پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
هم‌افزایی لندتک‌ها برای مهندسی رفتار اعتباری مشتریان / تغییری از جنس فرهنگ‌سازی با ایجاد فهرست سیاه مشترک
مهدی مؤمنی مدیرعامل ازکی‌وام، احمد افتخاری مدیرعامل آپسان، امیر حق رنجبر مدیرعامل لندو و سعید نوروزی مدیر توسعه کسب‌وکار اعتبار BNPL دیجی‌پی در این گزارش از لزوم تشکیل لیست سیاه میان شرکت‌های لندتکی برای بازدهی بیشتر و کاهش نرخ نکول در این حوزه می‌گویند.
لندتک (Lendtech) یا فناوری وام و اعتباری حوزه‌ای است نوآورانه در صنعت فین‌تک که وظیفه پرداخت تسهیلات و اعتبار خرد به متقاضیانی که از شبکه بانکی ناامید شده‌اند را به عهده دارد؛ بنابراین افراد با کمک پلتفرم‌های مختلف لندتک می‌توانند بسیار سریع‌تر، راحت‌تر و به‌طور کل بهینه‌تر از خدمات وام و اعتبار بهره‌مند شوند.
فارغ از مزایای لندتک برای کاربران، بد نیست از دید کسب‌وکارها به این حوزه نگاه کنیم. از این زاویه دید به نظر می‌آید یکی از مهم‌ترین و شاید رکن اساسی پلتفرم‌های لندتک، موضوع اعتبارسنجی آنهاست که درنهایت بر میزان ریسک و نرخ نکول پلتفرم‌ها تأثیرگذار است. مسئله‌ای که در سیستم بانکی کشور مغفول مانده و نیاز به بهبود اساسی دارد.
اهمیت اعتبارسنجی در شبکه بانکی و حوزه لندتک به حدی است که امروزه تعداد زیادی از پلتفرم‌ها را در سراسر دنیا می‌توان یافت که تمرکز خود را بر این حوزه خاص گذاشته و با استفاده از فناوری روز، رفتار مشتریان را بررسی و بر اساس آن برای افراد یک رتبه اعتباری در نظر می‌گیرند که باتوجه به رفتار آینده شخص قابل تغییر است. مهم‌ترین مشتریان این پلتفرم‌ها نیز لندتک‌هایی هستند که به‌عنوان یک کسب‌وکار به کسب سود و کاهش نرخ نکول خود فکر می‌کنند؛ بنابراین برای آنها بهتر است که به مشتریانی با بهترین رفتار اعتباری سرویس‌دهی کنند.
در ایران اما به دلیل نبود یک سیستم اعتبارسنجی یکپارچه و حرفه‌ای رفتار اعتباری افراد در یک پلتفرم لندتک از آن مجموعه فراتر نمی‌رود؛ بنابراین افرادی که رفتار اعتباری مناسبی ندارند می‌توانند از پلتفرم‌های مختلف لندتک خدمات دریافت کرده و نرخ نکول پلتفرم‌ها را افزایش دهند و آنها را متضرر کنند.
شاید یکی از راه‌حل‌های مقابله لندتک‌ها با این موضوع، نوعی هم‌افزایی در به اشتراک‌گذاری فهرست افرادی است که رفتار اعتباری مناسبی ندارند تا از این طریق بتوانند ریسک و نرخ نکول خود را کاهش دهند.
به همین دلیل با مدیران چند پلتفرم لندتک گفت‌وگو کردیم و نظرات آنها را در خصوص تشکیل یک فهرست سیاه مشترک میان پلتفرم‌ها جویا شدیم. به طور کل همه این افراد با تشکیل چنین فهرستی موافق و معتقدند این موضوع تأثیر بسزایی در بهبود رفتار اعتباری کاربران دارد و درواقع نوعی فرهنگ‌سازی است.
تشکیل یک کنسرسیوم بدون منفعت‌پذیری
مهدی مؤمنی، مدیرعامل ازکی‌وام با تأکید بر نبود یک شرکت یا مؤسسه مدرن و کارآمد اعتبارسنجی در ایران با تشکیل یک فهرست سیاه مشترک میان لندتک‌ها موافق بوده و توضیح می‌دهد: «برای تشکیل چنین فهرست سیاهی باید یک کنسرسیوم بدون سوگیری و منفعت‌پذیری از شرکت‌ها تشکیل شود که بتواند بدون جهت‌گیری و با حفظ امنیت، اطلاعات را در اختیار لندتک‌ها بگذارد.»
