پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
محمدجواد صمدی‌راد: اسناد تجاری در شبکه بلاکچین قابلیت جابه‌جایی دارند
صمدی‌راد درباره قابلیتی که شبکه بلاکچین برای اسناد تجاری فراهم می‌کند، گفت: «در یک شبکه بلاکچینی انتظار می‌رود که وقتی بین ذی‌نفعان قرار است سند تجاری از طریق کیف پول جابه‌جا شود، ویژگی امضای دیجیتالی معتبر مبتنی بر PKI به‌عنوان یک شاخص جدی وجود دارد. همچنین این فرایند از ویژگی‌های اعتمادپذیری و استنادپذیری بهره‌مند هستند. اگر این قابلیت‌ها در کنار هم قرار داده شود می‌توان به شکل جابه‌جایی رکورد دیجیتالی را انجام دهیم و این اتفاقی است که می‌تواند به‌صورت آرمانی در حوزه اسناد تجاری رخ دهد.»
محمدجواد صمدی‌راد، قائم‌مقام ققنوس در رویداد اسناد تجاری دیجیتال درباره راه‌حل‌های دفتر کل توزیع‌شده در اسناد تجاری دیجیتال توضیح داد. او تمایز میان ابزارهای پرداخت و مکانیسم‌های پرداخت را شرح داد و در این باره گفت: «ما با ابزارهای پرداخت مانند پایا، ساتنا، پرداخت کارتی و غیره سروکار داریم، اما آنچه که در کنار ابزارهای پرداخت مهم است بحث مکانیسم پرداخت است. اینکه طی چه شرایطی قرار است پرداخت انجام شود؟ معمولاً در یک رابطه تجاری علاوه‌بر تعیین روش‌های ابزار پرداخت تعیین مکانیسم پرداخت هم موضوع مهمی است. اساساً در اسناد تجاری علاوه‌بر اینکه می‌توانیم ابزارهای پرداخت را مشخص کنیم یا بخشی از اسناد تجاری را به‌عنوان ابزار پرداخت استفاده کنیم، باید بتوانیم مکانیزم‌ها و شرایط پرداخت را هم مشخص کنیم.»
او با بیان اینکه تمایز این دو دسته ابزار منجر به این موضوع شده که در نظام مالی اسناد و عناوین متفاوتی داشته باشیم، توضیح داد: «به‌طور مثال در حوزه ابزارهای پرداخت، پول نقد، کارت بانکی، چک، سفته، برات و حواله بانکی داریم. در کنار آن هم مکانیزم‌های پرداخت مانند پرداخت نقد در ابتدا، حساب باز (فروش نسیه)، اعتبارات و بروات اسنادی و تعهد پرداخت بانکی وجود دارد. این موارد اساساً در قالب یک مجموعه قرارداد پایه تنظیم می‌شوند.»
به‌گفته او برای اینکه فرایند به شکل استاندارد و قابل قبولی انجام شود در نظام‌های حقوقی دنیا پیش‌نویس پیشنهاد شده است. در این پیش‌نویس درباره حوزه‌های مختلفی مانند نوع داده پیام و اسناد دیجیتال صحبت شده است. نکته‌ای که در پیش‌نویس وجود دارد رکوردهای قابل انتقال است. این مفهوم به‌معنای قابل جابه‌جابودن اسناد تجاری است و بدین معنی است که مستقل از سیستم‌ها یک رکورد باید قابل انتقال باشد. این رکورد می‌تواند بر ابزار و دستور پرداخت دلالت کند یا در حوزه مستند مرتبط با حوزه اسناد تجاری جای گیرد.
صمدی درخصوص قابلیت جابه‌جایی اسناد در فناوری بلاکچین توضیح داد: «این موضوع زمانی نمود بیشتری پیدا خواهد کرد که ما در حوزه تأمین مالی بنگاه‌ها و بحث تعامل مالی بین خریدار و فروشنده از تامین‌کنندگان مالی استفاده می‌کنیم و مدل‌هایی شکل بگیرد که بر اساس آن رابطه بین خریدار و فروشنده توسط یک تأمین‌کننده مالی پوشش داده شود. در این مدل‌ها اساساً مبنای معامله بر مبنای اسناد تجاری خواهد بود که قابلیت جابه‌جایی دارند. اسناد تجاری وقتی وارد فضای دیجیتال می‌شوند نیاز دارند که برای آنها قابلیت جابه‌جایی وجود داشته باشد. همانطور که در دنیای فیزیکی یک سند سفته، برات و غیره قابل جابه‌جاکردن است، انتظار می‌رود که یک سند تجاری هم بتواند مستقل از سامانه‌هایی که با آن درگیر است، قابل انتقال باشد.»
