پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
روند رو به رشد صدور کارت در ایران تا کجا ادامه پیدا می‌کند؟ کدام نهاد متولی سیاستگذاری در این حوزه است؟ چقدر باید برای صدور کارت‌های موازی و مدیریت و پشتیبانی از آنها سرمایه‌گذاری کرد؟
.
مهاجرت به کارت‌های الکترونیکی
با توجه به اینکه بخشی از توسعه خدمات الکترونیکی مبتنی بر توسعه کارت است و ایران نیز طی یک دهه اخیر شعار تحقق دولت و تجارت و بانکداری الکترونیکی را سر داده، طبیعی است که رویکرد صدور کارت را پیش رویش گذاشته باشد. اما خروجی این رویکرد، ایران امروز را با بحران بزرگی به نام «تعدد کارت» روبه‌رو و مردم را دچار سرگردانی عمیقی برای مهاجرت از کارت‌های کاغذی به کارت‌های الکترونیکی کرده است. در کنار آن فقدان یک نگاه کلان به این منظر، شهروندان ایرانی را به جایی رسانده که برای دریافت یک نوع خدمت گاه مجبور به داشتن چندین کارت مشابه هستند.
.
کاربردی فناوری اطلاعات و ارتباطات
در اواسط عمر دولت اصلاحات، صدور کارت‌های الکترونیکی و گاه هوشمند در راس پروژه‌های آی‌تی وزارتخانه‌ها قرار گرفت. صدور کارت سلامت برای بیماران، صدور کارت الکترونیکی بیمه به جای دفترچه‌های درمانی، صدور کارت هوشمند بازرگانی به جای دفترچه‌های کاغذی تجار و صدور کارت ملی هوشمند که با عمری ۱۰ ساله ید طولایی در استمرار برای اجرا دارد، شماری از این پروژه‌ها محسوب می‌شوند. اما دولتمردان به‌ویژه در دولت کنونی که آخرین روزهای کاری‌اش را سپری می‌کند به‌‌رغم تمام هزینه‌های به‌بادرفته و به ثمر ننشسته، تغییر رویکرد دادند و برای اجرا نکردن دست‌کم بخشی از پروژه‌های مبتنی بر صدور کارت کوتاه آمدند و دور میز مذاکرات، فصل ادغام را گشودند؛ فصلی که جز توافق‌های کاغذی و شفاهی برآیند دیگری در پی نداشت.
کارت ملی هوشمند گواه بر این مدعاست. مسوولان سه دولت بیش از یک دهه است که برای اجرای این پروژه ملی، آستین‌ها را بالا زده‌اند و تا پای عملیاتی کردن آن پیش رفته‌اند اما دست آخر پروژه در فاز پیش‌پایلوت و پایلوت در جا زده است. می‌گویند این کارت می‌تواند جای کارت سلامت، سوخت، بانک، گواهینامه رانندگی و… را پر کند اما همان آغازگران فصل ادغام در عمل عقب‌نشینی می‌کنند و از سپردن کلید دریافت خدمات‌شان از سوی یک نهاد ثالث دچار واهمه می‌شوند.
.
تعدد کارت روش درستی نیست
رئیس امور توسعه دولت الکترونیکی معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی ریاست‌جمهوری می‌گوید: «روالی که به صورت عمومی در جهان پیموده می‌شود، همین وضعی است که در ایران وجود دارد. به لحاظ تئوری به نظر می‌آید تعدد کارت‌ها روش مناسبی نیست و ممکن است مشکل امنیتی و حفاظتی به وجود بیاورد، یعنی گم شود اما از طرف دیگر محدود کردن این کارت‌ها به تعدادی معدود نیز مزایا و معایبی دارد.»
علی رضی در ادامه می‌گوید: «اگر بخواهم در خصوص مزیت تعدد کارت‌ها بگویم این‌طور می‌توان استنباط کرد که اگر یکی از کارت‌های شخص گم شود برای گرفتن همه خدمات با مشکلات اساسی مواجه نمی‌شود. حتی با توجه به نوع استفاده از کارت روی بعضی از هزینه‌ها هم تاثیر دارد، چراکه برخی خدمات به‌گونه‌ای هستند که کارت‌هایشان نیازمند برخی از خصوصیات امنیتی خاص نیست.»
