پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
تحول دیجیتال امری ضروری در بانکداری کشور / لزوم توجه بیش از پیش به فینتکها در بانکداری دیجیتال
احسان محمودی / امروزه صنعت بانکداری در سراسر دنیا دستخوش تحولات بسیاری شده و همه‌گیری کرونا نیز بر سرعت این تحول افزوده است. لزوم دیجیتالی‌شدن صنعت بانکداری بر کسی پوشیده نیست؛ چراکه در وقت و هزینه صرفه‌جویی قابل توجهی اتفاق می‌افتد.
بازیگران مختلفی در دیجیتالی‌شدن صنعت بانکداری نقش ایفا می‌کنند؛ امروزه شاهد آن هستیم که نقش استارتاپ‌ها و فینتکها در این حوزه بیش از پیش خود را نشان می‌دهد. اما در ایران صنعت بانکداری با تفکر سنتی سعی بر تغییر روند دارد و تلاش می‌کند با بها دادن به فینتکها، نئوبانک‌ها و بازیگران جدید، روند دیجیتالی‌شدن خود را سرعت بخشد. این مسئله تا قبل از پاندمی کرونا به این اندازه پررنگ نبود و کمتر مورد توجه رگولاتوری و مدیران ارشد بانک‌ها قرار می‌گرفت؛ اما شرایط به‌وجود‌آمده، تحقق تحولی اساسی در حوزه بانکداری را مطالبه می‌کرد.
به همین منظور در هجدهمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت که به‌صورت مجازی برگزار شد، مسئله تحول دیجیتال در صنعت بانکداری با حضور مدیران ارشد بانک‌ها، رگولاتوری و بانک مرکزی به بحث و گفت‌وگو گذاشته شد تا وضعیت فعلی و روند پیش رو در دیجیتالی‌شدن صنعت بانکداری مورد بررسی تخصصی قرار بگیرد.
در ابتدای این نشست علی عبدالهی، دبیر نشست با بیان اهداف برگزاری این کنفرانس گفت: «تشریح وضعیت فعلی صنعت بانکداری کشور و آگاهی از موانع و چالش‌های پیش رو از جمله مواردی است که می‌تواند راهکارهای اتخاذی ما را در جهت تحول دیجیتال در صنعت بانکداری ارتقا بخشد.»
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی با تأکید بر اینکه تمامی تغییراتی که امروزه رخ می‌دهد، تحت عنوان فناوری‌های اطلاعاتی است، افزود: «یکی از مباحث اصلی در این زمینه تحول دیجیتال است، به گونه‌ای که فناوری‌های اطلاعاتی به‌عنوان پیشرانه اصلی تمامی تحولات بنیادین تلقی شود.»
دبیر نشست با اشاره به اینکه امروزه با مسئله پارادایم شیفت یا تغییر رویکرد مواجه هستیم، تأکید کرد: «این موضوع تنها دارای ابعاد فنی و فناورانه نیست، بلکه ابعاد راهبردی، ساختاری و منابع انسانی را نیز دربر می‌گیرد و صنعت بانکداری یکی از حوزه‌های متأثر از مباحث دیجیتالی‌شدن است؛ چراکه این حوزه مانند بازار سرمایه با تراکنش‌ها، صورت‌های مالی و سایر اِلمان‌هایی که در طول سالیان گذشته استاندارد شدند، سروکار دارد.»
مهران محرمیان، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی با بیان اینکه هنگامی که صحبت از تحول دیجیتال می‌شود، بیشتر ابعاد فنی یا الکترونیکی‌شدن فرایندها در ذهن متصور می‌شود، ادامه داد: «نمی‌توان فرایندهایی را که از طریق سامانه‌های مبتنی بر فناوری اطلاعات انجام می‌گرفته، تحول دیجیتال دانست. مهم‌ترین بُعد تحول دیجیتال حوزه مدل کسب‌وکارها به شیوه نوین است.»
او با اشاره به اینکه صنعتی که هنوز الکترونیکی نشده، می‌تواند دیجیتالی شود، توضیح داد: «پیش‌نیاز تحول دیجیتال، الکترونیکی‌شدن نیست و در این زمینه می‌توان به صنعت حمل‌ونقل اشاره کرد که با وجود اینکه به‌صورت کامل الکترونیکی نشده، تحول دیجیتال در آن رخ داده است. الکترونیکی‌شدن بانک‌ها در دنیا و نیز ایران امری است که قبل از ایام کرونا محقق شده است.»
محرمیان همچنین افزود: «کرونا سبب شد که اسکناس به میزان قابل توجهی از چرخه فیزیکی حذف شود؛ بنابراین در زمان پاندمی کرونا سیستم بانکداری کشور برای تمام‌الکترونیک‌شدن بسیاری از فرایندها آمادگی لازم را داشت و به این سمت نیز حرکت کرد.»
معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی با تأکید بر اینکه وظیفه به وجود آوردن فضای تحول دیجیتال در بانک‌ها باید توسط بانک‌ها، رگولاتور یا بازیگران جدید اتفاق بیفتد، تشریح کرد: «فرایند دیجیتالی‌شدن تلفیقی از حضور تمامی بازیگران این حوزه است که در غیر این صورت، صنعت بانکداری را با چالش‌های جدی روبه‌رو خواهد کرد. بازیگران جدید همواره در این عرصه حضور دارند و با قواعد فضاهای دیجیتالی آشنا هستند که همواره به‌عنوان فین‌تک از آنان یاد می‌شود، بنابراین باید به آنان توجه ویژه‌ای کرد؛ چراکه در صورت عدم همکاری رگولاتور، بانک‌ها و فینتکها، مردم نمی‌توانند در کوتاه‌مدت نتایج حاصل از تحول دیجیتال را لمس کنند.»
او با تأکید بر اینکه بخش مهمی از آینده صنعت بانکداری از آن فینتکها خواهد بود، افزود: «رگولاتور باید مقدمات انجام کار را برای بانک‌ها و فینتکها مهیا کند، همچنین بانک‌ها نیز باید تفکر دیجیتالی را در سازمان خود نهادینه کنند تا در نهایت بتوانیم روابط مناسبی را بین بازیگران جدید و قدیم تعریف کنیم. همچنین باید در نظر داشت که بخش مهمی از آینده صنعت بانکداری از آن فینتکها خواهد بود، پس لزوم حمایت از آنان امری اجتناب‌ناپذیر است.»
او با تأکید بر اینکه بانک‌ها باید در زمینه تحول دیجیتال استراتژی لازم را اتخاذ کنند، گفت: «تحول دیجیتال باید از کسب‌وکار آغاز شود و این کسب‌وکار از یک احساس نیاز در بانک به وجود می‌آید که اگر این احساس نیاز مورد توجه قرار نگیرد، قدم‌های بعدی برداشته نخواهد شد.»
معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی با اشاره به اینکه بانکداری دیجیتال امری مهم تلقی می‌شود، افزود: «وظیفه قانون‌گذار کمک به تدوین استراتژی دیجیتالی بانک‌ها نیست؛ چراکه هر بانکی استراتژی منحصربه‌فرد خود را دارد. امروز بحث درباره نئوبانک‌ها، امری اجتناب‌ناپذیر است و اگر استراتژی لازم از سوی بانک در حوزه وجود ندارد؛ صحبت‌کردن از این موضوع راه به جایی نخواهد برد.»
او همچنین ادامه داد: «ساختار، بودجه و فناوری مورد نیاز در حوزه نئوبانک‌ها باید توسط بانک مربوطه دیده شود. بنابراین تدوین این فرایندها برای این بانک‌ها در حیطه وظایف بانک مرکزی نیست، اما برای حرکت بانک‌ها به سمت تحول دیجیتال باید قوانین حمایتی جهت حرکت به این سمت و نیز برداشتن موانع توسط رگولاتور صورت بگیرد.»
محرمیان با تأکید بر اینکه تفکر سنتی در این حوزه همچنان در بخش‌هایی از رگولاتور وجود دارد، افزود: «رگولاتور، بانک‌ها و فینتکها باید تمام تمرکز خود را روی مشتری قرار دهند که مجموعه این موارد نشان می‌دهد اقدامات بسیار زیادی باید انجام شود.»
معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی با اشاره به اینکه ایجاد تعامل و تقسیم وظیفه بین تمامی بازیگران این حوزه نقش مهمی را در تحول دیجیتال در بانک‌ها ایفا می‌کند، گفت: «فرهنگسازی برای حرکت به سمت بانک دیجیتال امری واجب است؛ چراکه با فرایندهای کُند فعلی نمی‌توان پاسخ شایسته‌ای به مشتریان داد. پیشنهادهای موجود در این زمینه می‌طلبد اعطای مجوز به نئوبانک‌ها و بانک‌های بدون شعبه با سرعت بیشتری ادامه یابد که برای تحقق این امر باید گام‌هایی در جهت نظارت سیستمی برداشت تا بتوان میزان تخلف و تقلب را به حداقل رساند.»
محمد صادقی، معاون فناوری اطلاعات بانک اقتصاد نوین نیز با بیان اینکه تعریف صحیح و جامعی از هدف تحول دیجیتال در نظام بانکداری در دسترس نیست، گفت: «تحول دیجیتال نیازمند استراتژی برنامه‌ریزی‌شده با چشم‌اندازی مشخص در هر بانک است، این در حالی است که هر بانک نگاه متفاوتی به مسئله تحول دیجیتال دارد.»
