راه پرداخت
رسانه فناوری‌های مالی ایران

دیالکتیک دیجیتال

یادداشتی با رویکرد فلسفی به طراحی‌های فناورانه باهدف عمق‌بخشی به استراتژی کسب‌وکارهای دیجیتال

رسول لطفی، معاون فناوری اطلاعات بانک مسکن / دیالکتیک یک روش فلسفی است که برای درک تضادها و تغییرات در پدیده‌ها به کار می‌رود. این روش توسط فلاسفه یونان باستان و به‌ویژه هگل توسعه یافته است. از این روش به‌عنوان یک روش‌شناختی و چارچوب فلسفی، به بررسی و تحلیل تعاملات و تضادهای موجود در پدیده‌ها و سیستم‌ها که به طور خاص بر فرایندهای تحولی تمرکز دارد و از طریق مواجهه و حل تضادها به وقوع می‌پیوندد، می‌پردازیم.

در ساختار دیالکتیک، مراحل تز، آنتی‌تز و سنتز به ترتیب وضعیت‌های اولیه، تقابل و هم‌گرایی یا هم‌افزایی را نمایان می‌کنند. این مدل، ابزاری قدرتمند برای درک فرایندهای پیچیده و چندلایه‌ای است که در آن‌ها اجزای مختلف با تعامل و تنش متقابل، به تغییروتحول منجر می‌شوند.


کارکرد دیالکتیک در فناوری و اقتصاد دیجیتال


در اکوسیستم فناوری و اقتصاد دیجیتال، دیالکتیک به‌عنوان ابزاری تحلیلی برای تبیین و درک عمیق از پویایی‌ها و تغییرات بنیادین به کار می‌رود. به‌عنوان‌مثال، ظهور پلتفرم‌های اقتصادی و اشتراکی دیجیتال مانند فیلیمو در مقابل صداوسیما، اسنپ در مقابل اتحادیه تاکسی‌داران و دیوار در مقابل اتحادیه املاک و…تضادهای سنگینی بین مدل‌های اقتصادی سنتی و نوآوری‌های دیجیتال ایجاد کرد.

این پلتفرم‌ها؛

  • تز را به شکل تسهیل دسترسی به خدمات و کالاها از طریق اشتراک‌گذاری منابع متجسد ساختند.
  • آنتی‌تز این فرایند، واکنش‌های منفی از سوی صنایع سنتی و چالش‌های قانونی و اجتماعی از جمله مسائل مربوط به حقوق رسانه‌ها و تاکسی‌داران و اتحادیه املاک و صداوسیما و …بود.
  • سنتز این تضادها را می‌توان در تلاش‌های دولت‌ و شرکت‌ها برای تدوین قوانین و مقررات جدید، ایجاد چارچوب‌های حقوقی و ارتقاء استانداردهای خدمات مشاهده کرد.

دیگر نمونه برجسته، رشد تجارت الکترونیک و دگرگونی زنجیره تأمین جهانی است. در این مورد، تز شامل بهره‌وری بالای دیجیتالی شدن و قابلیت دسترسی گسترده به بازارهای جهانی است. آنتی‌تز این تحول، چالش‌های مربوط به کارهای خرده‌فروشی سنتی، مسائل زیست‌محیطی ناشی از حمل‌ونقل و تدارکات گسترده، و پیچیدگی‌های قانونی و تعرفه‌ای است. سنتز این تضادها را می‌توان در ظهور راه‌حل‌های لجستیکی نوین، استفاده از هوش مصنوعی برای بهینه‌سازی زنجیره تأمین، و تطبیق قوانین بین‌المللی به‌منظور تسهیل تجارت دیجیتال مشاهده کرد.

شبکه‌های اجتماعی و شکل‌گیری هویت دیجیتال:

در تضاد اولیه گسترش شبکه‌های اجتماعی، امکان ارتباطات بی‌درنگ و تبادل اطلاعات شخصی را فراهم کرد. این پلتفرم‌ها فضای عمومی جدیدی ایجاد کردند، اما در آنتی تز هم‌زمان نگرانی‌های جدی درباره حریم خصوصی و داده‌های شخصی را به همراه داشتند. از یک سو، افراد از طریق این فضاهای دیجیتال هویت‌های جدیدی خلق کردند و امکان ارتباط با دایره وسیعی از افراد را به دست آوردند. از سوی دیگر، نگرانی‌ها درباره نقض حریم خصوصی و استفاده نادرست از داده‌های شخصی به وجود آمد.