.
کارت ملی هوشمند، کلید خدمات
به گفته رضی، اگر کاربری کارت‌ها به خوبی تعریف شود و کارت‌ها ویژگی‌های فنی مناسبی داشته باشند می‌توان آنها را به عنوان کلید خدمات مورد استفاده قرار داد؛ همان ایده‌ای که برای صدور کارت ملی هوشمند پی گرفته شد. وی با اشاره به در نظر گرفتن کاربری بالایی برای کارت ملی هوشمند می‌گوید:«این کارت به صرف داشتن توانایی تکنولوژیکی نمی‌تواند کارتی باشد که همه خدمات مورد نیاز را حداقل در کوتاه‌مدت ارائه دهد، اما می‌توان خدمات مشابه را در یک کارت جمع کرد. اصل موضوع این است که جلوی تعدد کارت‌ها را باید گرفت اما روی تعداد آن نمی‌شود خیلی نظر قطعی داد؛ این را به عنوان یک اصل می‌پذیریم که تعدد کارت‌ها کار جالبی نیست اما شاید داشتن دو یا سه کارت، روند معمولی باشد.»
رئیس امور توسعه دولت الکترونیکی معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی ریاست‌جمهوری ادامه می‌دهد:«آنچه در جلسات ما مطرح و در کمیته‌های حوزه فناوری اطلاعات مصوب شد این است که کارت ملی هوشمند به عنوان کلید خدمات مورد استفاده قرار گیرد و امضای الکترونیکی هم چون جزو مباحث هویتی است در آن گنجانده شود، به این صورت که برای گرفتن هر خدمتی که نیاز به یکی از مدارک هویتی است، از کارت ملی هوشمند استفاده شود. »
.
ایران به سوی تجمیع خدمات در یک کارت می‌رود
به نظر می‌آید سرمایه‌گذاری‌ای که دولت روی پروژه کارت ملی هوشمند انجام می‌دهد فراتر از یک پروژه عادی است چراکه نه فقط به اعتقاد این مسوول دولتی بلکه به‌زعم بسیاری دیگر از دولتمردان این کارت می‌تواند موجب بهبود سطح کیفی زندگی مردم و کاهش بسیاری از هزینه‌های دولت، مردم و بنگاه‌ها شود. بر این اساس می‌توان انتظار داشت در آینده این کارت به صورت چندمنظوره مورد استفاده قرار گیرد و جایگزین برخی از کارت‌های موجود شود.
رضی معتقد است ایران این رو‌زها در حوزه بانکی به سمت تجمیع خدمات در یک کارت پیش می‌رود و در این خصوص می‌گوید:«در این حوزه کار منسجم‌تر انجام می‌شود، چون بانک‌ها هم کار را زودتر شروع کردند و هم به مزایای آن بیش از بقیه بخش‌های دولتی و غیردولتی پی بردند.» اگر نگاهی به آمار منتشرشده از سوی بانک مرکزی بیندازیم، می‌بینیم امروز بیش از ۱۵۰ میلیون کارت debit یا نقدی صادر شده است؛ کارت‌هایی که دارنده آن صرف نظر از بانک صادرکننده خدمات مشابه و یکسانی می‌تواند بگیرد.
.
توسعه کارت، ابزاری برای توسعه بانکداری الکترونیک
برنامه توسعه کارت طی دهه ۱۳۸۰ ابزاری برای توسعه بانکداری الکترونیکی در ایران بود، بنابراین شبکه بانکی کشور تمام تلاشش را برای توسعه این بازار به خرج داد تا جایی که امروز هر ایرانی به طور متوسط دست‌کم سه کارت بانکی دارد. اما به نظر می‌رسد با توجه به گفته‌های مدیرکل فناوری اطلاعات و ارتباطات بانک مرکزی این رویکرد برای یک دهه پیش، برچیده خواهد شد چرا که زمان توسعه ابزار سر آمده و باید روی بهره‌وری از ابزارها تمرکز کرد.
منبع: پیوست شماره سوم
