پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
در نشست کلاب‌هاوس کارنگ بررسی شد / رگولاتوری چه تأثیری روی نوآوری حوزه سلامت گذاشته است؟
همراهی حوزه سلامت و اقتصاد یا به‌نوعی اقتصاد سلامت موضوع چالش‌برانگیز جدیدی نیست، اما اهمیت آن در این سال‌ها نه‌تنها کم نشده، بلکه پس از همه‌گیری کرونا و نیاز به خدمات پزشکی سریع، دقیق و مقرون‌به‌صرفه، دوچندان نیز شده است. برای بررسی این موضوع مهم هفته‌نامه کارنگ پنجشنبه‌شب نشستی مجازی در کلاب‌هاوس برگزار کرد و میزبان بیش از ۱۵۰ تن از سرمایه‌گذاران، شتاب‌دهنده‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌های نوآور و نمایندگان دولت و مجلس و بازیگران سلامت بود.
تأثیر رگولاتور بر نوآوری سلامت چیست؟
سردبیر کارنگ در این نشست کلاب‌هاوس صحبت‌هایش را با دلایل بسیاری که باعث شده حوزه سلامت نتواند مانند اکوسیستم نوآور بخش‌های دیگر اقتصاد، در 10 سال گذشته رشد کند، آغاز کرد. رضا جمیلی بر مقررات و رگولاتوری نظام سلامت به‌عنوان یک عامل بازدارنده در رشد جریان نوآوری و موضوع کلاب‌هاوس اشاره کرد و پرسید: «رگولاتوری تا امروز چه تأثیری روی نوآوری سلامت گذاشته و چقدر می‌تواند در دگرگونی وضعیت آینده تأثیرگذار باشد؟»
وزارت بهداشت توتالیتر است
گردشگری سلامت از نگاه هم‌بنیان‌گذار آریا مدتور بین‌حوزه‌ای است و رگولاتوری آن چند بازیگر دارد. هادی شجاری در مورد رگولاتوری در وزارت بهداشت و پیوندش با رگولاتوری در گردشگری گفت: «تجربه‌ام می‌گوید چیزی که از سوی رگولاتوری به گردشگری سلامت آسیب زد، تمامیت‌خواهی بود. وزارت بهداشت توتالیتر بود و می‌خواست همه‌چیز برای او باشد. نقش وزارت گردشگری را ندید و این موجب اختلاف شد. متقابلاً وزارت گردشگری هم نقش وزارت بهداشت را ندید. توصیه‌ام به مسئولان جدید این است که سایر نهادها و سازمان‌ها را نیز ببینند.»
شفافیت رگولاتوری با ورود استارتاپ‌ها به حوزه پزشکی
بنیان‌گذار مشورپ عنوان کرد که اگر استارتاپ‌ها به حوزه پزشکی ورود کنند که کرده‌اند، پروسه رگولاتوری شفاف‌تر خواهد شد و این شفافیت سود زیادی برای خود وزارت بهداشت هم دارد.
امین دولتی در ادامه صحبت‌هایش یادآوری کرد که در دنیا اتفاقات خوبی در حوزه سلامت افتاده که در ایران همزمان در حال رخ‌دادن است. شفافیت و بهبود کیفیت زندگی مردم بخشی از آن است.
قید حضور در بخش دولتی را زدم!
مدیرعامل شرکت تریتا و رئیس اسبق اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت نیز گفت: «من پیش‌تر در نقش رگولاتور بودم. سعی کردم در وزارت بهداشت این موضوع را پیش ببرم و مشقات بسیاری داشتم. در نهایت قید حضور در بخش دولتی را زدم.»
حسن راشکی افزود: «در رشته ما، متخصصان پزشکی اجتماعی برای مدیریت نظام سلامت، آموزش می‌بینند، ولی در کشور کمتر پزشک اجتماعی را می‌بینید که اجازه ورود به حوزه مدیریت نظام سلامت را گرفته باشد. همه دنبال هیئت‌علمی هستند. من پس از کار در معاونت درمان، درخواست دادم که وارد گردشگری سلامت شوم، ولی چنین جایگاهی در وزارتخانه وجود نداشت. برای من مسئله این بود که بیماران عراقی، آذری، افغانستانی و… وارد بیمارستان می‌شوند، ولی فرایندی برای پذیرش و درمان‌شان وجود ندارد. اصلاً بیمارستان نمی‌داند که آنها را پذیرش کند یا نه. اگر پذیرفت، با چه تعرفه‌ای پول بگیرد؟ دلار بگیرد یا ریال؟ اگر این مسائل سامان‌دهی نمی‌شد، این فرصت به تهدید بدل می‌شد و تبعات سیاسی هم داشت.»
