پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوریهای مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
برگزاری رویداد لندتک به افزایش آگاهی عمومی و توسعه لندتکها می‌انجامد
گفتوگو با مهدی گرکانی، معاون محصول دیجیپی درباره دلیل حمایتشان از رویداد لندتک ایران و تغییراتی که دیجیپی در این سال‌ها داشته است
دیجیپی یکی از لندتک‌های موفق در بازار ایران است که در این سال‌ها روی افزایش قدرت خرید مردم و ارائه اعتبار و وام خرد به آنها تمرکز کرده و برای اینکه بتواند خدمات بهتری ارائه دهد، تغییراتی هم داشته است؛ تغییراتی که مربوط به ساختارها و فرایندها و منابع انسانی، بازار و مشتریان و همچنین زیرساخت‌ها و محصولات و خدماتش می‌شود. این لندتک در آخرین اقدام خود تصمیم گرفته به جمع حامیان رویداد لندتک ایران بپیوندد. کارخانه نوآوری رسانه راه‌کار قرار است رویداد لندتک ایران را هفدهم و هجدهم مردادماه ۱۴۰۳ در سالن ضرغام با حضور بیش از هزار مهمان، پنجاه سخنران و تولید بیش از بیست ساعت محتوای تخصصی برگزار کند و این رویداد، بزرگ‌ترین دورهمی صنعت مالی و لندتک کشور باشد. دیجیپی هم تصمیم گرفته در این مسیر همراه راه‌کار باشد و در توسعه آگاهی و سواد عمومی درباره لندتکها و افزایش هم‌افزایی و تعامل هرچه بیشتر آنها برای حل چالش‌هایی که دارند، شریک باشد. به همین منظور، به سراغ مهدی گرکانی، معاون محصول دیجیپی، رفتیم و با او درباره عملکرد این شرکت در دو سال گذشته، چالش‌ها و وضعیت لندتکها و نقشی که این رویداد در توسعه اکوسیستم آنها دارد، گفتوگو کردیم.
محورهای اصلی چشم‌انداز دیجیپی
دیجیپی یکی از کسب‌وکارهای لندتکی فعال و موفق کشور است که در این سال‌ها با استقبال مواجه شده و حالا به جمع حامیان رویداد لندتک ایران پیوسته است. مهدی گرکانی، معاون محصول دیجیپی، درباره فعالیت‌ها و تغییراتی که در این سال‌ها داشته‌اند، می‌گوید: «مأموریتی که دیجیپی برای خود تعریف کرده، همچنان چراغ راه و منشاء اصلی تمام تغییرات و تحولات بوده است؛ چه در داخل شرکت و چه در تأثیراتی که بر اکوسیستم فین‌تک ایران گذاشته است. چشم‌انداز دیجیپی توانمندسازی مالی، ساده‌سازی تجربه و همگانی‌کردن دسترسی به خدمات و منابع مالی است. علاوهبر افزایش قدرت خرید مردم در اقتصاد تورمی با اعطای اعتبار در بستری عادلانه و موقعیتی برابر، هدف ما تقویت سواد و رفتار مالی افراد نیز است. این چشم‌انداز، محور استراتژی توسعه محصولات و خدمات ما بوده و خواهد بود. مسیر پیش رو نیز شامل تمرکز بیشتر بر ارائه تجربه شخصی‌سازی خدمات برای کاربران و کمک به مدیریت سلامت مالی آنهاست.»