به‌عقیده صمدی‌راد فناوری DLT می‌تواند قابلیت جابه‌جایی را برای اسناد فراهم کند. تقریباً همه افرادی که در حوزه دیجیتال‌سازی اسناد تجاری مشغول به فعالیت هستند، پذیرفتند که راه‌حلی به جز DLT برای دیجیتال‌سازی اسناد تجاری وجود ندارد، چراکه راه‌حل‌های دیگر در سیستم‌های متمرکز علاوه‌بر اینکه قابلیت جابه‌جایی ندارند، بحث تعامل‌پذیری را نیز فراهم نمی‌کنند.
ایجاد دو رکن اعتماد و امنیت در اسناد تجاری
صمدی‌راد درباره قابلیتی که شبکه بلاکچین برای اسناد تجاری فراهم می‌کند، گفت: «در یک شبکه بلاکچینی انتظار می‌رود که وقتی بین ذی‌نفعان قرار است سند تجاری از طریق کیف پول جابه‌جا شود، ویژگی امضای دیجیتالی معتبر مبتنی بر PKI به‌عنوان یک شاخص جدی وجود دارد. همچنین این فرایند از ویژگی‌های اعتمادپذیری و استنادپذیری بهره‌مند هستند. اگر این قابلیت‌ها در کنار هم قرار داده شود می‌توان به شکل جابه‌جایی رکورد دیجیتالی را انجام دهیم و این اتفاقی است که می‌تواند به‌صورت آرمانی در حوزه اسناد تجاری رخ دهد.»
او در ادامه به مقایسه مدل‌های متمرکز و غیرمتمرکز پرداخت ودر این باره گفت: «در فضای متمرکز نیاز است که پلتفرم‌های جزیره‌ای شکل بگیرد. به‌علاوه اینکه وقتی وارد فضای اسناد تجاری چندجانبه می‌شویم و بیش از دو ذی‌نفع درگیر می‌شوند، مساله پیچیده‌تری شکل می‌گیرد. در صورتی‌که در فضای DLT به‌واسطه اینکه ما جابه‌جایی رکورد، مشکل اسناد تجاری چندجانبه رفع شده است.»
صمدی‌راد به سطح امنیتی که دفتر کل توزیع‌شده برای اسناد تجاری فراهم می‌کند، اشاره کرد و گفت: «یکی از دغدغه‌هایی که در اسناد سنتی داریم، بحث احراز هویت، امنیت لاشه اسناد تجاری و فرایند امنیتی است که باید در چرخه حیات آن اسناد سنتی وجود داشته باشد. در فرایند دیجیتالی‌سازی اتفاقی که می‌افتد این است که اسناد با اینکه ماهیت سنتی خود را حفظ می‌کنند، در فرایندی الکترونیکی می‌شوند. بنابراین مجموعه‌ای از داده‌های الکترونیکی مانند امضای دیجیتال به آنها اضافه می‌شود که نسبت به فضای سنتی از شرایط امنیتی بهتری برخوردار است.»
به گفته قائم‌مقام ققنوس در فضای دیجیتالی که از پایه سند تجاری مبتنی بر فعالیت دیجیتالی خلق می‌شود، تمام داده‌ها و نگرش‌ها که مرتبط با حوزه اسناد تجاری شامل ابزار و مکانیزم‌های پرداخت هستند، به شکل دیجیتالی مدیریت می‌شوند و با امضای دیجیتال مطمئن این فرایند را می‌توان به عنوان ساختار غیرقابل خدشه و انکار در اختیار داشت. دیجیتالی‌شدن اسناد قطعاً امنیت بالاتری از فضای سنتی داشته باشد.