او به تجربیات کاری خود اشاره کرد و گفت: «مدیران به‌دنبال حفظ صندلی بودند. برای جذب نیرو کمبود بودجه داشتم، ولی کمبود شدید نیروی کار هم داشتم. کمک‌گرفتن از نیروی بخش خصوصی به‌دلیل ترس از کاهش قدرت حاکمیتی با مخالفت روبه‌رو می‌شد.»
رئیس اسبق اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت، تمامیت‌خواهی را فرهنگ نهادهای دولتی ما دانست که می‌خواهند حاکمیت کامل خودشان را در یک عرصه نشان دهند. او بیان کرد: «همان زمان در وزارت بهداشت پیگیر بودم که یک شورای راهبری گردشگری سلامت متشکل از وزارت خارجه، وزارت بهداشت، سازمان میراث فرهنگی وقت، نظام پزشکی، اتاق بازرگانی و… یعنی ذی‌نفعان شکل بگیرد. شورای راهبری که ایجاد شد، دغدغه‌ام این بود که هر سازمانی کار خودش را انجام دهد. ما هم در وزارت بهداشت IPD را عملیاتی کنیم، ولی مقامات بالاسری من معتقد بودند گردشگری سلامت یعنی وزارت بهداشت. چون بیمارستان و پزشک برای ماست. میراث مقاومت می‌کرد و می‌گفت ویزا برای ماست و گردشگر یعنی سازمان میراث فرهنگی.»
مدیرعامل شرکت تریتا همچنین پیشنهاد داد وزارت بهداشت بر ارائه درست دپارتمان‌های IPD در مراکز درمانی و نظارت بر آنها تمرکز کند. به گفته او توسعه این دپارتمان‌ها به توسعه گردشگری سلامت کمک می‌کنند.
رگولاتوری جلوی رشد ما را نمی‌گیرد
مدیرعامل دکتردکتر معتقد است لزوماً فقدان ساختار درست و شفاف رگولاتوری جلوی رشد ما را نمی‌گیرد. شهریار شرافتی در این کلاب‌هاوس گفت: «من فکر می‌کنم اگر لیدر سلامت دیجیتال مثل دیجی‌کالا و اسنپ نداریم، تقصیر رگولاتوری نیست. به‌دلیل تجربه کسب‌وکار است.»
به گفته شرافتی حیطه سلامت اولین جایی است که استارتاپ‌ها به یک صنعت ورود می‌کنند که یک‌هفته‌ای نمی‌توان تعطیلش کرد. او توضیح داد: «پیشنهاد من برای ارتباط منطقی‌تر روش جهانی است. در هر ساختار و صنعتی در دنیا وقتی دولت بخواهد با بخش خصوصی گفت‌وگو کند، سراغ فلان صنعت، صنف یا مسئول نمی‌رود، بلکه همه یکجا به هم ملحق می‌شوند و همان‌جا به‌صورت منظم با هم جلسه می‌گذارند و گفت‌وگو می‌کنند. تحلیلگران دولت هم دیدگاه خود را در آنجا به اشتراک می‌گذارند.»
راهی به‌جز سلامت دیجیتال نداریم
به اعتقاد مدیرعامل شتاب‌دهنده هلثیو ساختار وزارت بهداشت بسیار پزشک‌محور است. بهزاد سیفی در این‌باره گفت: «در نظام‌های سلامت پیشرو هیچ وزیری پزشک نیست. یک مشکل سلامت دیجیتال ما این است که وزیر بهداشت و معاونان او تعریف درستی از سلامت دیجیتال ندارند و متوجه اهمیت آن نیستند. در حالی که راهی جز سلامت دیجیتال نداریم. اگر از آنها درباره سلامت دیجیتال بپرسید، می‌گویند کارهای رایانه‌ای است. گره دیگر این است که ما ذی‌نفعان متنوعی با منافع متضاد داریم و این پیچیدگی را زیاد می‌کند. گلایه من از استارتاپ‌های سلامت این است که در زمین خسته و سنتی وزارت بهداشت کار می‌کنند. باید طوری نقش‌آفرینی کنیم که وزارت بهداشت دنبال ما بیفتد و بگوید شما که می‌فهمید داده چیست، این چالش را حل کنید. ما زمانی به این سمت خواهیم رفت که سیستم سلامت را عمیق یاد بگیریم.»
