پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
بررسی عملکرد کارگزاری‌های بورس در سال ۱۴۰۰ / سایه سنگین رکود بورس بر کارگزاری‌ها
حبیب آرین عصر تراکنش ۵۵ و ۵۶ / صنعت کارگزاری در ایران در یک سال گذشته روزهای پرفرازونشیبی را تجربه کرد. بعد از رسیدن شاخص کل بورس به قله تاریخی خود در مردادماه سال گذشته، ماه‌عسل کارگزاری‌ها در ایران نیز به پایان رسید. تداوم ریزش قیمت‌ها در بازار سرمایه صنعت کارگزاری را با چالش‌های متفاوتی روبه‌رو کرده است. برای درک بهتر این چالش‌ها مرور وضعیت بازار سرمایه و شاخص‌ها کمک‌کننده است. از مردادماه بیش از 100 هزار میلیارد تومان پول از بورس خارج شده و شاخص کل نزدیک به یک میلیون فروریخته است. رشدهای شاخص موجب ورود گروه جدیدی از سهام‌داران به بازار سرمایه شده بود؛ بررسی‌ها نشان می‌دهد 60 درصد تازه‌واردان در سال 1399 در تیر و مردادماه به بازار وارد شدند. این دسته از سهام‌داران بیشترین زیان‌ها را از ریزش شاخص داشته‌اند و در کنار بسیاری دیگر از سهام‌داران از بازار خارج شده‌اند. در عین حال با افزایش تعداد سرمایه‌گذاران، کارگزاری‌ها باید زیرساخت‌ها لازم را برای مشتریان جدید خود فراهم می‌کردند؛ سامانه مناسب معاملاتی، خدمات پشتیبانی، جذب نیروهای جدید و… موضوعاتی است که هزینه‌های تازه‌ای را به کارگزاری‌ها وارد می‌کرد. در عین حال با برگشتن ورق وضعیت بازار، کارگزاری‌هایی که به‌ویژه از بنیه قدرتمندی برخوردار نبودند، مجبور شدند به تعدیل نیرو دست بزنند.
البته این قدرت تطبیق و انعطاف را در کمتر نهاد مالی می‌توان یافت. به‌عنوان مثال اگر این میزان از تحولات و اثرگذاری بر بانک‌ها وارد می‌شد، معلوم نبود که آیا آنها می‌توانستند واکنش مناسبی را در این وضعیت از خود نشان دهند یا خیر! با این حال سال 1400، سال سختی برای کارگزاری‌ها بود. به‌جز خروج نقدینگی از بازار، ارزش معاملات روزانه نیز به‌شدت کاهش یافت. به نحوی که در 9ماهه 1400 و در برخی روزها، ارزش معاملات به کمتر از سه میلیارد تومان در روز رسید.
دیگر خدماتی که کارگزاری‌ها، به‌ویژه به‌منظور حفظ مشتریان خود ارائه می‌کردند نیز با پیچیدگی‌هایی روبه‌رو شد. اختصاص اعتبار به مشتریان یکی از مهم‌ترین ابزارهای کارگزاری‌هاست. با افزایش ریسک‌های بازار، کارگزاری‌ها نیز برای اختصاص این اعتبارات دست‌به‌عصاتر شدند، ضمن اینکه طرف مقابل نیز میل چندانی به جذب اعتبار یا افزایش خرید در سهام نمی‌دید. اگرچه در همین زمان میزان دریافت اعتبار از 60 به 65 درصد افزایش یافت، با این وجود در بازار‌های نزولی، اعطای این اعتبارات سبب می‌شود که کارگزاری‌ها در معرض ریسک نکول قرار بگیرند؛ یعنی زمانی که یک مشتری با مراجعه به یک کارگزاری، اعتباری را دریافت می‌کند، در صورت افت قیمت سهام، از فروش سهام خود ممانعت می‌کند. در واقع مشتری به این دلیل که ممکن است زیان کند، یک ریسک اعتباری را به کارگزاری تحمیل می‌کند. مرور عملکرد گزارش‌های ماهانه کارگزاری‌ها نیز نشان می‌دهد که ارزش معاملات روندی نزولی را دنبال کرده و با نزول بازار همراه شده است.
