پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
در پنل گفت‌وگوی شانزدهمین رویداد فیناپ مطرح شد / نئوبانک؛ از افسانه تا واقعیت
ابوالفضل رجبی / پنل گفت‌وگوی شانزدهمین رویداد فیناپ با عنوان «نئوبانک؛ از افسانه تا واقعیت» برگزار شد. در این پنل ولی‌الله فاطمی، بنیان‌گذار توسن؛ فرهاد اینالویی، معاون فناوری اطلاعات بانک ایران‌زمین؛ محسن زادمهر، مدیرعامل بانکینو؛ امیرحسین داودیان، مشاور توسعه کسب‌وکار بانکداری باز سنباد و همچنین رسول قربانی، سردبیر راه پرداخت در رابطه با تعریف نئوبانک، نئوبانک‌بودن نئوبانک‌های ایرانی، تأثیر رگولاتوری بر نوآوری بر نئوبانک و دیگر موضوعات به گفت‌وگو پرداختند. در ادامه مشروحی از این پنل را می‌خوانید.
اگر رگولاتور به ما مجوز فعالیت مستقل بدهد، قطعاً شاهد یک جهش بزرگ در خدمات نئوبانکی خواهیم بود
محسن زادمهر، مدیر بانکینو در ابتدا در پاسخ به نئوبانک‌بودن بانکینو گفت: «در تعریف نئوبانک در هیچ جای دنیا توافقی وجود ندارد. اصولاً هم اگر بتوانیم این کار را انجام دهیم، احتمالاً یک جای کار را اشتباه رفته‌ایم، چراکه نئوبانک مفهوم جدیدی است که هنوز رگولاتوری نشده و چارچوب و ابعادش مشخص نیست. اما حالا بنا بر تعریف فوربس، نئوبانک یک استارتاپ فین‌تکی است که تلاش دارد با نوآوری در صنعت بانکداری، بانکداری سنتی را به چالش بکشد. همچنین در ساختار و نوع مشارکت معمولاً با یک بانک در قالب سهام‌داری همکاری دارد و برخی اوقات نیز از یک بانک مادر سرویس می‌گیرد. بعد از بحران مالی 2008 در انگلیس بانک‌ها دچار چالش جدی شدند و همین اتفاق در آمریکا نیز رخ داد. بر همین مبنا چانگ یا روولوت و دیگران به وجود آمدند. فلسفه وجودی نئوبانک بسیار جالب است و به نظرم آمده تا به کمک فناوری، مخصوصاً گوشی همراه برای نسل جدید، خدمات بانکداری ارائه دهد. ما اصراری نداریم که بگوییم نئوبانک هستیم و آنچه اهمیت دارد، همان نیاز مشتری است و تمرکز ما بر این است تا مسیر ارائه خدمات را تغییر دهیم. در این بازار به نظرم برنده کسی است که پیش از همه مشتری کسب کند و همچنان سودآور هم باشد و نئوبانک باید به سودآوری برسد، چراکه اساساً یک کسب‌وکار است.»
او در ادامه در رابطه با استقلال عملکردی نئوبانک در ایران گفت: «ما در مسیر راه‌اندازی استارتاپ آموخته‌ایم که باید محتاط‌تر جلو برویم و وضعیت اکنون ما و دیگران فعلاً تمام آن چیزی است که می‌توانسته‌ایم داشته باشیم. رگولاتور باید مجوز بدهد تا نهادهای مالی جدید شکل بگیرند. اگر رگولاتور این اجازه را بدهد با یک مبلغ مثلاً 50 یا 100 میلیون تومان بتوان نهاد مالی ایجاد کرد، ما نیز همین کار را می‌کردیم. ولی ما در چارچوب فعلی سعی کردیم نوآوری را عملی کنیم. در دنیا نیز صنعت بانکی جزء پنج صنعتی است که بالاترین حد رگولاتوری در آن جریان دارد و در هیچ کجا ایجاد یک نهاد مالی به‌آسانی صورت نمی‌گیرد.»
زادمهر همچنین به تفاوت مدیریت ریسک در بانک سنتی و نئوبانک پرداخت و گفت: «ما خیلی خوشحال می‌شویم تا بهعنوان یک نهاد مالی مستقل، نوآوری‌های بیشتری ایجاد کنیم و اگر این اتفاق بیفتد، ریسک‌های ما نیز به بانک مادر کمتر منتقل می‌شود. در نئوبانک یک تفاوت عمده با بانکداری سنتی وجود دارد و تلاش ما بر پذیرش ریسک‌هاست، نه کاهش ریسک‌ها و ما در این فضا می‌خواهیم ریسک‌های بیشتر را متحمل شویم تا نوآوری بیشتری داشته باشیم. اگر این دو نگاه در کنار یکدیگر قرار بگیرند، قطعاً فضای بسته‌ای ایجاد می‌شود. اما اگر رگولاتوری به ما مجوز فعالیت مستقل بدهد، قطعاً شاهد یک جهش بزرگ در خدمات نئوبانکی خواهیم بود.»