او در خصوص نقش رگولاتور در تشکیل یک فهرست سیاه مشترک با بیان اینکه تا به اینجای کار رگولاتور نقش سازنده و مؤثری نداشته است، توضیح می‌دهد: «از آنجا که فعالیت رگولاتوری در کشور ما به‌جای اینکه پسینی باشد، پیشینی است شاید بهتر باشد رگولاتور را درگیر این موضوع نکنیم؛ چراکه اثر مثبتی بر این موضوع نخواهد داشت.»
به گفته مدیرعامل ازکی‌وام، تشکیل یک فهرست سیاه مشترک میان لندتک‌ها باعث ایجاد یک توزیع نرمال در موضوع نکول پلتفرم‌ها شده و در صورت ضرر یک پلتفرم از ایجاد ضرر برای سایر پلتفرم‌ها تا حدودی جلوگیری می‌کند؛ درنتیجه نرخ نکول صنعت نیز کاهش پیدا می‌کند. مؤمنی دراین‌باره می‌گوید: «تشکیل یک فهرست سیاه مشترک میان پلتفرم‌ها بر رفتار مشتریان در خصوص نمرات اعتباری‌شان نیز تأثیرگذار است.»
به کلیدواژه اعتماد برگردیم
به گفته احمد افتخاری، مدیرعامل آپسان، این شرکت از اولین کسب‌وکارهای لندتکی بود که در خصوص اشتراک مشتریان بدحساب یا به عبارتی تشکیل یک فهرست سیاه مشترک با سایر بازیگران این حوزه مذاکره کرد. افتخاری در این باره می‌گوید: «ما بر این باوریم که این تعامل هرچند با سطح پایین و اولیه اگر صورت پذیرد موجب اعتمادسازی و تسهیل تشریک مساعی لندتک‌ها در کنار یکدیگر خواهد بود. ضمن اینکه منافع بازیگران نیز تضمین می‌شود. اگر خوش‌بین و آینده‌نگر باشیم این کنسرسیوم نهایتاً باعث ایجاد یک پلتفرم اعتبارسنجی پویا و چابک خواهد شد.»
به گفته افتخاری در رابطه با پیاده‌سازی این همکاری می‌توانیم به کلیدواژه اعتماد برگردیم. او می‌گوید: «همان‌گونه که به مشتریانمان بدون تضمین اعتبار اعطا می‌کنیم، فرصت بهره‌مندی از این همکاری نیز فراهم شود.»
او با بیان اینکه درگیر کردن رگولاتور در این سطح لزومی ندارد عنوان می‌کند: «این تنها یک تعامل میان چند کسب‌وکار هم‌صنف جهت بستن راه‌های دور زدن و سوءاستفاده توسط کاربران است و مداخله اساسی در بازار ندارد که حتی نظر رگولاتور را جلب کند.»
مدیرعامل آپسان همچنین در خصوص اشتراک‌گذاری کاربران دارای نکول در عین حفظ حریم شخصی می‌گوید: «ما پیشنهادهایی ارائه کردیم که طی آن امکان‌پذیر است که با حفظ حریم شخصی کاربران و همچنین منافع سایر کسب‌وکارهای لندتک این مسئله را پیش ببریم؛ اما یقیناً این دو مورد اساس این همکاری خواهد بود. عملاً به اشتراک‌گذاری فهرست سیاه برای کسب‌وکارها ریسک خاصی در پی نخواهد داشت و در رابطه با کاربر هم در حال حاضر بسیاری از فعالان گروه لندتک با شرکت‌هایی از قبیل رتبه‌بندی ایرانیان در حال فعالیت هستند و وضعیت مشتریان خود را به آنها اعلام می‌کنند و قطعاً هرکدام از کسب‌وکارها به این مسئله فکر کرده‌اند و تمهیدات لازم را فراهم آورده‌اند؛ اما موضوع ناکارآمدی این سرویس بوده که ما تصمیم به ارتباط مستقیم با یکدیگر گرفته‌ایم.»
او در خصوص میزان تأثیر ایجاد چنین فهرست سیاهی بر کاهش نرخ نکول با توضیح اینکه در حال حاضر بدون پیشینه و پیش از این اتفاق منطقی نیست در رابطه با آمار و ارقام و نتایج صحبت کمی داشت، توضیح می‌دهد: «قطع به‌یقین می‌توان گفت که این تأثیر برای فعالان حوزه به‌هیچ‌وجه منفی یا خنثی نخواهد بود. این تنها اولین گام ما برای ایجاد شفافیت اعتباری است و راه درازی در پیش خواهیم داشت.»