صنف پزشکان پذیرای فضای جدید نیست
عضو هیئت‌مدیره نصر تهران معتقد است صنف پزشکان مانند حوزه‌های دیگر پذیرای فضای جدید نیست و اگر ما بخواهیم از این فضا خارج شویم، زمان را از دست می‌دهیم؛ به‌خصوص در زمینه رگولاتوری. رضا قربانی توضیح داد: «سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران کمیسیونی به نام کمیسیون نرم‌افزار‌های سلامت الکترونیکی دارد که تمرکزشان روی نرم‌افزار‌های HIS یا نرم‌افزار‌های مدیریت یکپارچه سیستم‌های بیمارستانی و سلامت است. در جلساتی که با آقای شاکر حسینی از قدیمی‌های نصر داشتیم، به جایگاه کمرنگ استارتاپ‌ها اشاره شده است. در فضای سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران حضور استارتاپ‌های حوزه سلامت باید پررنگ‌تر باشد. امروز شاهد یک کارگروه در این حوزه هستیم. این کارگروه باید در حد یک کمیسیون و فراتر از آن فعالیت داشته باشد.»
به گفته قربانی از میان 20 عضو هیئت‌مدیره نصر تهران هیچ‌یک از حوزه سلامت دیجیتال نیستند. در برخی حوزه‌های دیگر هم این خلأ وجود دارد و نقدی به کسب‌وکارها نیست. این یک فرصت است و جایی مانند نصر، کانون و اتحادیه کسب‌وکارهای اینترنتی و ان‌جی‌اوها جایی برای فعالیت هستند. او ادامه داد: «یکی، دو نهاد صنفی هم هست که فعالان این حوزه باید آن را در دست بگیرند. دغدغه‌های مطرح‌شده، پشت در ماندن‌ها و نفهمیدن بدیهیات همیشه بوده و حاکمیت با شیوه همیشگی جواب می‌دهد. ولی من از دوستان می‌خواهم که فرصت حضور در سازمان نظام صنفی رایانه‌ای را روی هوا بزنند. مخصوصاً الان که کمیسیون‌های جدید را شکل می‌دهیم.»
آن‌طور که قربانی گفت، کمیسیون‌ها فقط برای بودن تشکیل نمی‌شوند. کار صنفی و تشکیلاتی به افرادی نیاز دارد که وقت و انرژی بگذارند. او افزود: «من از زمانی که درگیر کار صنفی شده‌ام، از فضای کاری خودم دور شده‌ام، ولی این نوع فداکاری برای کسب‌وکارها لازم است. سلامت دیجیتال قطعاً فراتر از نرم‌افزار‌های سلامت است و فعالان آن باید در تصمیم‌سازی‌ها جایگاه خوبی داشته باشند. ما در نصر با وزارت ارتباطات تعامل جدی داریم و امیدوارم ارتباط جدی و مستمری با وزارت بهداشت نیز شکل بگیرد. ارتباطی که در حوزه‌های مختلف گفت‌وگو کنند و در نوشتن آیین‌نامه همفکری داشته باشند.»
باید با تیم جدید وزارت بهداشت تعامل کنیم
عضو هیئت‌مدیره اتحادیه کسب‌وکارهای اینترنتی، از تشکیل کارگروه سلامت در اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی در سه سال پیش گفت که به خواست استارتاپ‌های سلامت تشکیل شد. رضا الفت‌نسب توضیح داد: «پیگیری‌های این کارگروه به امضای تفاهم‌نامه‌ای با وزارت بهداشت و در زمان آقایان ایازی و قاضی‌زاده انجامید که با وزیر شدن دکتر نمکی، تفاهم‌نامه کارایی‌اش را از دست داد. در جلسات مختلف پافشاری کردیم که متولیان وزارت بهداشت تکلیف این کسب‌وکارها را مشخص کنند. وزارت بهداشت نیز واکنشی نشان نمی‌داد. ما و دوستان مشاور حقوقی در نظام صنفی دیدیم که در اساسنامه اتحادیه‌ها یک بند هست که اجازه می‌دهد ما برای کسب‌وکارهای سلامت ضوابط بنویسیم.»
