پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
راه پرداخت تجربه استفاده از BNPL در دیجی‌کالا را بررسی می‌کند / استقبال گرم از دیجی‌پی در جمعه سیاه
مرضیه نوری / «الان بخر، بعداً پرداخت کن»؛ این شیوه پرداخت مدرن جهانی مدتی است به ایران رسیده و استارتاپ‌ها آغازکننده این مسیر بودهاند. مدتی است اسنپ این امکان را فراهم کرده و حالا دیجی‌کالا به همت دیجی‌پی به‌طور رسمی وارد این عرصه شده و در بلک‌فرایدی (جمعه سیاه) از این سرویس برای اولین‌بار رونمایی کرده است. دیجی‌پی در بلک‌فرایدی امسال، به مدت یک هفته، به مشتریان دیجی‌کالا اعتبار BNPL (Buy Now Pay Later) اختصاص داد. در این گزارش در گفت‌وگو با مدیر محصول اعتباری دیجی‌پی، به بررسی این تجربه پرداختیم. به گفته پدرام نجفی استقبال کاربران دیجی‌کالا از این محصول خیلی خوب و فراتر از پیش‌بینی‌های دیجی‌پی بوده و دیجی‌پی امیدوار است در آینده‌ای نزدیک BNPL در میان خانواده‌ها و کاربران فروشگاه‌های آنلاین محبوبیت زیادی پیدا کند.
BNPL؛ روشی برای پرداخت‌های کوچک در فروشگاه‌های آنلاین
سیستم پرداخت در جهان و حالا در ایران در حال تحول و پوست‌اندازی جدی است. دیگر پول نقد حرف اول را در شیوه‌های پرداخت نمی‌زند و شیوه‌های مدرن‌تری وارد عرصه شده‌اند. میلیون‌ها خریدار از سیستم «الان بخر، بعداً پرداخت کن» یا BNPL استفاده می‌کنند و فین‌تک‌های متعددی در دنیا به این سیستم پیوسته‌اند. در ایران هم این سیستم پرداخت مراحل اولیه شکل‌گیری خود را طی می‌کند و استارتاپ‌ها در این مسیر پیش‌‌قدم شده‌اند. دیجی‌کالا در جمعه سیاه کلید کار را زد و سرویس BNPL را رسماً رونمایی کرد. این سرویس، محصول شرکت دیجی‌پی (شرکت نوآوران پرداخت مجازی ایرانیان)، بازوی فناوری مالی دیجی‌کالاست. این شرکت تحت مجوز پرداخت‌یاری و با هدف ارتقای کیفیت تجربه پرداخت آنلاین فعالیت می‌کند و با سرمایه‌گذاری گروه دیجی‌کالا، از سال 13۹۷ رسماً به گروه دیجی‌کالا پیوسته و اسفند ۱۳۹۷ از اولین نسخه اپلیکیشن خود رونمایی کرده است. حالا و با سرویس جدید دیجی‌پی مشتریان دیجی‌کالا در جمعه سیاه از امکان «الان بخر، بعداً پرداخت کن» برخوردار شدند.
کار هم به این صورت بود که دیجی‌پی به مناسبت بلک‌فرایدی دیجی‌کالا، به مدت یک هفته هر روز تعداد مشخصی اعتبار خرید BNPL در نقطه خرید به مشتریان ارائه کرد و مشتریان با استفاده از این اعتبار، امکان خرید در همان لحظه و پرداخت هزینه آن، در یک ماه بعد را به دست آوردند. در این روش نیازی به هیچ ضامن یا حتی دریافت چک نیست و امتیاز هر کاربر تعیین‌کننده مبلغ اعتبار بود.
پدرام نجفی، مدیر محصول دیجی‌پی در گفت‌وگو با راه پرداخت در این‌باره توضیح می‌دهد: «درست است که رونمایی آزمایشی این سرویس همزمان با بلک‌فرایدی انجام شد، اما واقعیت این است که نزدیک به هفت ماه بود که ما به‌صورت شبانه‌روزی روی این محصول کار می‌کردیم و پیش از این هم در یک مرحله آزمایش مقدماتی این سرویس را با گروه محدود و کوچک‌تری از کاربران آزمایش کردیم.»
نجفی با اشاره به جایگاه مهم BNPL در سیستم‌های پرداخت جهان عنوان می‌کند: «BNPL در بازار جهانی محصولی است که روی مبالغ کوچک (زیر ۵۰۰ دلار) ارائه می‌شود. در واقع سقف مبلغ BNPL را فین‌تک‌ها بر اساس رفتار مصرف‌کنندگان خرد در بازارهای آنلاین هر کشور و جذابیت فروشگاه‌ها تعیین می‌کنند. این محصول برای فروشگاه‌ها هم میتواند از نظر جذب مشتری بسیار باارزش باشد. همچنین آمارهای جهانی نشان می‌دهد روش BNPLدر مقایسه با کارت‌های اعتباری تقریباً دو برابر امکان جذب مشتری دارد. نکته دیگر این است که با توجه به تغییرات اقتصادی بعد از شیوع کرونا، درخواست برای استفاده از BNPL بسیار بیشتر شده و رشد قابل ملاحظه‌ای در جهان داشته است. همچنین میانگین سبد سفارشی که BNPL میتواند تقویت کند، به‌طور مستقیم بر رشد حجم سبد فروش فروشگاه‌ها تأثیر دارد. بنابراین مشتری جذب فروشگاه‌هایی می‌شود که دارای این روش پرداخت باشند.»
