روندها و توسعه‌هایی که بر استفاده از پول نقد در تجارت تاثیرگذارند

امید آقاجانی، مدیر بازاریابی ارتباط فردا / مجله The Paypers / تقریبا ۳۰۰ سال بعد از اینکه پول کاغذی به عنوان پول رایج قانونی پذیرفته شد، حتی با وجود این که قطعا نحوه خرید و فروش کالاها تغییر کرده ‌است، پول نقد همچنان باقی مانده ‌است. البته، استفاده از پول نقد قطعا تحت تاثیر پیشرفت‌ها و روندهای موجود قرار می‌گیرد. مسائلی مانند محیط خرده‌فروشی که در حال حرکت به سمت برخط شدن هستند، دیجیتالی‌شدن مداوم، دسترسی به اینترنت، افزایش پذیرش تلفن‌های هوشمند و مقررات مربوطه همگی بر نحوه استفاده از پول نقد تاثیر می‌گذارند.

به عنوان مثال، مقررات «خارج‌کردن پول از گردش» در هند با هدف کاهش پول سیاه و پایان‌ دادن به فساد، با برداشتن اسکناس‌های ارزش بالای این کشور، یعنی INR 1,000 و INR 500 اعمال شده‌است. به‌علاوه، فناوری‌هایی مانند کدهای QR و NFC و همچنین یکپارچه‌سازی کارکرد پرداخت‌های برخط در پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی، استفاده از پرداخت‌های کارتی و پرداخت‌های موبایلی را تشویق می‌کند.

بنا بر گزارش مکنزی، سهم معاملات جهانی انجام شده به صورت نقدی طی ۵ سال گذشته از ۸۹ درصد به ۷۷ درصد کاهش یافته‌است. در این بین، سهم استفاده از کارت‌های اعتباری و کارت‌های بدهی تقریبا دو برابر شده و از ۵ درصد به ۹ درصد رسیده ‌است. طی پنج سال آینده، روند رو به‌کاهش استفاده از پول نقد در سراسر جهان، به دلیل فشار به سمت پرداخت‌های بلادرنگ، تنوع فراوان گزینه‌های پرداخت، تحول در تجارت دیجیتال و تنظیم مقررات گسترده‌تر، بیشتر خواهد شد.

---

پول نقد – زنده و پویا

---

اکثر اوقات، پول نقد همگانی، همه‌جا حاضر و غیرقابل ‌ردیابی است. بنابراین استفاده از پول نقد به مردم احساس امنیت می‌دهد. نداشتن پول نقد ممکن است باعث شود افراد احساس آسیب‌پذیری کنند، خصوصا در هنگام قطع برق یا زمانی که دستگاه‌های خودپرداز کار نمی‌کنند بنابراین، رویای داشتن جامعه بدون پول نقد در حال حاضر شدنی به نظر نمی‌رسد.

پول نقد همچنین به افراد حس استقلال از نظارت دولتی می‌دهد. ۵۰ درصد از پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی پلتفرم صدور کارت مارکتا در سال ۲۰۱۹ در اسپانیا، ایالات متحده، انگلیس، فرانسه و آلمان که به منظور مطالعه روی رفتار مصرف‌کنندگان خود انجام شده بود، اعتراف کرده‌اند که از پول نقد برای انجام پرداخت استفاده می‌کنند با این هدف که سابقه خرید آن‌ها ثبت نشود. به دلیل مشابه، هنگام استفاده از آی‌گیمینگ نیز پول نقد روش پرداخت متداول است. پول نقد راهی ساده و با حفظ گمنامی برای بازیکنان فراهم می‌کند تا حساب‌های بازی‌های برخط خود را تامین اعتبار کنند. به عنوان مثال، پِی‌نیِرمی با فعال‌کردن یک حساب برخط با پول نقد، این کار را انجام می‌دهد.