او ادامه داد: «برای حاکمیت تعریف کردیم که پلتفرم، بستری برای فعالیت صنفی است که یکی روی آن کالا عرضه می‌کند و یکی خدمات. بر این اساس توانستیم ضوابط را بنویسیم و صدور مجوز برای کسب‌وکارهای سلامت را که پلتفرم هستند، آغاز کردیم. معتقدم باید با تیم جدید وزارت بهداشت هم پس از استقرار تعامل کنیم.»
نگاه الفت‌نسب این بود که افراد رأس امور نمی‌خواهند کار سلامت را به خارج از وزارتخانه بسپارند. او این رفتار را انحصارگرایی دانست.
در وزارت بهداشت رگولاتوری انجام نمی‌شود
مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری بیمه سلامت که پیش‌تر در سازمان برنامه‌وبودجه حضور داشت، در ایجاد تعادل رگولاتوری در حوزه مخابرات و تدوین آن تا ایجاد نهاد رگولاتوری تجربه دارد. او گفت: «نکته این است که کسی شما را راه نمی‌دهد، بلکه خودتان باید راه را باز کنید.»
او ادامه داد: «حاکمیت و رگولاتور در تعارض منافع به همدیگر لجام می‌زنند. در نظام سلامت چیزی فهمیده نمی‌شود، بلکه باید فهمانده شود. یک دلیل آن بی‌اطلاعی صاحب‌نظران است که از طرفی درگیر این حوزه شده‌اند و این خوب است. گام‌ها را شما پیش‌قراولان باید بردارید و از رسانه‌ها کمک بگیرید تا فضا باز شود.»
بهمن برزگر با بیان تعریفی از رگولاتوری این سؤال را مطرح کرد که آیا ساختار وزارت بهداشت مبتنی بر این عملکرد است؟ و پاسخ داد: «خیر. وزارت بهداشت در حوزه قوه حکمرانی، از متوسط درک کشور حداقل 50 سال عقب‌تر است. اساساً در وزارت بهداشت رگولاتوری انجام نمی‌شود. آنها در پارادایم گذشته که سه نهاد سیاست‌گذار و مجوزدهنده و اپراتور یکی است و درک تفکیکی برای آن وجود ندارد، به سر می‌برند. آنان برای پلتفرم‌ها مدل مفهومی و چارچوب ذهنی ندارند.»
نترسیدیم و منتظر نبودیم
رئیس هیئت‌مدیره اسنپ‌دکتر گفت که ما برای خودمان دنبال رگولاتور نمی‌گردیم. مسعود تاج‌فرد بیان کرد: «در یک سال گذشته نامه‌هایی می‌آمد که می‌خواستند جلوی فعالیت استارتاپ‌های سلامت را بگیرند، در همه آنها اسم اسنپ‌دکتر هم بود و این نشان می‌داد که ما خط‌شکن هستیم. ما نترسیدیم و منتظر نبودیم که یکسری چیزها آیین‌نامه‌ای و قانونمند شود.»
تاج‌فرد تأکید کرد: «قانون‌گذار ما وزارت بهداشت نیست. قانون‌گذاری باید برای تأمین‌کنندگان ما، پزشکان و داروخانه‌های ما باشد.»