کاهش ریسک پلتفرم‌های لندتک از طریق افزایش هزینه نکول کاربران
به گفته امیر حق‌رنجبر، مدیرعامل لندو با توجه به اینکه در حال حاضر زیرساخت‌های اعتبارسنجی و گزارش‌های اعتباری خلأهایی دارد، ایجاد یک فهرست سیاه مشترک میان پلتفرم‌های لندتک قدرت آنها را افزایش می‌دهد. افزایش هزینه نکول کاربران در پلتفرم‌های لندتکی رفتار اعتباری آنها را بهبود می‌بخشد؛ یکی از این هزینه‌ها ایجاد محدودیت در استفاده از خدمات پلتفرم‌های لندتک در صورت نکول کاربر در یکی از این پلتفرم‌هاست.
به عقیده حق‌رنجبر اگر رگولاتوری را درگیر این قضیه کنیم احتمالاً پروژه با شکست مواجه می‌شود، او در خصوص نقش رگولاتور در تهیه یک فهرست سیاه مشترک می‌گوید: «ایجاد یک فهرست سیاه مشترک از کاربرانی با رفتار اعتباری نامناسب یک قرارداد داخلی در میان لندتک‌هاست و نیازی به ورود رگولاتور در این سطح نیست.»
مدیرعامل لندو در خصوص اولین گام مورد نیاز برای اجرای این طرح توضیح می‌دهد: «در خصوص اقدامات لازم انجام این پروژه در گام اول باید با توافق همه پلتفرم‌های لندتک یک مجموعه که خارج از فضای رقابتی این حوزه است برای جمع‌آوری، نگهداری و مدیریت دیتاهای مورد نیاز این فهرست سیاه انتخاب کنیم.»
حق‌رنجبر در خصوص حفظ حریم شخصی کاربران ضمن اجرای پروژه فهرست سیاه معتقد است که اگر در ابتدای مشارکت کاربران در پلتفرم‌های لندتک، موضوع فهرست سیاه را با آنها مطرح کرده و تأییدشان را بگیریم که در صورت بروز هر رفتار اعتباری نامناسب، نام آنها در فهرست سیاه ثبت و در میان همه پلتفرم‌ها به اشتراک گذاشته می‌شود مشکلی در مورد حریم خصوصی هم پیش نمی‌آید.
به گفته او، این هم‌افزایی میان لندتک‌ها قطعاً به کاهش نرخ نکول کمک می‌کند و برای صحبت از کم و کیف این تأثیر باید آن را در مراحل اجرایی بسنجیم.
حق‌رنجبر معتقد است که هم‌افزایی و همکاری لندتک‌ها می‌تواند ابعاد دیگری هم داشته باشد و در سایر زمینه‌ها نیز تأثیرات مثبت خود را نشان دهد. او می‌گوید: «مدیریت سقف اعتبار کاربران نیز یکی دیگر از مواردی است که با همکاری و هم‌افزایی لندتک‌ها به‌خوبی صورت می‌پذیرد. به‌عنوان‌مثال کاربری که هنوز رفتار اعتباری اشتباهی ندارد از پلتفرم‌های مختلف تسهیلات می‌گیرد. اگر پلتفرم‌های لندتک از سابقه و سقف تسهیلات دریافتی او در سایر پلتفرم‌های این حوزه اطلاع داشته باشند بهتر می‌توانند سقف اعتبارات و تسهیلات پرداختی به آن کاربر نوعی را مدیریت کنند.»
بهره‌برداری شبکه بانکی و لندتک‌ها از یک چارچوب اعتبارسنجی واحد و مؤثر
سعید نوروزی، مدیر توسعه کسب‌وکار اعتبار BNPL دیجی‌پی با تأکید براینکه دیجی‌پی یکی از ایده‌پردازان و حامی طرح «اشتراک‌گذاری فهرست مشتریان پرخطر بین لندتک‌ها» بوده است توضیح می‌دهد: «به اشتراک گذاشتن فهرست مشتریان پرخطر از طرف بازیگران بزرگ حوزه لندتک در کوتاه‌مدت به سود کسب‌وکارهای کوچک‌تر در این حوزه است ولی دیجی‌پی باهدف ایجاد یک فرهنگ اعتباری با تکیه‌بر اعتبارسنجی واقع‌گرایانه در بلندمدت برای متقاضیان استفاده از خدمات لندتک در این صنعت، علاقه‌مند به همکاری شفاف با تمام همکاران در حوزه لندتک کشور است.»