فروردین، یک غیرمنتظره!
فروردین 1400 تنها ماهی بود که کارگزاری مفید صدرنشین نبود. در این ماه کارگزاری بانک صادرات توانست از فرصت تعطیلی بازار استفاده کند و بیشترین میزان ارزش کل خریدوفروش را به خود اختصاص دهد. کارگزاری بانک صادرات در این ماه توانست ارزش خریدوفروش سهام معمولی را به بیش از 29 هزار میلیارد تومان برساند و همین موضوع موجب صدرنشینی این کارگزاری شد، اما در ادامه این روند تداوم نیافت. مجموع ارزش معاملات در فروردین‌ماه 185 هزار میلیارد تومان بود.
اردیبهشت، سقوط ارزش معاملات سهام معمولی
بررسی عملکرد کارگزاری‌ها در اردیبهشت‌ماه نشان می‌دهد در مجموع ۱۳۸ هزار میلیارد تومان معامله توسط ۱۱۱ کارگزاری فعال در بازار سرمایه شکل گرفته است. در این میان 84.3 هزار میلیارد تومان از این رقم یعنی بیش از ۶۰ درصد از کل دادوستدها در اختیار مبادلات آنلاین بوده است. همچنین ۵۲۷ میلیارد تومان به خریدوفروش از سوی بازارگردانان تعلق داشته و مابقی نیز، یعنی رقمی در حدود ۵۳ هزار میلیارد تومان، حجم معاملات عادی در خریدوفروش سهام در این نهادهای مالی بوده است.
همچنین بررسی عملکرد این کارگزاری‌ها به تفکیک فعالیت در انواع اوراق و بازار نشان می‌دهد که این نهادهای مالی در اردیبهشت‌ماه بیش از دو هزار میلیارد تومان خریدوفروش اوراق در بازار بدهی داشته‌اند. همچنین در بخش بازار اوراق مشتقه نیز معاملات این نهادهای مالی به بیش از ۴۶۸ میلیارد تومان رسیده است. در همین راستا 18.5 هزار میلیارد تومان از خریدوفروش کارگزاری‌ها در ماه گذشته مربوط به معاملات صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس بوده است.
خردادماه و رقابت برای سومی
در خردادماه مانند ماه‌های آتی کارگزاری مفید و آگاه در صدر کارگزاری‌ها قرار گرفتند، اما آرایش رتبه‌های دیگر کارگزاری‌ها به‌روشنی تغییر کرد. کارگزاری صباتأمین در این ماه توانست از نظر ارزش خریدوفروش در رتبه سوم قرار گیرد و توسعه معاملات کیان و بانک پاسارگاد در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. کارگزاری صباتأمین در این ماه سهم بالایی از بازارگردانی الگوریتمی و معاملات معمولی سهام را کسب کرد و رتبه سوم را کسب کرد. همچنین در این ماه ارزش معاملات در ارزش معاملات سهام معمولی روندی صعودی را آغاز کرد و از 23 درصد از کل ارزش معاملات در اردیبهشت به 31 درصد در خردادماه رسید.
