پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
وحید صیامی کارشناس صنعت بانکی در رویداد ۹ ژانویه بررسی کرد / چالش‌ها و موانع عدم کاربردپذیری بلاکچین در ایران
وحید صیامی، کارشناس صنعت بانکی در بخش استودیو راهکار رویداد ۹ ژانویه، در گفت‌وگو با میثم سلیمانی، سردبیر رسانه‌های راهکار به بررسی دلایل عدم کاربردی شدن صنعت بلاکچین در کشور پرداخت. به باور او از آنجا که بلاکچین یک حوزه بین‌فردی است، نقش نهادها و قوانین نسبت به سایر حوزه‌ها مانند هوش مصنوعی برجسته‌تر است. از سویی فعالان این حوزه نیاز دارند که پارادایم‌شیفتی که منجر به ایجاد این فناوری شده را درک کنند.
وحید صیامی در پاسخ به این سؤال که با توجه به علاقه مردم ایران به فناوری‌های نوظهور، آیا در زمینه صنعت بلاکچین نیز می‌توان گفت شاهد استقبال مردم از آن بوده‌ایم، عنوان کرد: «چنین استقبالی در زمینه فناوری بلاکچین رخ نداده است. برای اینکه بخواهیم دلیل این اتفاق را متوجه شویم باید بیشتر روی مفهوم فناوری تمرکز کنیم.»
او در ادامه توضیح داد: «فناوری همیشه همراه بشر بوده و جایگاه و سطوح مختلفی را می‌توان برای آن متصور شد. در سطح نخست ما به برخی ابزارها، فناوری می‌گوییم. در سطح دیگر فناوری و معنایی که از آن از سوی جامعه درک میشود، در واقع سیستم فنی و اجتماعی ساخت فناوری است. برای مثال خودرو و مجموعه شرکت‌ها و فناوری‌هایی که ساختن خودرو را ممکن می‌کنند به‌عنوان فناوری در نظر گرفته می‌شوند. یک سطح بالاتر که می‌توان به آن پرداخت، بحث سیستم‌های اجتماعی و فنی به‌کارگیری فناوری است؛ یعنی مجموعه نهادها، سازمان‌ها، افراد، ابزار و… که یک فناوری را ممکن می‌کنند.»
به گفته صیامی، در این سطح سوم از فناوری، تقریباً تمام فناوری‌های جدید مانند بلاکچین، شبکه‌های اجتماعی و… ذیل این سطح قرار می‌گیرند. به این معنا که لازم است برای مستقر شدن یک فناوری در جامعه، به آن صرفاً به چشم یک سیستم فنی نگاه نشود و مباحث انسانی و اجتماعی و روال‌های آن نیز هم‌وزن آن دیده و روی آنها کار شود.
چرا بلاکچین مانند هوش مصنوعی همه‌گیر نشد؟
این کارشناس صنعت بانکی در بخش دیگری از این گفت‌وگو عنوان کرد: «دلیل اینکه IOT (اینترنت اشیا) و هوش مصنوعی در جامعه با سهولت بیشتری در حال جا افتادن هستند و برای مثال از چت جی‌پی‌تی به نسبت بلاکچین به شکل گسترده‌تری استفاده میشود، به این برمی‌گردد که آنچه نامش را سیستم اجتماعی و فنی می‌گذاریم شامل عوامل انسانی و روال مقررات نیز میشود.»
او در این خصوص تشریح کرد: «یک فناوری مانند چت جی‌پی‌تی در دامنه شخصی افراد تعریف میشود. یعنی من می‌خواهم با کامپیوتر کاری را انجام دهم و در این میان از این فناوری هم استفاده می‌کنم، اما بلاکچین در حوزه روابط بین‌فردی مطرح میشود. وقتی بحث روابط بین‌فردی است، موضوع نهادها و مقررات برجسته‌تر میشود و انگار همین موضوع تبدیل به چالش اصلی این حوزه شده است. در این چند سالی که در زمینه بلاکچین کار می‌کنیم، نتوانستیم نهادسازی کنیم و نهادهای موجود را هم به خوبی توجیه نکردیم.»
نیاز به تغییر پارادایم داریم
این کارشناس صنعت بانکی با اشاره به اینکه بلاکچین جزو فناوری‌هایی است که باعث انقلاب صنعتی چهارم شد و پس از آن رشد پیدا کرد، مطرح کرد: «پیش از این اتفاق حتماً یک پارادایم‌شیفت در حوزه دانش و علم رخ داده و نگاه انسان به هستی متفاوت شده و در نتیجه جهان جدیدی خلق کرده است. بحثی که ما داریم همین پارادایم‌شیفت است که در جامعه ما رخ نداده و این تغییر را باید افرادی که در حوزه فناوری‌های جدید کار می‌کنند در خود ایجاد کنند. این موضوعی نیست که با قرار گرفتن در محیط رخ دهد.»
به گفته او، به صرف ساختن سریع یک نمونه فنی این کارها انجام نمی‌شود، بلکه تردیدها را هم زیادتر می‌کند.
