پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
وضعیت تجارت الکترونیک در ایران، ترکیه، عربستان سعودی و امارات متحده عربی / کاهش تدریجی تسلط غرب بر تجارت الکترونیک جهان
اتاق بازرگانی، صنایع و معادن استان فارس در گزارشی به نقل از وب‌سایت virtocommerce به وضعیت تجارت الکترونیک در ایران، ترکیه، عربستان سعودی و امارات متحده عربی پرداخته است. طبق این گزارش، دنیای تجارت الکترونیک بین‌المللی به دنیای غرب محدود نمی‌شود. در واقع، با برخاستن چین، هند، برزیل، کشورهای خلیج فارس و دیگر قدرت‌های نوظهور، برتری غرب به‌تدریج، اما به طور پیوسته، از بین می‌رود. با کاهش تسلط غرب و جابه‌جایی مرکز ثقل به شرق، مطالعه دقیق قدرت‌های نوظهور مختلف به درک فرهنگ، مسائل سیاسی و ایدئولوژیک و مفاهیم مختلف تجارت و اقتصاد کمک می‌کند.
ایران
داستان تجارت الکترونیک در ایران متفاوت از سه کشور دیگر مورد بررسی است. فقدان آمار قابل اعتماد و برآوردهای متناقض مختلف، ارزیابی وضعیت واقعی امور را دشوار می‌کند. اگرچه آمار نفوذ اینترنت با نرخ‌هایی تا 85 درصد، غیر قابل اعتماد است، منطقی است تخمین بزنیم که نرخ واقعی حدود 65 الی 70 درصد است. کیفیت اینترنت همچنان پایین است، قیمت‌ها بالاست و زیرساخت مخابراتی پهنای باند در کشور در انحصار شرکت دولتی است.
از سوی دیگر حدود 94 میلیون دستگاه اینترنتی در بین 80 میلیون ایرانی وجود دارد و بیش از 70 درصد مردم از گوشی‌های هوشمند استفاده می‌کنند. در سال‌های اخیر، یک شبکه 3G با دسترسی آسان، سرعت نفوذ و استفاده گسترده از اینترنت را افزایش داده و به همین دلیل اکثر مردم ایران در ابتدا اینترنت را از طریق دستگاه‌های تلفن همراه خود تجربه می‌کنند.
علاوه بر این، به لطف تلاش‌های چند اپراتور و حمایت دولت، این کشور استقرار شبکه‌های مبتنی بر 4G را افزایش داده و اخیراً به 90 درصد از پوشش جمعیتی LTE 4G رسیده است. دولت ایران نیز به 5G چشم دوخته و اخیراً به تهیه مقررات برای استقرار 5G و تخصیص پهنای باند اقدام کرده است. با این حال، با وجود تلاش‌های متعدد برای متحول‌کردن اقتصاد دیجیتال کشور، دولت ایران همچنان به‌گونه‌ای متفاوت با اینترنت برخورد می‌کند. در درجه اول به این دلیل که در طول سال‌ها ثابت شده که اینترنت در سازماندهی اعتراضات مردم مؤثر بوده است. برای مثال، در پاییز 2019، در خلال ناآرامی‌های گسترده، دولت تقریباً قطعی کامل اینترنت را اعمال کرد. حتی تظاهرات پراکنده نیز مانند اعتراضات اخیر به کمبود آب در جنوب غرب ایران از تعطیلی یا اختلال در خدمات مصون نبوده است.
برای اینکه اینترنت جرقه اختلاف ایجاد نکند و به آشفتگی بیشتر منجر نشود، دولت برخی پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌های پیام‌رسان را ممنوع کرد و بدین‌وسیله چیزی را که مقامات آن را «شبکه حلال» می‌نامند؛ یک نسخه «اینترنت پاک» تحت کنترل محلی ایجاد کرد.