تغییر در بازار و مشتریان دیجیپی
دیجیپی در این سال‌ها تغییراتی داشته که می‌توان آنها را در سه دسته اصلی تقسیم‌بندی کرد: بازار و مشتریان؛ زیرساخت، محصولات، خدمات و ساختار، فرایندها و منابع انسانی. معاون محصول دیجی‌پیدرباره تغییرات مربوط به بازار و مشتریان دیجیپی بیان می‌کند: «در سال ۱۴۰۰دیجیپی حدود پانصد هزار درخواست تسهیلات را پردازش کرد و نزدیک به یک همت تسهیلات خرد به مشتریان داد. با آغاز سرویس BNPL نزدیک به سی هزار مشتری در مجموع پانزده میلیارد تومان اعتبار دریافت کردند. در سال ۱۴۰۱ دو میلیون درخواست تسهیلات پردازش شد و ۱.۲ همت تسهیلات اختصاص یافت. سرویس BNPL نیز با رشدی قابل توجه، از سی هزار کاربر به ۶۱۰ هزار کاربر و از پانزده میلیارد تومان به یک همت اعتبار رسید. در سال ۱۴۰۲، مجموع ۶.۵ همت اعتبار و تسهیلات به مشتریان داده شد و رشد بیش از ۱۰۰۰درصدی در سرویس خرید اعتباری مشاهده شد. تعداد تراکنش‌ها و تنوع پذیرندگان نیز بیش از ۵۰۰ درصد رشد داشت. همچنین، خدمات تسهیلاتی برای کسب‌وکارها با رشد ۹۰۰درصدی به نزدیک یک همت رسید. در حوزه‌های دیگر فین‌تک مانند بیمه نیز رشد بیش از ۳۰۰درصدی را شاهد بودیم.»
ایجاد تغییراتی در حوزه‌های زیرساخت، محصولات و خدمات
بنابر صحبت‌های گرکانی، تغییراتی هم در حوزه‌های زیرساخت، محصولات و خدمات داشته‌اند: «تغییرات و مسیر روبه‌رشدی که در حوزه بازار و مشتریان به آن اشاره شد به‌واسطه توسعه زیرساخت‌ها و بهبود محصولات و خدمات دیجیپی بوده است. در دو سال اخیر مهم‌ترین اتفاق حوزه زیرساخت و محصول به تکمیل core تسهیلاتی دیجیپی مربوط می‌شود که به‌صورت مقیاس‌پذیر قابلیت اتصال در کوتاه‌ترین زمان ممکن به هاب‌های تسهیلاتی و سیستم‌های بانکداری باز شبکه بانکی به‌عنوان اصلی‌ترین تأمین‌کنندگان مالی کشور را فراهم کرده است. توسعه سفته الکترونیک نیز به همراه بهبود مستمر فرایندهای احراز هویت و فعال‌سازی تسهیلات به دیجیپی کمک کرد تا از بازه چندروزه لازم برای اعطای تسهیلات در روزهای نخست به رکورد ۷۳ دقیقه از لحظه شروع فرایند توسط مشتری تا لحظه اعطای وام برسد. هم‌اکنون بخش قابل توجهی از سهم استفاده از امضای الکترونیک و سفته الکترونیک در کشور به دلیل فعالیت‌های اعتباری دیجیپی اتفاق می‌افتد. همچنین فرایندهای جمع‌آوری و پردازش چک‌های ضمانت نیز طی دو سال گذشته بهبود زیادی داشته و افتتاح شعب حضوری نیز به‌عنوان یکی از استراتژی‌های دیجیپی، زمینه دسترس‌پذیری خدمات برای مشتریانی که از زندگی دیجیتال کمی فاصله دارند و نیاز به آنبورد شدن برای استفاده از خدمات دارند را مهیا کرده است. در حوزه آفلاین علاوهبر شعب حضوری، امکان خرج‌پذیری اعتبار دیجیپی در پذیرنده‌های آفلاین با کانال‌های دستگاه‌های کارت‌خوان فروشگاهی و QR توسعه داده شده تا شبکه پذیرندگی و محل‌های خرج‌پذیری راهکارهای اعتباری دیجیپی فراگیرتر شود. از دیگر دستاوردهای دو سال اخیر می‌توان به راهکارهای پرداخت اعتباری در چهار قسط، فروش چکی و بهبود مدل‌های اعتبارسنجی نیز اشاره کرد.»
