پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
در گفت‌وگو با رئیس اداره بورس کیش بحث شد: منطقه آزاد کیش چه برنامه‌ای برای ارز دیجیتال دارد؟
در سال‌های اخیر طرح‌های مختلفی در حوزه رمزارزها در جزیره کیش مطرح شده، اما شواهد نشان می‌دهد هیچ‌یک از آنها تا امروز عملیاتی نشده بودند. روز سه‌شنبه(۲۹ خردادماه) خبر آغاز فاز آزمایشی و عملیاتی ریال دیجیتال در جزیره کیش منتشر شد و به‌این‌ترتیب منطقه آزاد کیش به اولین جایی تبدیل شد که این پروژه در آن اجرایی می‌شود. «راه پرداخت» در این گزارش همه راه‌های رفته جزیره کیش در حوزه رمزارز را بررسی کرده است.
آذرماه ۱۴۰۰ خبر اجرای آزمایشی رمزارز ملی و همچنین بهره‌گیری از ظرفیت پلتفرم‌های صرافی‌های دیجیتال و رمزارز در جزیره کیش منتشر شد.
سعید محمد، دبیر وقت شورای‌عالی مناطق آزاد در نمایشگاه کیش‌اینوکس ۲۰۲۱ شرکت کرد و از برنامه سازمان برای رسیدن به «نسل هفتم مناطق آزاد دیجیتال» خبر داد. به گفته محمد، شش نسل اول به ترتیب تجارت محور، تولید محور، خدمات محور، دانش‌محور، نسل جامع و نسل فرامرزی بوده‌اند و نسل هفتم، مناطق آزاد دیجیتال است.
محمد گفته بود ساماندهی ارز دیجیتال بخشی از برنامه‌های نسل سوم است و هرچه سریع‌تر باید این موضوع در کیش به‌صورت پایلوت عملیاتی شود.
دبیر وقت شورای‌عالی مناطق آزاد، هدف برنامه را «اجرای پایلوت رمزارز ملی» در جزیره کیش اعلام کرد که نهادهای ذی‌ربط جداگانه آن را پیگیری می‌کنند. او گفته بود شورای‌عالی مناطق آزاد از ظرفیت رمزارزها و ایجاد پلتفرم‌های صرافی دیجیتال در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی حمایت می‌کند.
چگونه همه طرح‌های رمزارز در آستانه جام جهانی قطر شکست خورد؟
فروردین ۱۴۰۱ ایران هنوز امیدوار بود بتواند از مزایای جام جهانی ۲۰۲۲ قطر بهره‌مند شود. در جریان آماده‌سازی‌های نافرجام دولت برای پذیرایی از گردشگران احتمالی جام جهانی قطر در ایران، دبیرکل جامعه هتل‌داران کیش اعلام کرد گردشگران می‌توانند هتل‌های جزیره را با استفاده از رمزارز رزرو کنند.
آیا ماجرای دستگاه‌های مبدل رمزارزهای جهانی در کیش صحت داشت؟
مهرداد تاوتلی، دبیرکل جامعه هتل‌داران کیش هم مردادماه ۱۴۰۱ از آماده‌سازی دستگاه‌های مبدل چهار رمزارز بیت‌کوین، اتریوم، تتر و ترون به ریال و نصب آن در جزیره کیش خبر داد که فقط برای گردشگران خارجی یا ایرانیان دارای تابعیت مضاعف قابل‌استفاده بود. دلیل این محدودیت‌ها مسائل مرتبط با پول‌شویی اعلام شد.
او از برگزاری چندین جلسه با بانک مرکزی و چند صرافی رمزارز داخلی هم خبر داده و گفته بود مذاکرات نهایی شده است.
به گفته تاوتلی، روش اجرای این طرح، نصب و راه‌اندازی دستگاه‌هایی مانند ATM بود که قابلیت تبدیل آنی رمزارز به ریال را داشته باشد.
