چرا تراکنش باید سریع، آسان و شفاف باشد و چرا تراکنش موفق با تردید میانه‌ای ندارد؟

اگر از من بپرسند بزرگ‌ترین آفت امروز ما چیست احتمالا پاسخم این باشد: «تردید». تردید کلیدواژه‌ توصیف حال و روز ما در بیشتر مواقع است. زمان‌های زیادی از زندگی روزمره و عادی ما باتردید می‌گذرد. لزوما هم تردید مربوط به چیزهای کلان و بزرگ نیست. تردید در همین چیزهای پیش و پا افتاده معمولی. تردید در این که همان کاری را بکنم که درسش را خوانده‌ام یا تردید بین اشتغال به کاری که درآمد معقول‌تری دارد و یا کاری که درآمد معقولی ندارد اما دوست داشتنی است. تردید در این که این حرف را بزنم یا نزنم و این که آن حرف را بهتر بود نمی‌زدم یا اصلا خوب شد که زدم. با این که تردید آفت زندگی ماست اما تردید تاریخچه‌ای به قدمت بشر دارد. از همان اول و داستان آدم و حوا، تردید نقش مهمی در هبوط انسان داشت. اگر انسان یقین داشت که احتمالا این دنیا، زمین و این داستان‌ها هم درکار نبود. تردید هست، چون انسان هست. تردید رویه دیگر علم و دانش و منطق و فهم بشری و انسانی است و به خودی خود بد نیست. اگر قرار بود همه چیز قطعی می‌بود که تغییر و تحول و بهبودی در کار نبود.

انسان‌هایی هستند که مانند شیر می‌مانند. شیر وقتی شکاری را انتخاب می‌کند با تمام وجودش به دنبال شکار می‌رود و با تمام وجودش شکار را می‌خواهد و او را به دست می‌آورد و تکه پاره می‌کند و سلطان‌منشانه بر سر شکار می‌نشیند و لقمه‌ای می‌خورد و باقی را می‌گذارد برای دیگران. شیر هرگز آسه آسه شکار نمی‌کند. شیر هرگز شل و ول به سمت شکار نمی‌رود. شیر یا استراحت می‌کند؛ آن هم با تمام وجود، یا به سمت شکار می‌رود، آن هم با تمام وجود. شیر اگر دچار تردید شود زمان زیادی لازم نیست که به موش تبدیل شود!

قصه تردید چه ارتباطی به تراکنش دارد؟ واقعیت این است که تراکنش بالاترین نوع ارتباط است. سطح اول ارتباطات، ارتباط یک طرفه است و سطح دوم ارتباط دو طرفه. سطح سوم ارتباط اما، ارتباط تراکنشی است. در تراکنش برخلاف دو سطح قبلی، اتفاقی که می‌افتد این است که مالکیت جابجا می‌شود. در سطح اول و دوم مالکیت منتقل نمی‌شود. ویژگی تراکنش این است که مالکیت چیزی که معمولا پول است، بین دو طرف جابجا می‌شود و عجیب نیست که بیشتر تردیدها زمانی بروز و ظهور پیدا می‌کنند که پای تبادل مالکیت یا تراکنش به میان کشیده می‌شود. البته تعاریف فنی در بین علما و اهل فن از تراکنش وجود دارد که در این متن کاری به آنها ندارم. آن چیزی که مهم است اهمیت تراکنش در توسعه و بهبود یک جامعه است. چیزی که ممکن است به آسانی از کنار آن بگذریم.

تراکنش‌ها در یک کشور توسعه یافته آسان، سریع و شفاف است و زمان انجام تراکنش به صفر میل می‌کند. در طرف مقابل در کشورهای در حال توسعه تراکنش‌ها سخت، کند و غیرشفاف است و زمان انجام آن به بی‌نهایت میل می‌کند. تصور کنید که در یک کشور توسعه یافته هستید و می‌خواهید ماشین دست دومی بخرید. تقریبا به آسانی می‌توانید از طریق «ای‌بی» انتخاب‌های متعددی را بررسی کنید و باز تقریبا مطمئن باشید هزینه‌ای که پرداخت می‌کنید هزینه معقولی است، اما در یک کشور توسعه یافته نه ای‌بی وجود دارد نه حتی اندک مسیرهای موجود هم چنین شرایطی را ایجاد می‌کند که شما با خیال راحت ماشین دست دومی را بخرید و از هزینه‌ای که می‌کنید و تناسبش با آن چه که به دست آورده‌اید مطمئن باشید. شما در یک کشور کم‌تر توسعه یافته فقط زمانی می‌توانید مطمئن باشید که از طریق راه‌های مختلف، اطلاعات گوناگونی به دست آورده باشید که سر شما کلاه نرود. اصلا همین تصور که اگر حواس‌ آدم نباشد سرش کلاه می‌رود از روح توسعه یافتگی به دور است. در یک کشور توسعه یافته بسترهای انجام تراکنش به نحوی فراهم شده که همه می‌توانند مطمئن باشند که به آسانی به اطلاعات مورد نیاز دسترسی دارند و رانت اطلاعاتی وجود ندارد.

برگردیم به لید این مطلب. خالص‌ترین لحظه‌های زندگی انسان‌ها در لحظه‌های تراکنشی اتفاق می‌افتد. زمانی که انسان تراکنشی انجام می‌دهد که صرفا خرید کردن از طریق دستگاه‌های کارتخوان نیست و هر چیز عادی زندگی را شامل می‌شود، دارد خالصانه زندگی‌ می‌کند. حال اگر خالص‌ترین لحظه‌های زندگی ما با تردید و دولی همراه باشد چگونه ادعا کنیم که زندگی کرده‌ایم؟

تردید با روح تراکنش در تضاد است و تراکنش و تردید مثل آب و آتش می‌مانند. به نظر می‌رسد اگر مدیران و سیاستگذاران محترم بخواهند فقط یک چیز را مورد توجه جدی قرار دهند همین است که باید بستری فراهم کنند که تراکنش‌ها آسان، سریع و شفاف انجام شود. بعد از آن خواهیم دید که تردیدها چگونه از بین می‌روند و زندگی‌ها چقدر بهتر می‌شود.

 رضا قربانی

منبع: نشریه بانکداری الکترونیک مرکز فابا / شماره 51