جوانان و تازه مستقل‌شده‌ها؛ مهم‌ترین مشتریان BNPL
BNPL جامعه هدف خاص خود را دارد. یکی از مهم‌ترین مخاطبان و مشتریان این نوع پرداخت جوانان هستند یا کلی‌تر بگوییم کسانی که به‌تازگی زندگی مستقل خود را آغاز کرده‌اند و تازه وارد بازار کار شده‌اند یا در شرف ورود به بازار کار هستند.
خصوصاً در ایران که بسیاری از کاربران فروشگاه‌های آنلاین جوان هستند و تاکنون سابقه تسهیلاتی چندانی در زندگی نداشته‌اند، در واقع BNPL به‌عنوان یک ابزار میتواند با ارائه تسهیلات خرد به این افراد، یک روند از رفتار تسهیلاتی آنها را شناسایی و ثبت کند و این افراد به این واسطه آماده دریافت تسهیلات با مبالغ بالاتر و طول اقساط بیشتر شوند.
به گفته نجفی در تجربه بلک‌فرایدی دیجی‌کالا، استقبال خوبی از BNPL شد و این نشان می‌دهد این سیستم پرداخت در ایران میتواند بسیار محبوب شود. او می‌گوید: «در بلک‌فرایدی ما توانستیم بیش از میزان پیش‌بینی‌ها و بالاتر از هدف‌گذاری خودمان به مشتریان سرویس BNPL ارائه دهیم و این میزان تحقق با توجه به اولین تجربه رسمی، بسیار امیدبخش است. همچنین ۸۰ درصد متقاضیان در نهایت فرایند دریافت اعتبار را با موفقیت طی کردند که رقم بسیار خوبی برای اولین تجربه ما بود.»
پذیرش ریسک اعتبارسنجی به قیمت فرهنگ‌سازی
شیوه اعتبارسنجی BNPL یکی از موضوعات مهم در مسیر نوپای این سیستم در ایران است؛ اینکه فروشگاهی که این محصول را ارائه می‌دهد، چگونه تصمیم می‌گیرد که به هر مشتری چقدر اعتبار تخصیص دهد. نجفی با اتکا به تجربه بلک‌فرایدی دیجی‌کالا در این‌باره توضیح می‌دهد: «فرایند اعتبارسنجی و احراز هویت ما در نقطه اول برای این تسهیلات این است که مطمئن باشیم سیم‌کارت مشتری به نام خودش است و بعد، استعلام از سازمان ثبت احوال را انجام می‌دهیم. بعد هم یک تحلیل اولیه از رفتار مصرفی مشتری داشتیم و پس از آن تصمیم گرفتیم که مشتری بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان اعتبار خرید به روش BNPL در بلک‌فرایدی داشته باشد.»
او ادامه می‌دهد: «نکته مهم دیگر در مورد BNPL این است که زمان درخواست تا زمان تخصیص تسهیلات باید زمان بسیار کوتاهی باشد تا برای مشتری جذاب و برطرف‌کننده نیازهای فوری او باشد. از سوی دیگر با توجه به اینکه ما در حال سنجش رفتار اعتباری مشتریان هستیم و این سنجش هزینه‌هایی دربر داشت، پذیرفتیم که برای سرعت‌بخشیدن به کار، همه هزینههای مربوط به اعتبارسنجی را خودمان بر عهده بگیریم. نتایج این ارائه آزمایشی و نرخ خوش‌حسابی مشتریان به ما در توسعه و بهبود تجربه مشتریان جهت استفاده از سرویس BNPL کمک خواهد کرد.»
به گفته نجفی دیجی‌پی قرار نیست در ارائه سرویس BNPL به دیجی‌کالا محدود شود. گرچه شروع به کار BNPL دیجی‌پی با دیجی‌کالا بوده، اما هم‌اکنون دیجی‌پی در حال مذاکره با شرکت‌ها و فروشگاه‌های آنلاین بزرگ دیگر برای ارائه این محصول است.