تغییرات سازمانی دیجیپی در دو سال اخیر
دیجیپی برخی تغییرات نیز در حوزه ساختار، فرایندها و منابع انسانی‌اش داشته است. معاون محصول دیجیپی در این‌باره اظهار می‌کند: «از تغییرات زیرساختی و محصولی که بگذریم به تغییرات سازمانی می‌رسیم که عامل مهمی در امکان تغییر دیجیپی از یک استارتاپ نوپا به یک استارتاپ «خوب سازمان‌یافته» است. دیجیپی از یک استارتاپ کوچک تبدیل به شرکتی با بیش از چهارصد نفر پرسنل شده که در تیم‌های محصول، کسب‌وکار، مارکتینگ، عملیات، مالی، ریسک و غیره فعالیت می‌کنند. فانکشن‌هایی به وجود آمده و توسعه پیدا کرده که دو سال پیش نیاز به وجود آنها کمتر حس می‌شد؛ ساختارهایی برای حفظ و ارتقای سطح سرویس به کاربران ایجاد شده و به‌عنوان مثالی دیگر از توسعه و اضافه شدن پذیرنده‌های جدید نیازمند سازمان فروش پیچیده‌تری است. تیم‌های محصول نیز از پنج یا شش تیم به بیش از پانزده تیم رسیده‌اند؛ بنابراین برای ایجاد هم‌گرایی و هم‌افزایی حتماً نیازمند مکانیسم‌هایی از جنس تغییر ساختار، تعریف فرایند و مهم‌تر از همه فرهنگ سازمانی هستیم تا در مسیر رشد سازمانی، سرعت و بهره‌وری‌مان آسیب نبیند.»
لزوم ایجاد رابطه‌ای دوسویه بین بانک‌ها و لندتکها
ورود بانک‌ها به این حوزه و ایجاد همکاری‌های مؤثر با لندتکها، تأثیر بسزایی در رشد این صنعت و تحقق اهداف لندتکها داشته و خواهد داشت. گرکانی با اشاره به این موضوع می‌گوید: «در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ تأمین منابع لازم برای اعطای تسهیلات در دیجیپی با لیزینگ‌ها انجام می‌شد. با استقبال گسترده مشتریان از طرح‌های اعتباری، سقف اعتباری لیزینگ‌ها دیگر پاسخگوی تقاضای روزافزون نبود. ورود منابع بانکی در اواخر سال ۱۴۰۱ و پس از آن، باعث رشد قابل توجه خدمات اعتباری دیجیپی شد. برای مثال تسهیلات اعطایی دیجیپی در سال ۱۴۰۲ بیشتر از مجموع تسهیلات اعطایی بیش از ۱۰ لیزینگ کشور بود که این موضوع نشان‌دهنده اهمیت و تأثیر منابع بانکی بر رشد لندتک‌هاست. علاوهبر تأثیر مثبت این همکاری‌ها بر دیجیپی، باید به نقش ارتباط دوسویه لندتکها و بانک‌ها نیز اشاره کرد. ورود دیجیپی به‌عنوان پیشتاز بازار، منجر به توسعه بیشتر و بهینه‌تر شدن سرویس‌های بانکداری باز و هاب‌های اعتباری بانک‌ها، گسترش استفاده از امضای دیجیتال، قراردادهای دیجیتال و سفته الکترونیک شد. به‌علاوه، بانک‌ها با استراتژی اعطای وام خرد از طریق لندتکها می‌توانند هزینه‌های عملیاتی و بازاریابی اعطای تسهیلات خرد را کاهش دهند. به‌عنوان نمونه‌های موفق جهانی، در ایالات متحده همکاری بین Goldman Sachs و Apple در پروژه Apple Card را می‌توان ذکر کرد. این همکاری منجر به ارائه یک کارت اعتباری دیجیتال شده که ترکیبی از فناوری پیشرفته و منابع مالی قوی بانک را به ارمغان آورده است. همچنین در انگلستان، همکاری Barclays و MarketInvoice منجر به توسعه پلتفرم‌هایی شده که به کسب‌وکارهای کوچک و متوسط امکان دسترسی به منابع مالی با امکانات بهتر را داده‌اند.»