به این ترتیب، در حالی که تعداد کمی از پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام و واتس‌اپ همچنان رفع انسداد هستند (این گزارش پیش از شروع اعتراضات در ایران و فیلتر اینستاگرام و واتس‌اپ نوشته شده است.) اکثر وب‌سایت‌های معروف خارجی مانند یوتیوب، فیس‌بوک، توییتر و تلگرام یک دهه پیش مسدود شدند. به نظر می‌رسد دولت ایران همچنان رسانه‌های اجتماعی در کشور را «لجام‌ناپذیر» می‌داند و مدام خواستار کنترل بیشتر است. لایحه حمایت از کاربران که اخیراً معرفی شده، هنوز نهایی نشده و می‌تواند منجر به اختلال در چند پلتفرم رسانه‌های خارجی باقیمانده شود.
در مجموع، ایرانی‌ها هم در داخل به دلیل اقدامات دولت و هم در خارج به دلیل تحریم‌های شدید آمریکا عملاً از اینترنت قطع شده‌اند. در نتیجه، مردم از سیستم بانکی بین‌المللی جدا شده‌اند و هیچ گزینه‌ای جهت خرید بین‌المللی ندارند. برای جبران بخشی از این تحریم‌ها، ایران برنامه جامع اقدام مشترک را ارائه کرد که تأثیر قابل توجهی بر فضای تجاری ایران از جمله تجارت الکترونیک داشت، زیرا سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران خارجی (به جز آمریکایی‌ها) در این کشور را آسان‌تر کرد. با وجود موارد بیان‌شده، سهم تجارت الکترونیک در تولید ناخالص داخلی ایران در حال افزایش است. بر اساس بیانیه‌های رسمی، فناوری‌های جدید (به‌ویژه بلاکچین و ارزهای دیجیتال) به این کشور کمک کرده در برابر تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده و مبارزه با همه‌گیری ویروس کرونا مقاومت کند. رئیس مرکز توسعه تجارت الکترونیک ایران در بهمن‌ماه 1390 اعلام کرد ارزش معاملات تجارت الکترونیک ایران در شش‌ماهه نخست سال 2020 نسبت به مدت مشابه سال 2019 چهاربرابر شده است.
ارزش کل تراکنش‌های دیجیتال در مدت مشابه سال 2021 از 6.5 تریلیون ریال (حدود 5.21 میلیون دلار) فراتر رفت. درست مانند هر جای دیگری در جهان، این بیماری همه‌گیر، تحول دیجیتالی کسب‌وکارهای ایرانی را بسیار تسریع کرد و درنتیجه بیش از 190 هزار کسب‌وکار به طور کامل یا جزئی آنلاین شدند. در این بین، آن دسته از مشاغلی که قبلاً به‌صورت آنلاین فعالیت می‌کردند سعی کردند ظرفیت‌های دیجیتال خود را تقویت کنند.
از محبوب‌ترین وب‌سایت‌های تجارت الکترونیک در ایران می‌توان به دیجی‌کالا، اسنپ و پین‌تاپین اشاره کرد. در ادامه به جزئیات بیشتری درباره دیجی‌کالا، بزرگ‌ترین تجارت الکترونیک در ایران پرداخته شده است.
دیجی‌کالا
دیجی‌کالا که در سال 2006 توسط برادران محمدی دوقلو با سرمایه‌ای اندک تأسیس شد، به سومین وب‌سایت پربازدید ایران و بزرگ‌ترین تجارت الکترونیک در کشور تبدیل شده است. با اینکه دیجی‌کالا به‌عنوان یک پلتفرم پیشرو در خرده‌فروشی آنلاین شناخته می‌شود، بسیار بیشتر از یک بازار آنلاین به اکوسیستم تجارت الکترونیک کشور کمک کرده است.