او با تأکید بر اینکه حرکت سیستم بانکی به سمت دیجیتالی‌شدن برای ارائه خدمات امری اجتناب‌ناپذیر است، افزود: «نقش بانک به‌عنوان محل ارائه خدمات مالی و بانکی همواره باید در تعامل با سایر بازیگران پررنگ باشد و در تمامی اکوسیستم‌ها حضوری فعال از خود نشان دهیم.»
صادقی با اشاره به اینکه وقتی به‌دنبال تحول دیجیتال در صنعت بانکداری هستیم، باید نقش سایر بازیگران این حوزه را نیز همواره در نظر بگیریم، تشریح کرد: «اگر این مسئله به‌درستی درک نشود، به هدف نمی‌رسیم؛ بنابراین ضروری است فرهنگ و فرایندهای سازمانی اصلاح شوند و مشتری، محور ارائه خدمات بانکی در نظر گرفته شود تا شخصی‌سازی خدمت بانکی در بستر تحول دیجیتال تحقق یابد.»
او با بیان اینکه همواره باید بین مشتریان خُرد، شرکای تجاری و سایر بازیگرانی که هر کدام نیازمندی‌های متفاوتی دارند، تعامل صحیحی را ایجاد کرد، ادامه داد: «در تحول دیجیتال بانک‌ها با بازیگران بسیاری روبه‌رو هستند و نمی‌توان تنها با اقدامات فناورانه به تحول دیجیتال رسید.»
معاون فناوری اطلاعات بانک اقتصاد نوین دغدغه خود را شناسایی نیاز مشتریان عنوان کرد و گفت: «نگاه غالب در بانک اقتصاد نوین حرکت به سمت بانکداری شرکتی با هدف ارائه خدمات به شرکای تجاری به‌عنوان بازیگرانی است که نقش مهمی در سودآوری بانک ایفا می‌کنند؛ بنابراین تمام تلاش ما این است که فرایندها را تا جای ممکن تسهیل کنیم و در این زمینه نیز تا حد ممکن موفق عمل کردیم.»
او با تأکید بر اینکه در حوزه بانکداری مسئله را به فناوری محدود نکنیم، افزود: «فرهنگ، مشتری، داده، فرایند و شرکای تجاری کمتر مورد توجه بانک‌ها قرار می‌گیرند و اگر به این موارد توجه لازم نشود، در آینده دچار مشکل می‌شویم. همچنین با توجه به مهاجرت گروه‌های متخصص این خطر احساس می‌شود که کشور در آینده با کمبود متخصص مواجه شود.»
او با تأکید بر اینکه با توجه به سرعت رشد و تحول در صنعت بانکداری و ضرورت وجود قوانین سازگار با نیازهای روز در این حوزه، اصلاح قوانین به‌کُندی انجام می‌شود، افزود: «در حوزه بانکداری دیجیتال نمی‌توان به اصلاح قوانین بسنده کرد؛ چراکه نیازمند یک بازمهندسی و بازنگری در قوانین هستیم.»
حمید بنائیان، معاون فناوری اطلاعات بانک آینده نیز با اشاره به اینکه تحول امری تک‌بعدی نیست، افزود: «تحول دیجیتال تنها مسئله فناوری را شامل نمی‌شود و محور‌های منابع انسانی، آموزش، فرهنگسازی، قوانین و مقررات را نیز دربر می‌گیرد.»
او با بیان اینکه گام‌های برداشته‌شده در جهت تحول دیجیتال متناسب با استراتژی بانک‌ها و مشتریان هدف، همسان و هماهنگ نبوده، گفت: «در یک برهه زمانی دغدغه شبکه بانکی کشور وجود سامانه کربنکینگ بود، اما قطعاً امروز وجود این سامانه امری طبیعی تلقی می‌شود و جزء دغدغه‌ها محسوب نمی‌شود. این در حالی است که این مسئله در دنیا از ۲۰ سال گذشته حل شده است؛ بنابراین توجهات امروز به سمت تحولات دیجیتال، فناوری‌ها، اکوسیستم‌های جدید و فینتکها برای ارائه خدمات بانکی متفاوت جلب شده است.»
بنائیان همچنین با بیان اینکه بانکداری الکترونیکی دغدغه امروزی شبکه بانکی نیست، ادامه داد: «جدا از بحث کیفیت و کمیت، امروزه نمی‌توان بانکی را دید که درگاه‌های متنوع ارائه خدمات الکترونیکی اعم از حضوری یا غیرحضوری نداشته باشد.»