تداوم روند صعودی در تیرماه
در تیرماه مجموع ارزش خریدوفروش در مجموع کارگزاری‌ها به 238 هزار میلیارد تومان رسید و مطابق ماه‌های گذشته کارگزاری مفید و کارگزاری آگاه در صدر قرار گرفتند، اما رتبه سایر کارگزاری‌ها به‌طور کامل تغییر کرد. کارگزاری‌های بانک پاسارگاد، مبین سرمایه، حافظ و فارابی رتبه‌های بعدی را تصاحب کردند. در این ماه سهم ارزش خریدوفروش اوراق نیز افزایش یافت. البته سهم اوراق مشتقه و بدهی بسیار ناچیز و در حدود دو درصد از کل ارزش خریدوفروش است؛ در تیرماه این رقم در اوراق بدهی به پنج هزار میلیارد تومان رسید. همچنین از این ماه سهم معاملات سهام بازارگردان الگوریتمی افزایش یافت. در مجموع تعداد محدودی از کارگزاری‌ها مانند صباتأمین، باهنر، بانک صادرات، حافظ، سهم‌آشنا، سامان و… به این قبیل معاملات دست می‌زنند.
مردادماه، آرام
در مردادماه بر خلاف تیرماه روند ارزش معاملات نزولی بود. مجموع ارزش معاملات در کارگزاری‌ها به 217 هزار میلیارد تومان رسید. بررسی روندهای ارزش معاملات نشان می‌دهد که ارزش معاملات آنلاین با نزدیک به 60 درصد بیشترین سهم را در خلق ارزش کل معاملات به خود اختصاص می‌دهند، اما به نظر می‌رسد کاهش سهم ارزش معاملات صندوق‌های قابل معامله از دیگر دلایل کاهش ارزش معاملات در این ماه بوده است. در این ماه ارزش معامله صندوق‌های معامله به 39 هزار میلیارد تومان کاهش یافت. مفید و آگاه در این ماه همچنان در صدر ماندند و رتبه‌های چهارم و پنجم برای کارگزاری بانک پاسارگاد و مبین سرمایه محفوظ ماند و کارگزاری فارابی توانست رتبه پنجم را از کارگزاری حافظ بگیرد.
رکوردزنی شهریورماه
شهریورماه رکورد ارزش معاملات کارگزاری‌ها زده شد. در این ماه کل ارزش معاملات به 407 هزار میلیارد تومان رسید. کارگزاری مفید و آگاه از این حیث در صدر قرار گرفتند و کارگزاری‌های بانک پاسارگاد، سینا، مبین سرمایه و بانک پارسیان رتبه‌های بعدی را از آن خود کردند. این ماه رکورددار ارزش معاملات آنلاین و معمولی سهام، بازار بدهی و صندوق‌های معامله نیز بوده است. اینها موجب شد شهریورماه در 9ماهه سال جاری، جذاب‌ترین ماه در صنعت کارگزاری لقب گیرد.
پاییز بی‌رونق
اولین ماه از فصل پاییز اما چندان جذاب آغاز نشد. ارزش معاملات در این ماه نصف شد و به 200 هزار میلیارد تومان رسید. کارگزاری امین‌آوید توانست بعد از کارگزاری مفید، آگاه و بانک پاسارگاد رتبه چهارم در میان کارگزاری‌ها را کسب کند. در این ماه ارزش معاملات آنلاین از 89 هزار میلیارد تومان به 37 هزار میلیارد تومان کاهش یافت و با بیش از 300 درصد افت بیشترین میزان افت ارزش معاملات آنلاین را به ثبت رساند.
آبان، تداوم وضعیت
سایه سنگین نزولی بازار سرمایه، همچنان بر وضعیت کارگزاری‌ها سنگینی می‌کند. با تداوم شرایط بازار، روند نزولی بازار در آبان‌ماه یک سال و سه‌ماهه شد. در این ماه ارزش کل معاملات در مجموع کارگزاری‌ها نسبت به مهرماه تغییر چندانی نمی‌کند و به رقم 220 هزار میلیارد تومان می‌رسد. نام کارگزاری آزمون بورس در میان پنج کارگزاری برتر به چشم می‌خورد و بعد از کارگزاری‌های مفید، کارگزاری آگاه و بانک پاسارگاد توانسته رتبه چهارم را از حیث رتبه کارگزاری‌ها به دست آورد. کارگزاری صباتأمین نیز بعد از چند ماه رتبه پنجم را کسب کرد. آبان‌ماه در عین بی‌رونقی معاملات سهام بیشترین ارزش معاملات اوراق بدهی ثبت شده است. در این ماه 9900 میلیارد تومان ارزش خریدوفروش اوراق بدهی ایجاد شده است.
