۴۲۵ هزار دستگاه است. با وجود جمعیت ۳۲۲ میلیونی این کشور، می‌توان نتیجه گرفت که برای هر ۷۵۷ نفر یک دستگاه خودپرداز در این کشور وجود دارد.
.
راه دور است و بیابان در پیش
از مقایسه این آمار با آمار مشابه در کشورهایِ همسایه ایران و کشورهایِ خاورمیانه، متوجه می‌شویم ایران در جایگاهِ بهتری نسبت به این کشورها قرار دارد و این نشان می‌دهد که ایران در این زمینه در منطقه از دیگر کشورها جلو‌تر است و در اوضاع بهتری دارد. اما هنوز برای رسیدن یا نزدیک شدن به کشورهای پیشرفته‌ای همچون آمریکا راهی طولانی پیش رو داریم. راهی که پیمودنش به نفع همه مردم و بانک‌هاست؛ با این کار نه‌تنها بانک‌ها، هزینه‌های تمام شده خود را کاهش می‌دهند، بلکه می‌توانند به گستره بیشتری از مشتریان خدمات ارائه کنند. از طرف دیگر مشتریان نیز می‌توانند دسترسی زمانی و جغرافیایی بیشتر و بهتری به خدمات بانک‌ها داشته باشند. صحبت‌های دکتر فرهاد فائز به‌عنوان یکی از متخصصان این حوزه نیز این امر را تایید می‌کند که ما به خودپردازهای بیشتری احتیاج داریم.
گفت‌وگو با دکتر فرهاد فائز معاون بازاریابی و فروش شرکت خدمات انفورماتیک
منبع: ماه‌نامه پرداخت و بانکداری الکترونیک عصر ارتباط؛ شماره 16