او با بیان اینکه کرونا فرصتی را ایجاد کرد که عمق بانکداری الکترونیکی در سطح جامعه افزایش پیدا کند، افزود: «امروزه از بانکداری الکترونیکی عبور کرده‌ایم و باید وارد فضای دیجیتالی‌شدن بانکداری الکترونیکی شویم؛ به گونه‌ای که در صنعت بیمه، بانکداری و بازار سرمایه فناوری بلاکچین، هوش مصنوعی و اینترنت اشیا به‌شدت ابعاد خدمات پولی و اقتصادی این حوزه را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد.»
هادی سپانلو، مدیر بانکداری دیجیتال بانک ملت هم با اشاره به اینکه دغدغه بانکداری الکترونیکی حداقل در بانک ملت همچنان در بخش‌های امنیت، پایداری و استمرار خدمات وجود دارد، افزود: «لزوم تغییر دیدگاه در تحول دیجیتال امری ضروری است و داشتن برنامه‌ریزی برای چالش‌های آینده این حوزه را باید مورد توجه قرار دهیم.»
او با بیان اینکه بانک‌های بزرگ در جهت تحول دیجیتال با مشکلات بیشتری مواجه هستند، گفت: «تغییر روش و فرهنگسازی برای این دست بانک‌ها زمان‌بر خواهد بود و بانک‌هایی که با محوریت تحول دیجیتال شکل می‌گیرند، از مشکلات کمتری برخوردار خواهند بود.»
مدیر بانکداری دیجیتال بانک ملت با تأکید بر اینکه هدف‌گذاری صنعت بانکداری بر مبنای تسریع فرایندها نخواهد بود، گفت: «رویکرد اتخاذی بر اساس تجربه مشتری و کسب رضایت اوست. بنابراین سعی بر این است که با تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و ساخت اکوسیستمی با ارائه خدمات یکپارچه ـ که بعضاً در حیطه بانکی قرار نمی‌گیرد ـ بتوانیم پارادایم موجود در فرایندها را تغییر دهیم.»
او با اشاره به اینکه در تحول دیجیتال مدل کسب‌وکار دچار تغییر می‌شود، تشریح کرد: «وزارت اقتصاد و دارایی در زمینه تحول دیجیتال پیشگام شده؛ بنابراین باید توجه کرد که هرچه بانک بزرگ‌تر باشد، روند دیجیتالی‌شدن نیز طولانی‌تر خواهد شد و این اقدامات طی یکی، دو سال امکان‌پذیر نیست.»
سپانلو با تأکید بر اینکه تحقق تحول دیجیتال نیازمند ثبات مدیریتی است، افزود: «هزینه‌های این طرح از دیگر مسائل مورد توجه است که آیا می‌توان با پیاده‌سازی تحول دیجیتال در صنعت بانکداری به سودآوری قابل توجهی دست یافت. از دیگر مباحث قابل مطرح این است که مسائل آموزشی و فرهنگی را نباید نادیده گرفت.»
او با بیان اینکه در این مسئله باید بتوان گوشه‌ای از نمودهای بانکداری دیجیتال را در ارائه خدمات به مشتری نشان داد که به تشویق مشتریان و مدیران منجر می‌شود، به نقش پررنگ فینتکها در آینده بانکداری دیجیتال اشاره کرد.
او با تأکید بر اینکه همواره باید به موضوعات جدید و فناوری‌های نو در مسیر تحول سیستم بانکداری پرداخت، افزود: «نوآوری یکی از مؤلفه‌های مهم بانکداری دیجیتال است و نوآوری در محیط پویا و بانشاط شکل می‌گیرد و در محیط دستوری قابلیت اجرا ندارد؛ بنابراین با استعدادی که در دانشگاه‌های ایران وجود دارد، می‌توان به نتایج مطلوبی در این زمینه دست یافت که لازمه آن داشتن برنامه در مواجهه با چالش‌های پیش رو در این حوزه است.»
در ادامه نشست علی کرمانشاه، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به اینکه تحول دیجیتال یک نوآوری رادیکال است، گفت: «تحول دیجیتال مسئله‌ای پیچیده و ناظر به تغییر رویکردهاست که در فناوری اطلاعات ریشه دارد. برای ورود به این حوزه باید پروژه‌هایی با ابعاد کوچک تعریف کرد تا بتوان به تحول دیجیتال در صنعت بانکداری دست یافت.»
او همچنین با تأکید بر اینکه حفظ نیروی انسانی متخصص امری ضروری برای پیشبرد اهداف در حوزه تحول در سیستم بانکداری است، گفت: «امکان تحقق تحول در سیستم بانکداری با سیاست‌گذاری‌های نشئت‌گرفته از مدل‌های ذهنی گذشته و سنتی وجود ندارد؛ چراکه باید اکوسیستمی ایجاد کنیم که موجب شود نیروی فنی رشد پیدا کنند؛ بنابراین به نظر می‌رسد با فعالیت کسب‌وکارهای استارتاپی و ایده‌محور کارهای جذاب بسیاری در این حوزه وجود دارد.»