نئوبانک باید یک کلونی از مشتریان را برای خود ایجاد کند
فرهاد اینالویی، معاون فناوری اطلاعات بانک ایران‌زمین در ابتدا با اشاره‌ای کوتاه به بانکینو به تعریف نئوبانک پرداخت و گفت: «من البته آقای زادمهر را یک بانکدار دیجیتال می‌دانم و هم بانکینو را در حوزه بانک در حوزه ریتیل می‌دانم. نئوبانک از سمت صنعت به سمت بانک می‌رود نه برعکس، بنابراین اگر بانکی بگوید من نئوبانک می‌سازم، یعنی سرویس خودم را دوباره در یک کانال دیگر ارائه می‌کنم، این خیلی قرابتی با مفهوم نئوبانک ندارد و همان بانکداری دیجیتال است. ما در بانک ایران‌زمین می‌گوییم هر بانکی که بخواهد نئوبانک شود، بیاید و ما سرویس مورد نیازش را در حوزه بانکی تضمین می‌کنیم. بنابراین اگر یک بانکی بگوید من نئوبانک شدم من این را نمی‌پذیرم. من 16، 17 سال پیش یک شانسی داشتم و یک دوره بورسی برای ژاپن گرفتم و رفتم. در آن زمان دو نئوبانک در ژاپن در حال شکل‌گیری بود و من مدل کسب‌وکاری اینها را مطالعه می‌کردم، در آن زمان فهمیدم که دو کسب‌وکار سونی و فروشگاه سون الون در پی ایجاد نئوبانک هستند. نئوبانک باید یک کلونی از مشتریان را برای خود ایجاد کند.»
بانکی نئوبانک است که اصلاً کلمه بانک در آن نباشد
در ادامه ولی‌الله فاطمی، پیشکسوت حوزه فناوری‌های مالی و بنیان‌گذار توسن در رابطه با تعریف نئوبانک در ایران گفت: «اگر تعریف ما از نئوبانک تنها این است که از صنعت بهعنوان یک کانال بازاریابی برای کار ستادی بانک استفاده کنیم و اگر رگولاتوری نیز به همان شکل سنتی باشد، اساساً خیلی نمی‌توان انتظار نوآوری داشت. به نظرم بزرگ‌ترین رقیب نئوبانک‌ها در ایران خود بانک‌های مادر هستند. در این شکل مدیریت و همکاری اصل نوآوری در خطر است و بر اساس سهام‌داری 51 به 49 نمی‌توان از نئوبانک انتظار نوآوری داشت؛ چراکه حاکمیت بانک مادر بر مدیریت نئوبانک ارجح است. بنابراین بر اساس تعریف من بانکی نئوبانک است که اصلاً کلمه بانک در آن نباشد.»
او در ادامه به مدیریت ریسک در نئوبانک اشاره کرد و گفت: «مدیریت ریسک در نئوبانک بر اساس هوش مصنوعی است، چراکه اصالت و احراز هویت مشتری چنین مبنایی دارد. الان ما نمی‌توانیم تمام خدمات موجود را از این طریق و بر اساس نظر رگولاتوری انجام دهیم و هنوز که هنوز است بحث احراز هویت و سایر موارد تکلیف روشنی ندارد. وقتی صنعت به سراغ بانک می‌آید، حاضر است تمام ریسک مشتری را متحمل شود، ولی بانک می‌خواهد ریسک، صفر باشد. صنعت در اینجا می‌خواهد از ابزارهای بانکی استفاده کند، اما خارج از بحث‌های مدیریت ریسک بانکی. ما در این فرایند نمی‌توانیم از اکوسیستم صنعت استفاده کنیم. رگولاتوری ما فعلاً نگاهش به این فضا نیست.»
نئوبانک اساساً اشتهای بانک کامل‌شدن را ندارد
امیرحسین داودیان، مشاور توسعه کسب‌وکار بانکداری باز سنباد، در تعریف نئوبانک و حیطه فعالیتی آن گفت: «نئوبانک‌ها وقتی شکل می‌گیرند، لزوماً وارد کار بانکی نمی‌شوند، یعنی به مشتری سرویس می‌دهند، اما وارد عرصه سپرده‌گیری و ارائه تسهیلات نمی‌شوند. در ایران نظام بانکداری و قانون‌گذار عرصه سپرده‌گیری را منع کرده و با ارائه تسهیلات مشکلی ندارند. ما بر همین اساس با ایجاد انحصار در نظام رگولاتوری می‌خواهیم کار بانکی انجام دهیم و اعتقاد داریم هرچه بازیگران کمتر باشند، ریسک نیز کمتر است. نئوبانک در این فضا به محل فیزیکی نیاز ندارد و قیدش این است که هرگز فضای فیزیکی ندارد و قرار است خدمات بانکی کامل ارائه دهد. نئوبانک اساساً اشتهای بانک کامل شدن ندارد.»