او معتقد است برای تداوم و افزایش همکاری بین بانک‌ها و لندتکها، تعریف بازی برد-برد بین طرفین و نقش‌آفرینی هر کدام در جایگاه صحیح زنجیره ارزش برای مشتریان نهایی اهمیت زیادی دارد. اگر هر کدام از بازیگران با تمرکز بر نقاط قوت خود و تلاش برای توانمندسازی طرف دیگر، نقش خود را ایفا کنند، شاهد رشد سریع‌تر این صنعت، ایجاد ارزش برای مشتری نهایی و منافع برای همه بازیگران خواهیم بود. لندتکها به‌واسطه چابکی، نوآوری، استفاده از فناوریهای بهروز و تفکر طراحی محصول بر مبنای محور قرار دادن مشتری، نیازهای امروز مشتریان را درک کرده و به‌عنوان پیشران‌‌های صنعت، خدماتی ارائه می‌دهند که با استقبال عموم مردم جامعه، به‌ویژه نسل زد مواجه می‌شود. نادیده گرفتن یا کمرنگ کردن این نقش در طول زمان، اشتباهی استراتژیک برای نظام بانکی و اقتصاد دیجیتال کشور خواهد بود. انتظار می‌رود که شبکه بانکی کشور و بانک مرکزی به تقویت جایگاه لندتکها کمک کنند. در نهایت، تجربه‌های موفق جهانی نشان می‌دهند همکاری سازنده بین بانک‌ها و لندتکها، نه‌تنها منجر به نوآوری و بهبود خدمات می‌شود، بلکه توانمندسازی هر دو طرف را نیز به همراه دارد. این نوع همکاری‌ها، با استفاده از فناوریهای پیشرفته و رویکردهای مشتری‌مدار، می‌تواند به رشد سریع و پایدار صنعت مالی کمک کند.»
رگولاتور نباید دست‌اندازهای بیجا ایجاد کند
خلاقیت و رشد در ورطه محدودیت‌ها شکل می‌گیرد؛ محدودیت‌هایی که منجر به شکست می‌شوند و درس‌آموخته‌های هر شکست، پله‌ای برای رشد و حرکتی جدید خواهند بود. اگر استارتاپ‌ها با تکیه بر نوآوری ماشین‌هایی برای حرکت به سمت آینده و نقطه‌ای بهتر از مکان فعلی ما می‌سازند و اگر جاده‌ای که آن ماشین قرار است در آن حرکت کند به مثابه زیرساخت‌ها تلقی شود، نقش رگولاتور نیز مانند پلیس راهنمایی و رانندگی است که با وضع قوانین و مقررات، عبور‌ومرور در مسیر را کنترل می‌کند. معاون محصول دیجیپی با اشاره به این موضوع بیان می‌کند: «توجه به این نکته ضروری است که با تغییر فناوری و زیرساخت‌ها، قوانین نیز باید بهروز شوند. در جاده خاکی و با ماشین‌های اولیه شاید نباید بیش از سی کیلومتر سرعت داشت، ولی با ماشینی جدید و جاده‌ای صاف و استاندارد، سرعت بیش از ۱۸۰ کیلومتر هم می‌تواند مجاز باشد. اینکه رگولاتور چقدر با ویژگی‌های ماشین جدید و مسیر آشنا باشد و قابلیت‌های آن را بشناسد تا سرعت مجاز را معین کند و اینکه چقدر دست‌انداز در جای درست قرار دهد یا دست‌اندازهای بیجا را از بین ببرد، در سرعت رسیدن از نقطه اولیه به نقطه مقصد تاثیرگذار خواهد بود. این دقیقاً تاثیری است که رگولاتور می‌تواند بر سرعت رشد استارتاپ‌ها که محرکه اصلی اقتصاد دیجیتال هستند، داشته باشد.»