برادران محمدی با روحیه کارآفرینی می‌خواهند پلتفرم آنها به مقصد اصلی خرید آنلاین نه‌تنها در ایران، بلکه در سراسر خاورمیانه تبدیل شود. دیجی‌کالا تحویل یک‌روزه را در تهران و کرج و تحویل روز بعد را در 20 شهر دیگر ارائه می‌دهد و با بیش از پنج میلیون محصول، 160 هزار فروشنده و 40 میلیون کاربر فعال ماهانه، در حال حاضر به‌عنوان یکی از تجارت‌های بزرگ در خاورمیانه شناخته می‌شود.
همان‌طور که گفته شد، دیجی‌کالا فراتر از یک بازار است و در واقع مجموعه‌ای از شرکت‌های فعال در زمینه لجستیک، تجارت الکترونیک، محتوا، فین‌تک و نوآوری است. این گروه بیش از ۱۰ زیرمجموعه دارد؛ از جمله فیدیبو، دیجی‌پایپ، پیندو و کمدا.
ترکیه
تجارت الکترونیک ترکیه به طور قابل توجهی از همه‌گیری کووید 19 سود برد. حجم تجارت الکترونیک این کشور در سال 2020 نسبت به سال گذشته 66 درصد افزایش یافت و به 32 میلیارد دلار رسید؛ در حالی که تعداد شرکت‌های تجارت الکترونیک با افزایش 275درصدی به بیش از 256 هزار رسید. تعداد سفارش‌ها به 3.2 میلیارد رسید که افزایش 68درصدی را نشان می‌دهد و بخش‌های غذا و سوپرمارکت شاهد افزایش بیش از 200 درصدی بوده‌اند.
حتی قبل از همه‌گیری، رشد سریع فروش همراه با جمعیت جوان، ترکیه را به یک زمین بازی تجارت الکترونیک جذاب تبدیل کرده بود. با نگاهی به آینده، انتظار می‌رود بازار تجارت الکترونیک ترکیه تا سال 2023 با نرخ رشد مرکب سالانه 14 درصد رشد کند، اما همچنان این کشور را با یکی از پیش‌بینی‌های رشد بالاتر در گزارش Chase Morgan JP در مورد تجارت الکترونیک ترک می‌کند.
با کمک ضریب نفوذ گوشی‌های هوشمند تقریباً 62 درصد و دسترسی آسان به شبکه‌های 3G و 4G، انتظار می‌رود تجارت تلفن همراه در ترکیه از تجارت الکترونیک کلی پیشی بگیرد و تا سال 2023 با نرخ رشد مرکب سالانه 6.18 درصد رشد کند.
این کشور در سال 2021 دچار افت چشمگیری در ارزش پول خود شد که به دنبال آن تورم به‌عنوان پیامد مستقیم سیاست اقتصادی شکست‌خورده دولت مبنی بر «نرخ بهره پایین به هر قیمتی» را به دنبال داشت. به همین دلیل است که این کشور هنوز هم شرکت‌های دیجیتالی فوق‌العاده‌ای مانند Trendyol را پرورش می‌دهد. این موضوع شاید به این دلیل است که آنها به طرز شگفت‌انگیزی انعطاف‌پذیر شده‌اند. این شرکت‌ها یاد گرفته‌اند با فعالیت در میان افزایش قیمت‌ها و سرمایه‌های مخاطره‌آمیز ناچیز رشد کنند و به شرکت‌های چندملیتی تبدیل شوند.
عربستان سعودی
بر اساس گزارشی که اخیراً توسط BCG منتشر شده، عربستان سعودی (SA) کشوری کاملاً متفاوت است که فرصت ارزشی 50 میلیارد دلاری دارد. این گزارش که با همکاری متا تهیه شده، توضیح می‌دهد که چگونه SA تاکنون به سمت چشم‌انداز 2030 خود برای تبدیل به یک اقتصاد دیجیتال پیشرفت کرده و چگونه بازار تجارت الکترونیک SAقبلاً از خرده‌فروشی سنتی پیشی گرفته است. با این حال، بر اساس این گزارش، از آنجا که بازار دیجیتال SA هنوز در مراحل اولیه توسعه خود است، فرصتی منحصربه‌فرد برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند تا از این فرصت پرسود استفاده کنند.