کرونا همه‌چیز را به سمت مجازی‌شدن پیش برد
مدیر فناوری اطلاعات وزارت بهداشت معتقد است کرونا همه‌چیز را به سمت مجازی‌شدن پیش برده است. علی شریفی زارچی گفت: «به کارآفرینان حق می‌دهم و نقدهای آنها درست است. من متخصص انفورماتیک و هیئت‌علمی گروه رایانه شریف هستم. با شروع کرونا با دوستان اپلیکیشن ماسک را به‌دلیل نیاز فوری کشور به‌صورت داوطلبانه نوشتیم. پس من هم به‌عنوان مراجعه‌کننده این مسیرهای پر چالش را پیمودم و پیگیری مستمر داشتم. سه ماه پیش غافلگیرانه مسئولیت مدیریت فناوری اطلاعات وزارت بهداشت را بر دوش من گذاشتند و تلاشم این بود که قدم‌های کوچکی بردارم. اگر با رویکرد استارتاپی بگویم، یکی از کارهایی که انجام شد، این بود که کاری انجام نشود.»
او ادامه داد: «پیش‌نویسی درباره کسب‌وکارهای استارتاپی وجود داشت که قطعاً دید مثبتی پشت آن بود، ولی در فضای دولتی نوشته شده بود و با نگاه استارتاپی فاصله داشت؛ پس جلوی تصویب آن را گرفتم و در روزهای نخست مسئولیت به‌دنبال آن بودم که استارتاپ‌ها و فعالان سلامت با همفکری هم روی آن آیین‌نامه کار کنند. یکی دیگر از اتفاقات این بود که همکاران من کدینگ خدمات سلامت را در زمینه مکمل‌ها، داروها، مواد آرایشی-بهداشتی، خدمات پاراکلینیکی، فیزیوتراپی و تصویربرداری، استاندارد کردند و این استاندارد شدن خدمات، آیتم‌ها و اقلام و کدگذاری آنها در هم‌افزایی آینده میان پلتفرم‌ها و ارتباط آنها با بیمه‌ها، HIS و دیگر بازیگران کلیدی، از جمله خود وزارت بهداشت کمک خواهد کرد.»
هدف از قانون باید تنظیم و تعدیل باشد
مدیرعامل بهزی معتقد است استارتاپش برای تبلیغات با مانع قانون‌گذار روبه‌روست و در زمینه معرفی و جذب نیروهای حرفه‌ای هم، چنین محدودیت‌هایی اعمال شده است.
بهار مازندرانی گفت: «در زمینه حفظ حریم خصوصی، استاندارد ساده‌ای وجود دارد که این نگرانی را حل کرده و در کشور ما هم ترجمه شده، ولی هنوز اجرایی نشده است. اگر اجرایی شود، دریافت آن بسیار ساده و با یک درخواست امکان‌پذیر است. ما در بهزی نوآوری‌هایی مانند فالوآپ را داریم که هنوز داخل کشور تعرفه ندارد. تجربه صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات در این زمینه به ما کمک می‌کند. مثلاً تأسیس دفتر همراهی صنعت و استارتاپ‌ها تجربه خوبی بود. هدف از قانون باید تنظیم و تعدیل باشد، نه پیشگیری. امید که در دولت جدید به این هدف نزدیک‌تر شویم.»
تنظیم‌کنندگی با قانون‌گذاری متفاوت است
استارتاپ وی‌کلینیک حدود چهار سال است که در زمینه پرونده الکترونیکی کار می‌کند. صادق هوشمند جویا، در مورد فعالیت‌های این استارتاپ گفت: «از آنجا که این استارتاپ در حوزه پزشکی و سلامت است، تلاش ما این بود که همه مجوزها را بگیریم. من هم معتقدم که باید دغدغه‌ها را بشناسیم و راه‌حل بدهیم، ولی نکته اینجاست که تنظیم‌کنندگی با قانون‌گذاری متفاوت است. در جهان فعالان بازار قانون می‌نویسند و ما باید این را یاد بگیریم.»
به گفته هوشمند جویا در سیستم سلامت الکترونیکی هر کس کلاه خود را چسبیده است، حتی به قیمت له‌شدن استارتاپ‌های کوچک.
جمیلی در خاتمه اشاره کرد که مجلس یکی از نهادهایی است که می‌توانیم در آن مسائل صنفی و قانون‌گذاری را پیش ببریم. او گفت: «موضوعات مطرح‌شده در این نشست برای همه تازگی دارد. خطاهای رخ‌داده هم برای این است که در فضای جدیدی قرار داریم و شاید باید از داشته‌های خود مانند تجربه مجلس در قانون‌گذاری استفاده کنیم.»