او در ادامه می‌گوید: «در سطح جهانی، این الگو به‌خوبی مشاهده می‌شود. برای مثال در ایالات متحده، چهارچوب قانونی تنظیم‌شده توسط SEC (کمیسیون بورس و اوراق بهادار) برای فین‌تک‌ها و لندتکها، با ایجاد تعادل بین نوآوری و حفاظت از مصرف‌کنندگان، به رشد و توسعه این صنعت کمک کرده است. در انگلستان، FCA (سازمان رفتار مالی) با رویکرد رگولاتوری Sandbox، فضایی فراهم کرده که استارتاپ‌ها بتوانند محصولات جدید خود را در محیطی کنترل‌شده آزمایش کنند. این نوع رویکرد، امکان نوآوری و رشد را فراهم کرده و از ریسک‌های احتمالی جلوگیری می‌کند. معمولاً در سرتاسر جهان وضع موجود دارای ثبات و نظمی تعریف شده است و قوانین کمابیش نوشته شده‌اند. وقتی نوآوری اتفاق می‌افتد، طبیعتاً با فقدان قوانین مواجه می‌شویم، زیرا رویه‌ها و ابزارها تغییر کرده‌اند. معمولاً در ابتدا توجهی به تغییرات جدید نمی‌شود، زیرا میزان اثر آن کم و جزئی است. اما وقتی تغییر و اثر آن به‌مرور بزرگ‌تر می‌شود، زنگ خطر برای قانون‌گذار به صدا درمی‌آید که گاه منجر به بسته شدن برخی مسیرها می‌شود تا بررسی و تحلیل بهتری از وضعیت به دست آید. در ادامه بعد از مدتی، قوانینی وضع می‌شوند که باعث کنترل سرعت می‌شوند. در این صحنه، هر یک از ارکان می‌توانند نقش خود را به‌صورت مؤثر انجام دهند. کارآفرین و نوآور باید ارتباطی نزدیک با رگولاتور ایجاد کنند و تصویر مناسبی از فرصت‌ها و تهدیدهای وضع جدید برای او ترسیم کنند. اگر به کارآفرینان و استارتاپ‌ها فضا داده شود و ارتباط مؤثر شکل بگیرد، آنها می‌توانند نقش پررنگی در تدوین قوانین نیز داشته باشند. از سوی دیگر هم، اگر رگولاتور از تغییر و تحولات آگاه بوده و اطلاعات و دانش بهروز داشته باشد، پیش‌بینی بهتری از تغییرات خواهد داشت و قوانین متناسبی هم وضع خواهد کرد.»
شناخت ناکافی رگولاتور به رفتار قهری می‌انجامد
طبق صحبت‌های گرکانی، آنچه گاهی رخ می‌دهد، نبود شناخت کافی از مختصات کامل مسئله و در نظر نگرفتن جمیع جوانب است که ممکن است به رفتارهای قهری یا قوانینی منجر شود که عملاً دست‌وپای نوآوری را قطع می‌کند و باعث صدمات جدی به استارتاپ‌ها و مشتریان آنها می‌شود. هم‌اکنون نیز خلأ و ضعف قوانین و مقررات متناسب با تحولات اقتصاد دیجیتال و فرایندها و ابزارهای جدیدی که به‌واسطه فناوری میسر شده‌اند، وجود دارد. دیجیپی در سال‌های گذشته سعی کرده پاسخگوی نیاز‌ها و ابهامات شکل‌گرفته برای رگولاتور باشد و به تدوین قوانین و مقررات کمک کند، اما گاه موقعیتی یک‌طرفه و بدون در نظر گرفتن وضعیت یک شرکت نوپا طرح می‌شود که ادامه فعالیت را غیرممکن می‌کند. با این اوصاف، میزان سختگیری یا حتی سکوت عمدی با بودن خلأهای قانونی، سرعت تدوین قوانین جدید یا تغییر قوانین موجود با در نظر گرفتن دغدغه‌های تمامی اعضای اکوسیستم، نقش بسزایی در عملکرد نهایی رگولاتور خواهد داشت. اگر قانونی وضع شود که منجر به ناتوانایی از ادامه فعالیت و حتی کند شدن رشد استارتاپ‌ها به‌عنوان پرچم‌داران نوآوری شود، در نهایت کل اکوسیستم، اقتصاد دیجیتال و مردم متضرر خواهند شد.»