مشتریان BNPL اعتبار دریافتی را بازمی‌گردانند؟
اما دیجی‌پی با چالش‌هایی نیز مواجه است، از جمله اینکه آیا مشتریانی که در بلک‌فرایدی از این سیستم پرداخت استفاده کرده‌اند، باز هم به سراغ دیجی‌پی می‌روند؟ و آیا اساساً اعتبار دریافتی خود را بازمی‌گردانند؟
نجفی در این‌باره به آینده خوش‌بین است و می‌گوید: «در فرایند بازگشت وجه هم ما چون در ابتدای این مسیر هستیم، مبنا را بر اعتمادسازی و شناسایی رفتار اعتباری کاربران گذاشته‌ایم، طی این مدت به او یادآوری خواهد شد که به مهلت بازپرداخت اعتبار دریافتی خود نزدیک شده است. نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم این است که BNPL قرار نیست یک اقدام یکباره باشد، بزرگ‌ترین چالشی که ما در BNPL با آن مواجه هستیم این است که این سیستم باید به یک روش پرداخت تبدیل شود، نه تسهیلات. بنابراین اگر فرهنگی را بسازیم که به کاربر بر اساس رفتار اعتباری و مالی‌اش، امکان استفاده از BNPL را بدهد، این سیستم به یک نوع ابزار پرداخت تبدیل خواهد شد و از آن حالت اعتبار و تسهیلات فاصله می‌گیرد. زمانی که از صفر تا صد این فرهنگ‌سازی انجام شود، دیگر نگران مواردی از این دست نیستیم که مثلاً یک بار تسهیلات ۳۰۰ هزار تومانی را دریافت کرده و بعد رفته و دیگر پیدایش نشده است.»
گرچه نجفی به آینده BNPL با اتکا به تجربه بلک‌فرایدی امیدوار است، اما این نگرانی همچنان وجود دارد که هیجان بلک‌فرایدی و تخفیف‌های بزرگ و زمان اختصاصی آن بر این استقبال تأثیر داشته و شاید اگر فوریتی مانند بلک‌فرایدی وجود نداشته باشد، میزان استقبال هم متفاوت شود.
نجفی در این‌باره می‌گوید: «دقیقاً انتخاب چنین زمانی تیغ دولبه است؛ یا شکست است یا پیروزی. موضوع این نیست که ما زمانی این محصول را ارائه دادیم که کاربر در هول و ولع زود خرید کردن و استفاده از تخفیف است. موضوع این است که هزینههای برندینگ و آشنا کردن ذهن مخاطب با این سیستم، با چنین انتخابی پایین آمده و میتواند کاربران بیشتر و گسترده‌تری را با این روش آشنا کند. ما بخشی از ریسک‌ها را پذیرفتیم و مزایای آن را انتخاب کردیم.»
در حال حاضر زمان درخواست استفاده از BNPL تا زمان تخصیص اعتبار مربوط به آن، ۶۰ ثانیه است، اما هدف دیجی‌پی این است که این زمان به اختصاص آنی اعتبار برسد؛ یعنی زمانی که کاربر سبد خرید خود را نهایی کرده و به صفحه پرداخت منتقل می‌شود، در کنار پرداخت نقدی و اعتباری، با پرداخت BNPL دیجی‌پی هم روبه‌رو شود و دیجی‌پی امیدوار است در ادامه بعد از انتخاب این گزینه ظرف ۳۰ ثانیه، میزان دریافتی کاربر مشخص شود و «الان بخرد و بعداً پرداخت کند».
میزان اعتبار در بلک‌فرایدی ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان بود و حالا به گفته نجفی، دیجی‌پی دو رویداد دیگر در راه دارد که در این دو رویداد مبلغ بین ۳۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان خواهد بود و در قدم بعدی دیجی‌پی در فکر تحقق مبلغ یک میلیون تومان و بالاتر برای خرید BNPL است.
اما ادامه این مسیر، تا حدی به واکنش کاربران بعد از بلک‌فرایدی بستگی دارد که مشخص شود یک ماه بعد از آن آیا تسهیلات خود را بازگردانده یا خیر. البته امتیازاتی هم در همین مسیر برای کاربران در نظر گرفته شده؛ از جمله اینکه کاربرانی که از این تسهیلات استفاده کرده و خوش‌حساب بودهاند، برای تسهیلات بعدی با امتیاز اعتباری بیشتری روبه‌رو خواهند شد.
در مقابل دیجی‌پی جریمه روزانه (مطابق قوانین بانک مرکزی) هم برای دیرکرد در پرداخت تسهیلات در نظر گرفته است. حالا در این میان مشتریان بدحساب یا فراموش‌کار هم وجود خواهند داشت، استراتژی دیجی‌پی در قبال این کاربران بازسنجش و البته کاهش میزان اعتبار است.
البته بزرگ‌ترین مشکل دیجی‌پی در BNPL در بحث رگولاتوری است. به گفته نجفی رفع دغدغه رگولاتور، دغدغه دیجی‌پی است و برنامه‌های آن تماماً بر مبنای شفافیت است. او همچنین چشم‌انداز دیجی‌پی را بسیار مثبت پیش‌بینی کرده و معتقد است در ادامه BNPL در میان خانواده‌ها و کاربران فروشگاه‌های آنلاین جای زیادی باز خواهد کرد.