در سال 2020، فروش آنلاین در SA به هشت درصد از کل خرده‌فروشی‌ها رسید، در مقایسه با 18 درصد در سراسر جهان؛ رقمی که بسیار کمتر از بازارهای پیشرو تجارت الکترونیک است. چند دلیل برای چنین میزان فروش کم وجود داشت: بازار SA به طور قابل توجهی کوچک‌تر از بازارهای چین یا ایالات متحده است. با این حال، گزارش BCG استدلال می‌کند که سرمایه‌گذاری و درنتیجه، پیشرفت در اکوسیستم تجارت الکترونیک در چند سال آینده، فرصت‌های تجاری و اجتماعی بی‌شماری به همراه خواهد داشت. درحالی‌که فرصت‌های تجاری بدیهی به نظر می‌رسند، احتمالات اجتماعی شاید محتاطانه‌تر باشند. شکوفایی صنعت تجارت الکترونیک تعداد قابل توجهی از مشاغل را ایجاد خواهد کرد که به مجموعه‌های متنوعی از مهارت‌ها و سطوح صلاحیت نیاز دارند، افراد را جذب می‌کنند و از فعالیت‌های کارآفرینی به دلیل موانع کم ورود برای فعالان متخصص حمایت می‌کنند.
به دنبال تغییر فزاینده ترجیحات مصرف‌کنندگان به هر کالای دیجیتالی، کسب‌وکارهایی که قبلاً به طور فعال از اکوسیستم موجود استفاده می‌کردند امروزه به دنبال امکانات گسترش شبکه‌های فعلی به‌منظور تسهیل دسترسی بازار کارآمد به محصولات و خدمات جدید هستند. یکی از عوامل اصلی برای رشد سالم اقتصاد دیجیتال، ایجاد یک محیط تجاری پایدار شامل عواملی مانند پذیرش پرداخت آنلاین، اتصال به اینترنت و موارد دیگر است. با این حال، تاکنون کمتر از یک درصد از کسب‌وکارهای لجستیک SA از راه‌حل‌های دیجیتال مدرن استفاده می‌کنند. باز هم این یک فرصت بزرگ برای سرمایه‌گذاران است.
خوشبختانه دولت SA به شانس خوب خود پی برد و افراد بیشتری را برای ورود به بازار تشویق می‌کند. تاکنون SA به سرمایه‌گذاری 21میلیارددلاری در خدمات و محصولات بین 45000 فروشگاه و پلتفرم تجارت الکترونیک رسیده است. از کل بازار تجارت الکترونیک فرامرزی آنها، 46درصد با چین انجام می‌شود. از جمله محبوب‌ترین فروشگاه‌های تجارت الکترونیک در SA عبارت‌اند: از جریر، اکسترا، داروخانه‌های الدعوه، JollyChic و غیره.
امارات متحده عربی
امارات متحده عربی یک رهبر بی‌همتا در تجارت الکترونیک در میان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس است. جای تعجب نیست که بازار امارات متحده عربی به طور قابل توجهی از این همه‌گیری کرونا منتفع شد و با جهش 53درصدی به رکورد 9.3 میلیارد دلار در فروش آنلاین رسید که 10 درصد از کل خرده‌فروشی در این کشور است. اتاق بازرگانی و صنعت دوبی پیش‌بینی می‌کند تجارت الکترونیک تا سال 2025 بیش از 8 میلیارد دلار فروش داشته باشد که با توجه به اینکه تقریباً همه جمعیت امارات متحده عربی به اینترنت و تلفن همراه با کیفیت بالا دسترسی دارند، بسیار محتمل است.
در سال 2017 ،com.Amazon ،com.Souq، بزرگ‌ترین تاجر آنلاین داخلی را خریداری کرد و به‌این‌ترتیب سهم زیادی از فروش در امارات به آمازون داد.