او تأکید کرده بود این دستگاه‌ها موجود است و فقط آخرین ملاحظات قانونی استفاده از آنها باید رفع می‌شدند.
بنابراین آنچه با عنوان برنامه «رمزارز کیش» در رسانه‌ها مطرح شده بود، در واقع برنامه توسعه زیرساخت‌های لازم برای استفاده از رمزارزهای موجود و استفاده آزمایشی از ریال دیجیتال (رمزارز بانک مرکزی ایران) برای خرید کالا و خدمات در جزیره کیش بود.
چهره‌های بخش خصوصی انتظار داشتند بتوانند از موهبت برگزاری جام جهانی فوتبال در کشور کوچک همسایه با وسعتی به‌اندازه استان قم بهره ببرند. تلاش‌های دولت ظاهراً در راستای ایجاد زیرساخت‌های لازم نظیر کشتیرانی و هتل‌ها برای جلب گردشگران فوتبال در قطر به سمت شهرهای نزدیک همچون جزایر و بنادری مثل بوشهر و کیش از طریق دریا بود. به این دلیل که ایران به سیستم بانکداری جهانی سوئیفت متصل نیست، گردشگران خارجی امکان استفاده از کارت‌های اعتباری بین‌المللی خود در ایران را ندارند. بحث راه‌اندازی زیرساخت‌های لازم برای استفاده از رمزارز در کیش باهدف دور زدن این مشکل مطرح شده بود.
اما ماجرا چیز دیگری بوده است
محمد امام، رئیس اداره بورس و بانک معاونت اقتصادی سازمان منطقه آزاد کیش به راه پرداخت گفت: «هیچ‌گونه برنامه رسمی و عملیاتی برای تبدیل رمزارزهای بین‌المللی در هتل‌های جزیره کیش وجود نداشته و هیچ‌کس برای این منظور مجوزی از نهاد رسمی بالادستی دریافت نکرده است.»
او ادامه دارد: «در زمان برنامه‌ریزی جام جهانی قطر، کارگروهی در بانک مرکزی برای بررسی موضوع تبدیل رمزارزها تشکیل شده بود. این کارگروه ذیل هماهنگی‌هایی که در سطح کلان کشور با نهادهای مختلف ازجمله وزارت اطلاعات، وزارت اقتصاد، بانک مرکزی و وزارت ورزش بابت هماهنگی مشارکت جزیره کیش در برگزاری جام جهانی قطر تصمیم‌گیری می‌کردند، تشکیل شد.»
امام گفت: «خروجی این جلسات هیچ ارتباطی به بحث رمزارز نداشت؛ بنابراین مباحث مطرح‌شده برخی افراد درباره نصب دستگاه‌های مشابه ATM برای تبدیل چهار رمزارز به ریال، غلط است و هیچ مجوزی برای آن صادر نشده و نخواهد شد، چون نهاد ناظر و رگولاتور در این زمینه بانک مرکزی است و هر اقدامی در این زمینه نیازمند مجوز است.»
به گفته این مقام سازمان منطقه آزاد کیش، این منطقه نمی‌تواند خارج از قوانین اقدامی در این زمینه انجام دهد.
طبق ماده ۱۸، ۲۸ و ۲۹ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد، چه درباره بانک‌ها و صرافی‌ها و چه شرکت‌های بیمه یا نهادهای فعال زیرمجموعه بازار سرمایه، قوانین خاصی وجود دارد که مصوب هیئت وزیران یا شورای‌عالی پول و اعتبار یا شورای‌عالی بیمه یا شورای‌عالی بورس است. موافقت سازمان مناطق آزاد در همه اینها شرط لازم است، اما کافی نیست.
امام تأکید کرده که بدون تأیید نهاد ناظر مرکزی، امکان صدور مجوز تأسیس فعالیت هیچ نهاد پولی و مالی در مناطق آزاد وجود ندارد.