حوزه‌های ورود به کاربردپذیری را خوب شناسایی نکرده‌ایم
صیامی در پاسخ به این سؤل که آیا موضوعاتی مانند انجام انتخابات بر بستر بلاکچین می‌تواند به کاربردپذیری آن در جامعه کمک کند، گفت: «چون این حوزه، حوزه پرچالشی است، اثرات آن نامعلوم است.»
او افزود: «چه‌بسا که این موضوع موجب محدودیت و ممنوعیت شود. سال ۹۶، تلگرام روی نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری بسیار تأثیرگذار بود و اتفاقاً بعد از آن بود که حساسیت‌ها به تلگرام بیشتر شد و در نهایت آن را فیلتر کردند. نگران چنین واکنش‌هایی هم باید بود که بلاکچین در زمینه انتخابات عملکرد خوبی داشته باشد، اما به شکل نامعقولی به جای اینکه کار در این حوزه بهتر شود، پیچیده‌تر شد.»
صیامی در خصوص حوزه‌هایی که می‌توان در آنها به دنبال کاربردپذیری گسترده و معناداری از بلاکچین بود، توضیح داد: «در حال حاضر در دولت الکترونیکی افراد باید پرونده درست کنند. برای مثال یک فرد برای گرفتن مجوز مزرعه پرورش ماهی باید ۱۷ مجوز از ۱۷ نهاد داشته باشد و کلی اسناد و مدارک زاید نیاز دارد. در اینجا امکان فساد بالاست و هیچ کدام از آن سازمان‌ها حق ندارند همه این مدارک را داشته باشند. در اینجا شخص می‌تواند براساس آن خودمختاری که در قانون اساسی تعریف شده، پرونده‌اش را روی بلاکچین نگه دارد و هر جا که از او اطلاعات خواستند، ارائه دهد و… که خوشبختانه با راه‌اندازی سامانه‌هایی مانند ثنا، ایمیل ملی و… ظرفیت چنین کاری هم ایجاد شده است. بحث من این است که اگر بلاکچین موفق نبوده، دلیل آن این است که حوزه‌های ورود را خوب شناسایی نکرده است.»
بلاکچین یک فناوری همه‌منظوره است
صیامی با اشاره به اینکه بلاکچین یک فناوری همه‌منظوره است، خاطرنشان کرد: «فناوری‌های همه‌منظوره، فناوری‌هایی هستند که موجب تغییرات شدیدی در جامعه می‌شوند و انقلاب‌های صنعتی و رخدادهای مهمی که در جوامع اتفاق می‌افتد، حاصل همین فناوری‌های همه‌منظوره است که تعداد آنها در طول تاریخ کمتر از ۳۰ مورد است. این نوع فناوری‌ها پیش از اینکه به بلوغ برسند پخش شدن در حوزه‌های مختلف را آغاز می‌کنند.»
او در ادامه عنوان کرد: «منتها فناوری‌های همه‌منظوره کامل نیستند؛ یعنی نمی‌توانید فناوری بلاکچین را به تنهایی در جایی راه بیندازید. در کنار آن باید انواع و اقسام مکمل‌ها وجود داشته باشد که این فناوری به نقطه قابل قبولی برسد و سرویسی ارائه دهد.»
ضرورت توجه به استانداردهای جهانی
این کارشناس صنعت بانکی معتقد است که وقتی قرار است کار با یک فناوری اسکیل‌اپ شود باید سراغ استانداردها رفت. او در این خصوص گفت: «افرادی که در فضای بلاکچین ایران کار می‌کنند با این استانداردها آشنا نیستند. اتحادیه جهانی مخابرات، بازوی فناوری اطلاعات سازمان ملل، ۹۰۰ شرکت بزرگ از ۱۸۰ کشور را دور هم جمع کرده تا استانداردی برای استفاده از بلاکچین در حوزه‌های مختلف تدوین کنند. برای حوزه‌های مختلفی راه‌حل آماده است، اما انگار در ایران فرهنگی وجود دارد که ما این راه‌حل‌ها را نبینیم و بنشینیم خودمان فکر کنیم و با سعی و خطا جلو برویم.»
بهتر است روی موضوع مدیریت اموال تأکید کنیم
صیامی با بیان اینکه ما در ایران در بحث کاربردپذیری بلاکچین با یک چالش و یک فرصت مواجه هستیم توضیح داد: «چالش این است که شرکت‌ها خوب عمل نکردند و سراغ استانداردها نرفتند. فرصتی هم که داریم این است که فقه و قانون مدنی ما بسیار از موضوع توسعه مدیریت اموال پشتیبانی می‌کند. کانسپت مدیریت اموال خیلی مورد استقبال است و بلاکچین هم می‌تواند بخشی از این موضوع باشد و بهتر است به جای اینکه روی کلمه بلاکچین تأکید داشته باشیم به موضوع مدیریت اموال بپردازیم.»