صمدی‌راد به نکته مهم در چرخه حیات اسناد تجاری در فضای دیجیتالی اشاره کرد و توضیح داد: «هرچه در فضای سنتی این گردش و تعدد تغییرات روی اسناد تجاری بیشتر شود، مسائل امنیتی و اعتمادپذیری روی آن سند خدشه‌دار می‌شود و ریسک بیشتری را خواهد داشت، اما در فضای دیجیتالی هر داده جدیدی که به اسناد تجاری اضافه می‌شود، به واسطه اینکه از ظرفیت‌های رمزنگاری، امضای دیجیتال و ذخیره امنی به نام DLT استفاده می‌کنیم اساس این داده‌ها خدشه‌ناپذیر است. در فرایند چرخه حیات اسناد تاثیری در ریسک امنیتی داده‌ها اتفاق نمی‌افتد و ریسک اسناد تجاری به‌مرور زمان تغییر نخواهند کرد.»
او در ادامه گفت: «مؤسسات مالی که قرار است اسناد تجاری را به‌عنوان بخشی از ابزارهای پرداخت خود یا اسناد وثیقه و مدیریت ریسک استفاده کنند، دو مساله جابه‌جایی اسناد و تعامل‌پذیری با پلتفرم‌ها را دارند. شاید این چالش برای مؤسسات مالی پررنگ‌تر از ذی‌نفعان باشد. به‌همین دلیل در مؤسسات مالی هم توصیه می‌شود که از ظرفیت DLT استفاده شود. در موسسه ITFA راهکاری به نام DDoc ارائه شده و در این پلتفرم همه اسناد تجاری را که می‌توانند به شکل دیجیتال ارائه شوند، به‌عنوان بهترین عملکرد معرفی کرده و نکته مهم این است که از بلاکچین هیبرید برای مدیریت این داده‌ها استفاده کرده است.»
صمدی‌راد اشاره کرد که پیاده‌سازی اسناد تجاری مبتنی بر DLT در کشورهای مختلف در حوزه‌های زنجیره تأمین مالی، لجستیک، بیمه و تمام کارکردهای تجاری پروژه‌ها و استارت‌آپ‌های مختلف در این حوزه صورت گرفته که مبتنی بر DLT هستند و بسیاری از کشورهای منطقه مانند بحرین نیز دیجیتال‌سازی اسناد تجاری را اناجم داده‌اند. کشورهای دیگر مانند امارات و قطر هم در فرایند پیاده‌سازی این ضوابط هستند و امیدوارم که بتوانیم هم در فضای قانونگذاری و پیاده‌سازی این حوزه و هم در حوزه پذیرش راه‌حل‌های این نوع فناوری قدم برداریم.
صمدی‌راد نمونه‌های جهانی پیاده‌سازی اسناد دیجیتال مبتنی بر DLT را هم عنوان کرد. به گفته او کارگو ایکس در حوزه بارنامه، وکت در حوزه نفت، دی‌ال‌تی‌لجر در حوزه اسناد و قراردادهای تجاری و هوشمند و ای‌داکس، در حوزه دیجیال‌سازی اسناد تجاری فعالیت می‌کنند.
پیاده‌سازی برات مبتنی بر DLT
او با بیان اینکه درایران سعی کردیم ایده پیاده‌سازی یکی از اسناد تجاری را پیشنهاد دهیم، توضیح داد: «این پیشنهاد در قالب اجرای سندباکس به وزرات اقتصاد پپیشنهاد شده و در آن سندباکس پیاده‌سازی سند برات مبتنی بر DLT پذیرفته شد. ما در ققنوس نیز توانستیم سند برات را با تمام پیچیدگی‌هایی که بین ذی‌نفعان یک سند تجاری مادر به نام برات وجود دارد، در فضای DLT پیاده‌سازی کنیم و نه‌تنها شرایط غیرمتمرکز و قابل جابه‌جاشدن مهرا مهخیا کنیم، ظرفیت‌های KYC را هم در این فضا پیاده‌سازی کرده‌ایم.»
صمدی‌راد با توضیح اینکه ققنوس توانسته ریسک‌های موجود در مدل فعلی برات را برطرف کند، توضیح داد: «راه‌حل‌های پیشنهادشده در حوزه برات دیجیتال از سوی ما فراهم‌کردن احراز هویت و استنادپذیری و عدم انکار ذی‌نفعان برات، رفع امکان جعل سند و لاشه برات، عدم مفقود شدن برگه برات، کنترل ریسک در استفاده از برات به‌عنوان ابزار پولی، استفاده از برات در چارچوب معین خود بر اساس تعیین سطح اعتباری هستند.»