او درباره سیاست‌های رمزارزی دبیرخانه شورای‌عالی مناطق آزاد بیان کرد: «در گذشته درباره تکمیل چرخه فرایند رمزارزها صحبت‌هایی شده بود. قرار بود صرافی‌های ارز دیجیتال در مناطق آزاد راه‌اندازی شود و اولین آن هم در کیش باشد تا در کنار مزارع استخراج رمزارز در مناطق آزاد، امکان تبدیل رمزارز هم وجود داشته باشد.»
این مقام منطقه آزاد کیش توضیح داده که با وجود این برنامه‌ریزی‌ها، این تصمیمات عملیاتی نشد، ولی جزو برنامه‌ها بود و رایزنی‌هایی هم برای آن انجام شده بود و جلساتی هم با رؤسای سابق بانک مرکزی به این منظور تشکیل شد. قرار بود شیوه‌نامه‌ای در فروردین ۱۴۰۱ تدوین شود که به‌موجب آن برای تأسیس و فعالیت صرافی‌های دیجیتال تعیین تکلیف شود.
او گفت: «اما چنین شیوه‌نامه‌ای هرگز تدوین نشد و بنابراین با اینکه متقاضیان زیادی برای تأسیس صرافی دیجیتال در منطقه آزاد داشتیم، اما مکاتبات ما با بانک مرکزی به نتیجه‌ای نرسید.»
جزیره کیش پیش‌گام پروژه ریال دیجیتال شد
از تیرماه سال ۱۴۰۳ با مشارکت دو بانک ملت و تجارت، پروژه ریال دیجیتال وارد مرحله گسترده فاز آزمایشی با امکان بهره‌برداری عمومی خواهد شد و مشتریان شبکه بانکی از تیرماه می‌توانند بدون استفاده از پول‌های کاغذی یا کارت‌های بانکی به‌سادگی با کیف پول ریال دیجیتال و تنها با اسکن بارکد تولیدی نرم‌افزارهای ارائه‌شده، با این شیوه نوین پرداخت، خریدهای خود را انجام دهند یا برای انتقال وجه به کیف پول دیگران اقدام کنند.
محمد امام، رئیس اداره بانک، بورس و بیمه سازمان منطقه آزاد کیش در گفت‌وگو با راه پرداخت جزئیات همکاری منطقه آزاد کیش با بانک مرکزی برای راه‌اندازی ریال دیجیتال در این جزیره را توضیح داده است.
بانک تجارت و ملت، اجرای ریال دیجیتال را در جزیره کیش آغاز کرده‌اند
این مقام منطقه آزاد کیش بیان کرد: «همکاری منطقه آزاد با بانک مرکزی برای ریال دیجیتال از نیمه اول ۱۴۰۱ آغاز شد و رویکرد این بوده که در قالب شهر هوشمند کیش، از تمامی فناوری‌های نوین و روش‌های نوین پرداخت استفاده کنیم.»
او گفت: «قرار شد کیش اولین جایی باشد که ریال دیجیتال در آن اجرایی می‌شود. بانک مرکزی بانک‌ها را مکلف کرد طرح‌هایشان را برای اجرا در منطقه آزاد کیش تهیه کنند. اکنون طرح‌های ارائه‌شده دو بانک ملت و تجارت از طرف بانک مرکزی تأیید شده است.»
امام درباره اقدامات این دو بانک در جزیره کیش افزود: «قرار است این بانک‌ها از تمام ظرفیت خود در منطقه آزاد کیش برای اجرای پروژه ریال دیجیتال و ارائه خدمات به گردشگران و کیشوندان استفاده کنند؛ یعنی هرچه پایانه فعال دارند وارد این طرح کنند و برای توسعه پایانه‌های خود، پیش‌بینی‌های لازم را انجام دهند.»