آذر، ادامه نزول
در آذرماه روند نزولی ارزش معاملات در صنعت کارگزاری باز هم ادامه یافت. مجموع کل ارزش خریدوفروش در تمامی کارگزاری‌ها به 162 هزار میلیارد تومان رسید. همچنین مجموع ارزش معاملات آنلاین به 70 هزار میلیارد تومان رسید. حتی به نظر می‌رسید معاملات سهام بازارگردان الگوریتمی نیز توان گذشته را نداشته و به ارزش 200 میلیارد تومان رسید. در این ماه کارگزاری‌های مفید و آگاه وضعیت پیشین خود را حفظ کردند و کارگزاری بانک سپه، آینده‌نگر خوارزمی و کاریزما رتبه‌های بعدی را به دست آوردند. با این حال بازار بدهی در این ماه همچنان صعودی بود و رکورد بیشترین ارزش را در 10ماهه سال جاری به ثبت رساند. ارزش خریدوفروش اوراق بدهی نیز به بیش از 11 هزار میلیارد تومان رسید.
شروع زمستان سرد
مجموع ارزش معاملات در دی‌ماه باز هم نزولی بود و به 146 هزار میلیارد تومان رسید. در این ماه ارزش کل معاملات آنلاین نیز کاهش یافت و به 64 هزار میلیارد تومان رسید. بر این اساس ارزش معاملات آنلاین سهام به 44 درصد از ارزش کل رسید. ارزش معاملات معمولی، صندوق‌های قابل معامله نیز کاهش یافت. با این حال بازار اوراق مشتقه رشد داشت و به 120 میلیارد تومان رسید. شرکت‌های کارگزاری مفید، آگاه، خبرگان سهم، بانک پاسارگاد و کاریزما رتبه اول تا پنجم را تصاحب کردند. به‌طور کلی به نظر می‌رسد صنعت کارگزاری تحت تأثیر رکود و روند نزولی بازار سرمایه قرار گرفته است. بسیاری از کارگزاری‌ها برنامه‌های توسعه‌ای و بازاریابی خود را متوقف کرده‌اند و در مقابل برخی کارگزاری‌ها فرصت را مغتنم شمرده و ابزارهای مالی خود را توسعه داده‌اند. در عین حال کارگزاری‌هایی که توانمند بوده‌اند، توانسته‌اند زیرساخت‌های خود را بهبود ببخشند. به‌عنوان مثال، رونمایی از مرکز تماس کارگزاری مفید که بر مبنای هوش مصنوعی طراحی شده، بخشی از این اقدامات است؛ اما گزارش کانون کارگزاران نشان می‌دهد برخی شعب کارگزاری‌ها در شهرهای مختلف ایران تعطیل شده است. همچنین در همین زمان برخی کارگزاری‌هایی که پیش‌تر سهم ناچیزی از روند معاملات داشتند، خریداری‌شده و صاحبان آنها تغییر کرده‌اند. باید دید صنعت کارگزاری در روزهای پیش رو چه مسیری را در پیش می‌گیرد، اما روند فعالیت کارگزاری‌ها نشان می‌دهد اگرچه انحصار صدور مجوز در کارگزاری‌ها برداشته شده، اما کارگزاری‌های کوچک در آینده نه‌چندان دور یا محکوم به حذف یا مجبور به ادغام خواهند شد و جریان اصلی در این صنعت با کارگزاری‌های بزرگ‌تر یا کارگزاری‌های مربوط به نهادهای مالی قدرتمند به پیش خواهد رفت.