او در ادامه افزود: «نئوبانک ساخته شده تا از چشم مشتری نگاه کند و در این حالت باید مشتریان را دسته‌بندی کنید و در بر اساس همین دسته‌بندی شکل بگیرید. در این نگاه تمام مزیت‌های نئوبانک از جمله شفافیت معنادار می‌شود، چون در حال ایجاد و انجام خدمات برای یک دسته مشتری ثابت است که برای آنها ارزشمند است و استفاده و ساخت فناوری در آن در مقایسه با بانک سنتی نیز معنادارتر است.»
تأثیر رگولاتوری بر نوآوری در نئوبانک
زادمهر در رابطه با تأثیر رگولاتوری در کسب‌وکار نئوبانکی گفت: «ما برای ارائه یک نوآوری اساساً مراحل سختی را می‌گذرانیم و در بحث وامینو و تسهیلاتی که ارائه می‌دهیم، چالش‌های جدی داشتیم و برای افتتاح حساب مجبور بودیم تمام سطح ریسکی را که در منابع بالادستی وجود دارد، به‌نوعی بپذیریم. با وجود این نوع از رگولاتوری، نوآوری بسیار پرچالش است.»
در ادامه داودیان در رابطه با نگاه بانک مرکزی و رگولاتوری به نوآوری گفت: «یک بخش از نوآوری دست رگولاتوری است و اساس آن نیز با محدود کردن و نه تشویق است. در کشور ما کسب‌وکارهایی توانسته‌اند خوب پیش بروند که در ابتدا سراغ رگولاتوری نرفته‌اند و کار خودشان را انجام داده‌اند. نئوبانک در ایران واقعیت دارد و بالاخره دارد یک اتفاقی در این زمینه می‌افتد و برای اولین‌بار نوآوری از جایی جز بانک در صنعت مالی در حال ظهور است. اینکه نوآوری در این زمینه سخت انجام می‌شود، به‌دلیل ماهیت این نوع از بانک‌هاست، چراکه رگولاتوری بالایی دارند و همچنین وجود آنها تضاد منافع ایجاد می‌کند و کارهای آنها با نگاه و مدل کاری قبلی هماهنگ نیست. تمام اینها دلایلی است که نوآوری در این فضا را با چالش روبه‌رو می‌کند.»
فاطمی نیز در ادامه در رابطه با تأثیر نگاه رگولاتوری بر نئوبانک گفت: «باید قبول کنیم که بزرگ‌ترین معضل در این عرصه نظارت بانک مرکزی و مقررات اجرایی است که همچنان در نظارت پیشینی و دستوری می‌خواهد کار را پیش ببرد، در حالی که در فضای دیجیتال و پلتفرمی می‌تواند نگاه پسینی داشته باشد و لزومی ندارد در لحظه هر چیزی بررسی شود. نظارت ما بدون فناوری است و هنوز به بلوغ و پختگی نرسیده است.»
تعامل با رگولاتور
اینالویی همچنین در پایان سخنانش در رابطه با تأثیر رگولاتوری بر فضای نئوبانک گفت: «رگولیشن بسیار پیچیده است و در این فضا باید رگولیشن به سمت بانک باشد تا نئوبانک درگیر این فضا نشود. ما در یک بانک دیجیتال تا می‌توانیم باید در تعامل با رگولاتور باشیم و این مسئله را به نئوبانک منتقل کنیم و اجازه شکل‌گیری و رشد آن را بدهیم و به آن خدمات ارائه کنیم.»
بازیگر بیشتر، صدای بلندتر
داودیان در نتیجه‌گیری از سخنانش گفت: «به نظرم باید یک آفرین به کسانی که تلاش می‌کنند که مثال بد برای کارشان نباشند و هنوز در این فضا کار می‌کنند و خسته نشده‌اند، بگوییم. در نهایت معتقدم در این فضا هرچه بازیگر بیشتر باشد، صدا نیز بلندتر است و ما نیز باید از این فضا حمایت کنیم.»
استقلال نیاز نوآوری است
زادمهر نیز در پایان گفت: «به نظرم تمام اتفاقاتی که در حال وقوع است، خوب است و هر کاری که مشتری را راضی نگه دارد، قابل تحسین است. این نوآوری در فضای سنتی در همه‌جا سخت بوده و ما نیز راه سختی در پیش داریم و اگر بخواهیم نوآوری را عملی کنیم، باید به استقلال این بخش توجه شود و بگذاریم این فضای جدید نوآوری را تجربه کند.»
ایجاد یک فضای رقابتی
فاطمی نیز در خاتمه بیان داشت: «امیدوارم این حرکت یک فضای رقابتی در میان مدیران بانکی ایجاد کند تا فضای نوآوری شکل بهتری به خود بگیرد و با مشارکت با صنعت بتوان آن را بهبود بخشید. امیدوارم در رویداد بعدی فیناپ بسیاری از مشکلات کنونی که امروز مطرح شده، حل شده باشند.»