به‌علاوه، انتقال به یک جامعه بدون پول نقد یکسان نیست، چرا که کاربرد پول نقد در هر کشور و در بین گروه‌های سنی مختلف متفاوت است. اگر نگاهی به اطلاعات جمعیتی فراهم آمده در نظرسنجی مارکتا بیندازیم، می‌فهمیم که نسل هزاره قبلاا استفاده از ابزارهای دیگر پرداخت را آغاز کرده‌اند. در ایالات متحده، ۴۹ درصد از نسل هزاره گفته‌اند كه ترجیح می‌دهند از پرداخت نظیربه‌نظیر به جای پول نقد برای برگرداندن پول کسی استفاده كنند (احتمالا ۲۰ درصد از نسل مسن  نیز همین كار را انجام می‌دهند)، در حالی كه در انگلیس نیز ۴۴ درصد از نسل هزاره همین ترجیح را دارند (در مقایسه با ۲۱ درصد از نسل مسن).

---

نمای کلی پول نقد در تجارت

---

نوسان کاربرد پول نقد در کشورهای مختلف نیز قابل‌توجه است. درحالی‌که به عنوان مثال کره جنوبی و سوئد قبلا این انتقال به آینده بدون پول نقد را شروع کرده‌اند، کشورهای دیگر مانند آلمان درباره پول دیجیتال علائم نگرانی از خود بروز می‌دهند. براساس دویچه بوندس‌بانک، ۷۴ درصد از کل معاملات داخلی آلمان در سال ۲۰۱۷، خصوصا خریدهای زیر ۲۳ دلار، با پول نقد انجام شده‌است. آلمانی‌ها برای حدود ۱۸ درصد از معاملات خود از کارت‌های بدهی بانک‌ها استفاده می‌کنند و حدود ۲ درصد از معاملات را با کارت‌های اعتباری انجام می‌دهند و این اثبات می‌کند که روش‌های پرداخت غیر پول نقد پذیرش کمی دارند.

به‌طور کلی، بر اساس گزارش جهانی پول نقد جی4اِس در سال ۲۰۱۸، استفاده از پول نقد در اروپا با دو سرعت متفاوت رو به کاهش است. برخی کشورها (مانند کشورهای نوردیک، هلند و انگلیس) در حال کاهش استفاده از پول نقد و استفاده از روش‌های غیر نقدی هستند، در حالی‌ که کشورهای دیگر و به‌خصوص کشورهای جنوب شرقی اروپا هنوز هم به پول نقد تکیه دارند. وقتی صحبت از تعداد تراکنش‌ها در کشورهای اروپایی می‌شود، در آلمان، اتریش و اسلوونی اغلب از پول اغلب استفاده می‌شود. در این کشورها ۸۰ درصد (یا بیشتر) از تراکنش‌های POS با پول نقد انجام می‌شود. کمترین میزان استفاده از پول نقد در هلند، استونی و فنلاند انجام می‌شود، طوری که حدود ۴۵ درصد تا ۵۴ درصد از معاملات با پول نقد انجام می‌شود.

در ایالات متحده، به عنوان مثال، گزارش انتخاب‌های پرداختی مشتریان (DCPC) در سال ۲۰۱۸ نشان می‌دهد که ۳۰ درصد از کل معاملات و ۵۵ درصد معاملات زیر ۱۰ دلار با پول نقد انجام می‌شود، اما کاربرد پول نقد رو به کاهش است. ممکن است این امر با افزایش چاپ پول نقد متناقض به نظر برسد. اگر ۴۰ سال پیش، میزان پول نقد در گردش حدود ۹۰ میلیارد دلار بود، این رقم تقریبا ۲۰ برابر افزایش یافته و امروزه به ۱.۷ تریلیون دلار رسیده‌ است. پروفسور کنت اس. روگوف، استاد سیاست عمومی دانشگاه هاروارد و اقتصاددان پیشین صندوق بین‌المللی پول، در کتاب خود بحث می‌کند که این ویژگی مختص ایالات متحده نیست، بلکه یک پدیده جهانی است که در دل بعضی از پیچیده‌ترین مشکلات جهان نهفته است.

وقتی بحث آسیا مطرح می‌شود، تفاوت عمده‌ای در استفاده از پول نقد بین چین و ژاپن وجود دارد. در ژاپن تخمین زده می‌شود که پول نقد در گردش معادل بیش از ۲۰ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور باشد که این رقم بالاتر از چین با ۹.۵ درصد است. در ژاپن، پرداخت‌های دکه‌ای هنوز هم بسیار محبوب هستند. در این روش پرداخت نقدی، خریداران کوپن یا یک شماره ارجاع دریافت می‌کنند و با استفاده از آن می‌توانند بابت خرید محصولات از یک کیوسک یا فروشگاه شبانه‌روزی یا دریافت خدمت از یک شعبه بانک، پرداخت انجام دهند.