در پاسخ به این تضاد، سنتز، فناوری‌های رمزنگاری و پروتکل‌های امنیتی بهبود یافتند و قوانین حفاظت از داده‌ها، مانند GDPR در اروپا، تدوین شد. این قوانین شرکت‌ها را ملزم به شفافیت بیشتر در جمع‌آوری و استفاده از داده‌های کاربران کردند.

نتیجه این فرایند دیالکتیکی، افزایش آگاهی کاربران نسبت به حقوق خود در فضای دیجیتال و ایجاد تعادل میان دسترسی آزاد به اطلاعات و حفاظت از حریم خصوصی بوده است.

هوش مصنوعی و اخلاقیات الگوریتمیک:

ظهور هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، انقلابی در افزایش کارایی و دقت در تصمیم‌گیری‌های خودکار ایجاد کرد. اما این فناوری‌ها مسائل اخلاقی پیچیده‌ای نیز به همراه داشتند، از جمله مسئله تبعیض الگوریتمی و کاهش شفافیت در تصمیم‌گیری‌ها. برای حل این تضاد، جامعه علمی و صنعتی به توسعه چارچوب‌های اخلاقی و استانداردهای شفافیت در الگوریتم‌ها پرداخته است. این شامل توسعه الگوریتم‌های قابل تفسیر، روش‌های بازرسی و نظارت بر سیستم‌های هوش مصنوعی، و ایجاد نهادهای مستقل برای نظارت بر رعایت اصول اخلاقی است. در نتیجه، شاهد پذیرش گسترده‌تر هوش مصنوعی در حوزه‌های حساس مانند پزشکی و قضایی بوده‌ایم، با تأکید بر ایجاد سیستم‌های منصفانه و شفاف که در مقابل تبعیض محافظت می‌کنند.


 امنیت سایبری و حفاظت از حریم خصوصی


تز: افزایش استفاده از فناوری‌های دیجیتال در ایران، از جمله بانکداری الکترونیک، تجارت الکترونیک، و خدمات دولتی آنلاین، به رشد و توسعه اقتصادی کمک کرده است. این رشد با افزایش حجم داده‌های حساس همراه بوده است.

آنتی‌تز: هم‌زمان با این رشد، چالش‌های امنیت سایبری و حفظ حریم خصوصی کاربران نیز افزایش‌یافته است. مواردی از نقض حریم خصوصی و حملات سایبری باعث نگرانی‌های گسترده‌ای در مورد امنیت داده‌ها شده است.

سنتز: برای مقابله با این چالش‌ها، دولت و بخش خصوصی به تقویت زیرساخت‌های امنیت سایبری و توسعه قوانین و مقررات حفاظت از داده‌ها پرداخته‌اند. ایجاد مراکز امنیت سایبری ملی و ترویج فرهنگ امنیت سایبری از جمله اقدامات انجام شده در این راستا هستند. این تلاش‌ها به کاهش ریسک‌های مرتبط با امنیت داده‌ها و افزایش اعتماد کاربران به خدمات دیجیتال کمک کرده است.

هدف تئوریزه کردن اصول دیالکتیک در این یادداشت این است می‌خواهیم بگوییم اگر در جایگاه یک دانشجو یا دانش‌آموخته، یک تیم استارتاپی، یک مرکز نوآوری، یک مجموعه سرمایه‌گذار، وزیر اقتصاد و یا وزیر ارتباطات باشید، در طراحی‌های کسب‌وکار یک استارتاپ فناورانه و یا توسعه یک محصول جدید دیجیتال، یا توسعه اقتصادی یک کشور، دیالکتیک می‌تواند به‌عنوان یک ابزار تحلیلی در بررسی و درک روندهای پیچیده در حوزه فناوری و اقتصاد دیجیتال مؤثر باشد. با استفاده از این رویکرد، می‌توان نه تنها تضادها و چالش‌های موجود را شناسایی کرد، بلکه راهکارهایی برای انطباق و توسعه سیستم‌های جدیدی ارائه داد که به نحو مؤثری با شرایط متغیر آینده سازگار باشند.

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.