نقش رویداد لندتک ایران در توسعه صنعت لندتک
معاون محصول دیجی‌پیدرباره تأثیر رویداد لندتک ایران بر توسعه این صنعت می‌گوید: «رویدادها در شکل‌گیری یک جامعه مانند جامعه لندتک ایران نقش بسزایی دارند. این رویدادها حس تعلق را که یکی از نیازهای اولیه انسان‌هاست، تقویت می‌کنند و باعث می‌شوند افراد به‌منظور رسیدن به اهداف مشترک و مقابله با مشکلات مشترک، هم‌مسیر، مصمم و متعهد شوند. علاوهبر این، شرکت‌کنندگان با اشتراک گذاشتن دستاوردها، فرصت‌ها و درس‌آموخته‌های خود به رشد کلی صنعت کمک می‌کنند. درست است که لندتکها برای کسب سهم بزرگ‌تری از بازار در رقابت هستند، اما درون خانواده لندتک، به دنبال رشد کلی صنعت، برطرف کردن موانع و تعامل مؤثر با رگولاتور هستیم. چنین رویدادهایی فرصتی فراهم می‌کنند تا اعضای مختلف زنجیره ارزش با یکدیگر گفتوگو و همکاری داشته باشند. در زمان و مکانی که تمرکز روی این موضوعات است و از مسائل روزمره دور هستند، زمینه ذهنی و تعاملی بهتری برای مشارکت و هم‌افزایی وجود دارد.»
گرکانی ضمن تأکید در این‌باره درباره ابعاد تأثیرگذاری رویداد لندتک ایران می‌گوید: «این رویداد فرصت مناسبی برای شبکه‌سازی و ایجاد همکاری‌های جدید بین شرکت‌ها، استارتاپ‌ها، سرمایه‌گذاران و رگولاتورهاست. این همکاری‌ها می‌تواند منجر به توسعه محصولات و خدمات جدید، بهبود فرایندها و افزایش سهم بازار شود. شرکت‌کنندگان می‌توانند از تجربیات و دانش یکدیگر بهره‌مند شوند و از اشتباهات و موفقیت‌های دیگران درس بگیرند. این تبادل اطلاعات می‌تواند به بهبود عملکرد شرکت‌ها و تسریع روند رشد آنها کمک کند. رویداد لندتک فرصت مناسبی برای تعامل مستقیم با رگولاتورها فراهم می‌کند. این تعامل می‌تواند به رفع ابهامات قانونی، بهبود قوانین و مقررات و تسهیل امکان فعالیت لندتکها منجر شود. بسیاری از سرمایه‌گذاران در چنین رویدادهایی حضور دارند و به دنبال فرصت‌های جدید سرمایه‌گذاری هستند. این رویدادها می‌توانند به لندتکها کمک کنند تا منابع مالی لازم برای توسعه و گسترش فعالیت‌های خود را جذب کنند. برگزاری چنین رویدادهایی به افزایش آگاهی عمومی نسبت به نقش و اهمیت لندتکها در اقتصاد دیجیتال نیز کمک می‌کند و می‌تواند به جذب مشتریان جدید و افزایش پذیرش عمومی منجر شود. در نهایت، رویدادهایی مانند لندتک ایران با ایجاد بستری برای همکاری و تعامل بین تمامی اعضای اکوسیستم، می‌توانند تأثیر چشمگیری در توسعه و رشد کسب‌وکارهای این صنعت داشته باشند.»
نویسنده / مترجم
نیلوفر نادری