پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
خیلی از شهروندان روزانه برای رفع احتیاجات خود به سوپرمارکت‌ها، فروشگاه‌های پوشاک یا رستورانها و … مراجعه می‌کنند. احتمالا برای شما هم نه یک بار، بلکه چندین بار اتفاق افتاده باشد که در زمان خرید از یک فروشگاه، کارت بانکی‌تان را به همراه رمزش در اختیار فروشنده قرار داده‌اید تا او با استفاده از دستگاه کارتخوانی که یک جایی آن پشت‌ها و دور از دسترس مشتری است کارت بکشد و هزینه خریدتان را حساب کند. اما آیا در اختیار قرار دادن کارت بانکی آن هم همراه با رمزش به فردی دیگر کار درست و عاقلانه‌ای است؟
کاری که درست مشتریان یک رستوران شیک و مجلسی در منطقه یوسف آباد تهران انجام دادند که نتیجه کارشان شد کلاهبرداری ۶۰۰ میلیون تومانی مدیر و صندوقدار این رستوران آن هم در مدت زمانی کوتاه و اینکه پس از مدتی با تلاش‌های پلیس فتا ردیابی و سر بزنگاه دستگیر شدند.
.
ماجرا از چه قرار بود؟
ماجرا برمی‌گردد به ۱۲ خردادماه ۹۳. پرونده‌ای در دست پلیس فتای تهران بزرگ قرار گرفت. پرونده‌ای با ۷۵ شاکی. مالباختگان با وجود اینکه کارت بانکیشان در جیب یا کیفشان جا خوش کرده بود، از حساب بانکیشان برداشت‌های غیرمجازی صورت می‌گرفت. همین موضوع به مرور زمان، پای شاکیان را به این پرونده باز کرد و با پیگیری‌های به موقع پلیس فتای تهران متهم اول در تاریخ دوازدهم تیرماه و متهم دیگر هم یک روز پس از او در منطقه تالش واقع در استان گیلان دستگیر شدند.
در حقیقت ایده این کلاهبرداری با راه‌اندازی یک رستوران با تست غذاهای ایتالیایی در منطقه یوسف‌آباد تهران شکل گرفت. مشتریان هم پس از خروج از رستوران در حالی که طعم لذیذ غذای ایتالیایی زیر زبانشان مزه کرده بود، دیگر حواسشان به این نبود که در دام یک کلاهبرداری پیش پا افتاده گرفتار شده‌اند.
.
نوشتن پنهانی رمز
خیلی از مالباختگان در زمان حساب صورتحسابشان پای صندوق رفته و با اطمینان و اعتماد به صندقدار کارت بانکی و رمزشان را در اختیار او قرار می‌دادند تا خود صندقدار زحمت پرداخت حساب آن‌ها را بکشد. غافل از اینکه دستگاه کارتخوان به یک دستگاه کپی متصل شده بود و در هنگام کشیده شدن کارت، اطلاعات هر کارتی به این شکل کپی می‌شد و از طرف دیگر هم خود صندوقدار نوشتن رمز مشتریان را برعهده می‌گیرد بدون آنکه هیچ کدام از مشتریان متوجه این موضوع بشوند. جالب اینکه به گفته رئیس پلیس فتا متهمان این پرونده موفق شده بودند اطلاعات ۴۰۰ کارت را کپی کنند.
.
تعارف نکنید
سر این کلاف پیچیده، به دست خود شهروندان باز می‌گردد و خود آن‌ها باید حواسشان به کارت بانکیشان باشد. به گفته سرهنگ محمدمهدی کاکوان، رئیس پلیس فتا، کارت بانکی شما همانند کلید گاوصندوقی است که آن گاوصندوق در بانک قرار گرفته و اگر کلیدش در اختیار شخصی دیگر قرار بگیرد ممکن است از پول‌های شما در گاوصندوق برداشت شود.
بی‌شک یکی از مشکلاتی که باعث شده مردم رمز کارت بانکیشان را در اختیار دیگران قرار بدهند، شاید فرهنگ‌سازی اشتباه در زمان توزیع کارت بانکی بوده است. شاید اگر بانک مرکزی، بانک‌ها و دیگر بازیگران مرتبط دست به دست هم می‌دادند و در حین صدور کارت بانکی برای اشخاص نحوه استفاده درست آن را در زمانی کوتاه به آن‌ها شرح می‌دادند، امروز ما شاهد تقلب‌های این چنینی نبودیم. شاید حتی لازم است نهادهای ناظری همچون شاپرک و بانک مرکزی تمهیداتی را درباره در دسترس بودن دستگاه‌های کارتخوان در فروشگاه‌ها بیاندیشند. اما از طرفی لازم است افرادی که از کارت بانکی استفاده می‌کنند هم شیوه دیگری را جایگزین رفتارهای قبلیشان بکنند و تعارف و خجالت را در استفاده از کارت بانکیشان کنار بگذارند.
در این میان محسن قادری مدیرعامل شرکت شاپرک هم در گفته‌های خود اعلام کرد که یکی از مشکلات اصلی مردم تعارف و اعتمادهای بیجای آن‌ها است. او با اشاره به کلاهبرداری رستوران یوسف‌آباد گفت: «اگر مشتریان رمز کارت خود را به کلاهبرداران نمی‌گفتند هرگز چنین اتفاقی نمی‌افتاد. افراد خودشان باید در جریان باشند که رمز کارت بانکیشان جزو حریم خصوصی آن‌ها است و نباید آن را در اختیار شخصی دیگر بگذارند.»
.
اعتماد اجباری
تا همین دیروز که کارت‌های بانکی میان مردم باب نشده بود همه از پول نقد و چک استفاده می‌کردند اما در زمان خرید کسی کیف پول خود را در اختیار فروشنده یا فرد دیگر قرار نمی‌داد تا مقدار پول لازم را از کیف پول شخص بردار و کسر کند اما امروزه عادت، تعارف یا اعتماد بی‌جهت به فروشنده باعث شده تا فرد نتواند کارتش را خودش بکشد و رمز را وارد کند. ما در مواقعی بی‌آنکه خود بخواهیم رمز کارتمان را در اختیار فروشنده قرار می‌دهیم و توجیه‌مان این است که دیگران هم این‌کار را می‌کنند. اما به گفته سعید معیدفر عضو انجمن جامعه‌شناسان ایران مشکل مردم اعتماد اجباری است. او در مصاحبه‌ای گفته است: «بعضی مواقع ارتباط‌های چهره به چهره فروشنده و مشتری باعث می‌شود که آن‌ها به یکدیگر اعتماد کنند و در این حالت است که اعتماد اجباری به‌وجود می‌آید.» یادمان باشد، رمز کارت بانکی جزو شخصی است.
فاطمه شیری
منبع: هفته‌نامه عصر ارتباط، 18 مرداد، شماره 663