به گفته امام، بانک ملت بالغ بر ۱۵۰۰ پایانه و بانک تجارت نیز بالغ بر ۷۰۰ پایانه خود را در فاز نخست در این طرح فعال خواهند کرد. منظور از پایانه، دستگاه‌های کارت‌خوان فروشگاهی بانک‌های تجارت و ملت در سطح جزیره است. بانک تجارت قرار است به جز پایانه‌های فروشگاهی در سیستم حمل‌ونقل کیش هم ریال دیجیتال را اجرایی کند.
استقرار باجه بانک‌های تجارت و ملت در فرودگاه کیش برای آموزش ریال دیجیتال به گردشگران
این مقام منطقه آزاد کیش تأکید کرد تبلیغات محیطی از سوی این دو بانک در سطح جزیره آغاز شده و باجه‌های فرودگاهی بانک ملت و تجارت از هفته آینده در پایانه فرودگاهی مستقر خواهند شد تا راهنمایی لازم را به گردشگران برای فعال‌سازی و استفاده از کیف پول ریال دیجیتال ارائه دهند.
او گفت: «بانک ملت و تجارت مذاکراتی با بازارها، رستوران‌ها و کلوب‌های تفریحات دریایی کیش انجام داده‌اند تا بتوانند پایانه‌هایشان را مستقر کنند و به‌این‌ترتیب پرداخت از طریق ریال دیجیتال به طور گسترده امکان‌پذیر شود.»
سه انگیزه منطقه آزاد کیش برای پیش‌گامی در پروژه ریال دیجیتال چیست؟
- توسعه اقتصاد دیجیتال:
امام در پاسخ به این سؤال که انگیزه جزیره کیش برای پیشرو بودن در اجرای پروژه ریال دیجیتال چیست، گفت: «بر اساس اهداف توسعه‌ای و چشم‌انداز، سازمان منطقه آزاد کیش در جایگاه جزیره‌ای هوشمند به دنبال ایجاد و توسعه اقتصاد دیجیتال است. استفاده از ظرفیت‌های فراوان بلاکچین و پیشرو بودن در عملیاتی‌کردن این ظرفیت‌ها، از برنامه‌های این منطقه است.» - توکن‌های غیرمثلی (NFT)استفاده از ظرفیت نرم‌افزارها و بازی‌های «Play to Earn»:
رئیس اداره بانک، بورس و بیمه منطقه آزاد کیش بیان کرد: «ریال دیجیتال که هم‌اکنون یکی از شیوه‌های پرداخت است برای تنوع دادن به تسهیل و افزایش امنیت پرداخت‌های گردشگران و کیشوندان کمک خواهد کرد و گام نخست در استفاده از ظرفیت بلاکچین برنا (بستر نوین پرداخت) است. در منطقه آزاد کیش در نظر داریم از سایر ظرفیت‌های فناوری بلاکچین، همچون انعقاد قراردادهای هوشمند، توکنایز کردن دارایی‌ها، ایجاد توکن‌های غیرمثلی (NFT)، اجرای متاورس، طراحی نرم‌افزارها و بازی‌های مبتنی بر «Play2Earn» و «Move2Earn» در منطقه آزاد کیش استفاده کنیم.»
او درباره دیگر مزیت‌های پیش‌گام بودن کیش در ریال دیجیتال گفت: «باتوجه‌به اینکه نحوه انعقاد قراردادهای واگذاری و سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد با سرزمین اصلی تفاوت دارد، قراردادهای هوشمند این حسن را دارند که هر دو طرف، چه سرمایه‌گذار و چه سازمان منطقه آزاد، بیشتر به تعهداتشان پایبند باشند و عوامل بیرونی همچون تغییرات مدیریتی تأثیری بر اجرای قراردادهای سرمایه‌گذاری نگذارد؛ بنابراین اجرای قراردادهای هوشمند به امنیت سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه‌گذار در این مناطق کمک خواهد کرد.»