او ادامه می‌دهد: «ایجاد محدودیت در دسترسی به خدمات مشابه در این صنعت برای مشتریان پرخطر، ضمن کمک به فرهنگ‌سازی در ساخت رفتار اعتباری سالم برای مخاطبین این صنعت، به مدیریت نرخ نکول و پایداری کسب‌وکارهای این صنعت کمک بسزایی خواهد داشت.»
نوروزی در خصوص نحوه تشکیل چنین فهرست و اقدامات موردنیاز برای به سرانجام رساندن این طرح این‌طور توضیح می‌دهد: «هدف نهایی اضافه شدن شاخص‌های رفتار اعتباری مشتریان لندتک‌ها به شاخص‌های اعتبارسنجی بانکی و بهره‌برداری طرفین (صنعت بانکداری و لندتک‌ها) از یک چارچوب اعتبارسنجی واحد و مؤثر برای ارائه خدمات اعتباری است؛ اما به نظر من نقشه راه رسیدن به این هدف از مسیر آغاز همکاری مشترک بین لندتک‌ها با مهندسی رفتار اعتباری مشتریان و اشتراک‌گذاری مشتریان پرخطر می‌گذرد.»
نوروزی با بیان اینکه دیجی‌پی در حال حاضر با برخی از همکاران به دنبال یافتن یک روش امن برای پیاده‌سازی این طرح و رسیدن به یک مدل همکاری مطلوب است توضیح می‌دهد: «ما در دیجی‌پی از همکاری با سایر بازیگران علاقه‌مند به تشکیل یک فهرست سیاه مشترک استقبال می‌کنیم.»
مدیر توسعه کسب‌وکار اعتبار BNPL دیجی‌پی در خصوص نحوه تعامل با رگولاتور در خصوص پیاده‌سازی این طرح معتقد است: «قانون‌گذار در سال‌های اخیر به تأثیر لندتک‌ها در تسهیل و توسعه ارائه خدمات مالی به مشتریان پی برده و آگاه است که هوشمندانه‌ترین رفتار در برابر این تغییر، همراهی مؤثر، سازنده و مدیریت شده است چراکه این رویکرد حافظ منافع تمام ذی‌نفعان این حوزه خواهد بود.»
او ادامه می‌دهد: «برای رشد صنعت فین‌تک و به‌صورت مشخص لندتک، به یک رشد متناسب و متوازن نیاز داریم تا ذی‌نفعان این حوزه از منافع آن بهره‌مند شوند. اعتبارسنجی به‌عنوان یکی از اجزای اصلی این صنعت، مغفول مانده و لازم است با همکاری بازیگران اصلی بیش‌ازپیش به آن پرداخته شده و نسبت به ایجاد یک سیستم اعتبارسنجی نوین و خارج از انحصار اقدام کرد.»
نوروزی همچنین در خصوص نحوه حفظ حریم شخصی کاربران در اجرای طرح فهرست سیاه مشترک توضیح می‌دهد: «امنیت کاربران با رعایت مجموعه ساده‌ای از پارامترهای امنیت دیتا با اشتراک‌گذاری فهرست سیاه میان لندتک‌ها به خطر نمی‌افتد و درنهایت این موضوع به نفع کاربر است؛ چراکه برای آنها فرهنگ‌سازی می‌شود و هم او را از درگیری‌های ناشی از نکول در چند پلتفرم لندتکی مختلف مصون نگه می‌دارد.»
وی در خصوص تأثیر فهرست سیاه مشترک میان لندتک‌ها بر کاهش نرخ نکول نیز معتقد است: «در کوتاه‌مدت تأثیر زیادی نمی‌گذارد؛ چراکه ما در حال حاضر در بازار نفوذ زیادی نداریم و از طرفی تعداد کاربرانی که هم‌زمان از چند پلتفرم استفاده می‌کنند زیاد نیست و بنابراین تأثیر کمّی این اقدام در کوتاه‌مدت مشهود نیست و حتی قابل‌چشم‌پوشی است؛ اما در بلندمدت تأثیرگذار است چراکه بیشتر از جنس فرهنگ‌سازی است. مطمئناً اگر کاربران بدانند در صورت رفتار اعتباری غلط در یک پلتفرم، امکان استفاده از سرویس‌های سایر پلتفرم‌ها برای آنها محدود خواهد شد، روی رفتار اعتباری و مدل تصمیم‌گیری آنها تأثیرگذار است.»