در همان سال، به‌عنوان یک نیروی رقیب برای Amazon.com سرمایه‌گذاران پلتفرم تجارت الکترونیک مشابه دیگری به نام noon.com راه‌اندازی کردند که یک سال بعد، در سال 2018 با eBay همکاری کرد تا محصولات آمریکایی بیشتری را به منطقه بیاورد. اخیراً، خرده‌فروشان آجر و ملات برای افزودن فروشگاه‌های آنلاین به کانال‌های سنتی خود به امید افزایش درآمد ترغیب شده‌اند. دو مورد از بزرگ‌ترین خرده‌فروش‌ها در خاورمیانه، Carrefourو Group Lulu ، پورتال‌های بازار خود را در روزهای اولیه همه‌گیری با نتایج موفقیت‌آمیز راه‌اندازی کردند. با توجه به تقاضای فزاینده مصرف‌کننده و فرصت‌هایی که صنعت شکوفا ارائه می‌دهد، سایر خرده‌فروشان سنتی نیز راغب هستند به بازار دیجیتال بپیوندند. پرسودترین دسته‌بندی محصولات برای فروش آنلاین در منطقه عبارت‌اند از: لوازم الکترونیکی مصرفی و لوازم خانگی، رایانه، محصولات رسانه‌ای، لوازم جانبی مد، پوشاک زنانه، لوازم آرایشی و عطر. برخی دیگر از مقوله‌های اصلی سودآور مربوط به هزینه‌های سفر هستند، مانند بلیت هواپیما، هتل‌ها و تاکسی‌ها.
خدمات دولتی همچنین در حال مهاجرت به پلتفرم‌های آنلاین هستند و تلاش می‌کنند خدمات کارآمدتری را به شهروندان ارائه دهند؛ عمدتاً در زمینه‌های مربوط به صورت‌حساب خدمات شهری، خدمات ترافیکی، صدور مجوز، صدور ویزا و غیره.
اگر قبلاً محبوب‌ترین روش پرداخت برای خرید آنلاین در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا؛ از جمله امارات، پول نقد بود، بلافاصله پس از همه‌گیری و با انتقال روزافزون خدمات دولتی به‌صورت آنلاین، با توجه به اینکه مصرف‌کنندگان در اشتراک‌گذاری اطلاعات کارت اعتباری خود به‌صورت آنلاین احساس راحتی بیشتری می‌کردند خدمات پرداخت دیجیتال شروع به فعالیت بیشتری کردند.
اگرچه سرمایه‌گذاری در حوزه تجارت الکترونیک در امارات متحده عربی فوق‌العاده پرسود به نظر می‌رسد، اما موانعی وجود دارد که هنوز در بازار امارات باقی مانده است. یکی از این موانع، فرآیندهای لجستیکی است که در سراسر منطقه رایج است. بااین‌حال، با ادامه فرآیند دیجیتالی‌شدن منطقه، بهبود در لجستیک نیز ادامه دارد.
در واقع، بر اساس تحقیقات انتظار می‌رود بازار لجستیک امارات تا سال 2025 به لطف ابتکارات مختلف دولت که در جهت ارتقای تنوع اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی برای توسعه زیرساخت‌ها هستند، 30 میلیارد دلار تولید کند. صنعت لجستیک احتمالا شاهد ورود بازیگران جدید بیشتری در سال‌های آینده، ادغام‌ها و تملک‌های جدید خواهد بود و بازار ازهم‌گسیخته را تحکیم و تقویت می‌کند. پنج شرکت برتر تجارت الکترونیک حاکم بر امارات در سال 2022 عبارت‌اند از: اپل، آمازون، MOON، Sharaf DG، نامشی.
گزارش کامل اتاق بازرگانی، صنایع و معادن استان فارس را از طریق لینک زیر دریافت و مطالعه کنید.