رئیس اداره بانک، بورس و بیمه منطقه آزاد کیش درباره ظرفیت ریال دیجیتال برای بازی‌ها و اپلیکیشن‌های مبتنی بر «P2E» و «M2E» بیان کرد: «این ظرفیت در بازی‌های ویدئویی و فعالیت‌های فیزیکی هم می‌تواند مؤثر باشد و می‌توان امتیازهای این فعالیت‌ها را به توکن تبدیل کرد و در انتها این توکن‌ها قابلیت تبدیل به ریال دیجیتال را پیدا کنند. این ظرفیت تا امروز به طور قانونی در کشور به وجود نیامده است.»
او گفت: «ما جزیره‌ای هستیم که از نظر محیط زیستی استاندارد بالایی داریم. خط سبز دوچرخه‌سواری در اطراف کیش کشیده شده و این ظرفیت وجود دارد که افراد به‌ازای فعالیت‌های ورزشی، توکن و پاداش دریافت کنند. الان شرکت‌های دانش‌بنیانی هستند که بازی طراحی می‌کنند. برای اینکه این شرکت‌ها در بازار رقابتی بازی‌های ویدئویی جاذبه داشته باشند باید بتوانند پاداش‌های واقعی بدهند. امروز با عملیاتی‌شدن ریال دیجیتال می‌توان انتظار داشت که در آینده‌ای نزدیک، بستر قانونی برای اجرای این ظرفیت‌های بلاکچین فراهم شود. رویکرد ما این است که در منطقه آزاد کیش، اولین منطقه‌ای باشیم که این بستر را فراهم می‌کنیم.»
- راه‌اندازی بورس بین‌الملل:
امام یکی دیگر از انگیزه‌های جزیره کیش برای پیش‌گامی در طرح ریال دیجیتال را موضوع تأسیس بورس بین‌الملل کیش اعلام کرد. او گفت: «سال ۱۴۰۱ سازمان بورس موافقت اصولی مشروطی برای تأسیس بورس بین‌الملل در کیش صادر کرد که یکی از شروط آن اجرای اقدامات لازم برای ایجاد زیرساخت توکنایز کردن عملیات و فعالیت‌های بورس بین‌الملل بوده است. اجرای ریال دیجیتال و استفاده از ظرفیت بلاکچین برنا، گامی مؤثر در عملیاتی‌شدن این شرط سازمان بورس و اوراق بهادار است.»
رئیس اداره بانک، بورس و بیمه منطقه آزاد کیش افزود: «در راستای راه‌اندازی بورس بین‌الملل، به‌نحوی‌که بتواند تحریم‌ها را دور بزند و سرمایه ایرانیان خارج از کشور یا علاقه‌مندان خارجی به سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران را جلب کند، ریال دیجیتال نویدبخش است.»
او گفت: «تا این لحظه صرافی‌های دیجیتال نمی‌توانند ریال دیجیتال را مبادله کنند، اما در آینده قطعاً در گام‌های توسعه‌ای می‌توان انتظار این اتفاق را داشت.»
امام در پایان تأکید کرد: «همه اینها منطبق با اهداف توسعه‌ای منطقه آزاد کیش و الگوی جزیره هوشمند است. یکی از زیرساخت‌های پایه‌ای اقتصاد دیجیتال در شهر هوشمند، توسعه نظام پرداخت بوده است. نظام پرداخت باید این ظرفیت را داشته باشد که از شیوه‌های تبادل مالی نوین پشتیبانی کند و از تحریم‌های ظالمانه یا سایر محدودیت‌های بین‌المللی کمترین آسیب را ببیند. در طرح جامع شهر هوشمند یکی از زیرساخت‌های پایه‌ای، توسعه نظام پرداخت بوده است. نظام پرداخت باید این ظرفیت را داشته باشد که از برنامه‌های تبادل مالی نوین استفاده کند و محدودیتی نداشته باشد.»
نویسنده / مترجم
نویسنده: سارا ریاضی