پرداخت وجه هنگام تحویل کالا، یکی دیگر از روش‌های محبوب پرداخت در ژاپن است که به مشتریان امکان می‌دهد پس از دریافت محصولات خریداری شده در خانه پرداخت کنند. پرداخت‌های فروشگاه‌های شبانه‌روزی Konbini  نیز جذاب هستند، به مشتریان ژاپنی اجازه می‌دهند خریدهای برخط در فروشگاه‌های شبانه‌روزی 7/24 را پرداخت کنند.

بر اساس گزارش ورلدلاین، در کشورهای آمریکای لاتین مانند پرو و کلمبیا، روش‌های پرداخت مبتنی بر پول نقد بیش از ۲۰ درصد از حجم تجارت الکترونیک در سال ۲۰۱۶ را به خود اختصاص دادند و مکزیک و آرژانتین بعد از آن‌ها به ترتیب ۱۹ درصد و ۱۸ درصد از معاملات نقدی استفاده کردند. در برزیل، محبوب‌ترین روش پرداخت مبتنی بر پول نقد، بولتو بونچاریو است که فدراسیون بانک‌های برزیل آن را تنظیم می‌کند و بانک‌ها بنا به درخواست تاجران آن را صادر می‌کنند و در بیش از یک میلیون مکان در سراسر کشور قابل پرداخت است.

در آفریقا تمایل به گذر از پرداخت‌های مبتنی بر پول نقد وجود دارد، اما امور با سرعت‌های مختلف در این قاره در حال پیشوری است. در اینجا، بسیاری از طرح‌های محلی در حال اجراست. با نفوذ ۶۰ درصدی گوشی‌های هوشمند در کنیا و اینکه ۵۶ درصد از جمعیت این کشور حساب‌های بانکی دارند، این کشور از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹ پیشرفت بسیار خوبی داشته‌ است.

براساس گزارش پرداخت و تجارت الکترونیکی برای خاورمیانه و آفریقا، این رشد به خاطر کارایی ارتقایافته فناوری موبایل و تجارت الکترونیک انجام شده و پیش‌بینی می‌شود اقتصاد دیجیتالی کنیا رونق یابد. همان‌طور که گروه مشاوره بوستون گزارش داده ‌است، در سال ۲۰۱۸، بانک مرکزی رواندا صندوقی نظارتی برای آزمایش راه‌حل‌های پرداخت دیجیتالی راه‌اندازی کرده ‌است، با این هدف که تا سال ۲۰۲۴ به اقتصاد بدون پول نقد دست یابد. مالاوی نیز افزایش معاملات بدون پول نقد را تجربه کرده ‌است، درحالی‌که غنا  با هدف ساده‌سازی دسترسی به خدمات مالی، به سمت دیجیتالی‌شدن در حرکت است. البته، بنا به گزارش پول نقد آفریقا که کالئو در سال ۲۰۱۸ انجام داده است، قاره آفریقا هنوز کاملا به پول نقد وابسته است. در اینجا، معرفی پرداخت‌های دیجیتالی و موبایلی نمی‌تواند جایگزین پول نقد شود، به‌ویژه در کشورهایی مانند نیجریه و مراکش که حضور بانک‌ها در آن‌ها کمرنگ است.

---

نگاه به آینده

---

پول نقد را نمی‌توان هک کرد، به فناوری POS متکی نیست، قابل دسترس، کاربرپسند، مطمئن و قابل‌اعتماد است و بنابراین محبوبیت دارد. با این حال، پرداخت‌های نقدی اعلام‌نشده منجر به شکاف‌های مالیاتی شده و هزینه‌های زیادی را تحمیل می‌کند. بر اساس گزارش گروه مشاوره بوستون، یکی از بانک‌های اصلی در بخش آمریکای شمالی تقریبا هر سال ۵ میلیارد دلار فقط برای پردازش پول‌های نقد و بررسی تراکنش‌ها و سرویس‌های دستگاه‌های خودپرداز هزینه می‌کند و انگلیس نیز حدود یک میلیارد پوند در سال برای برداشت‌های رایگان مشتری از دستگاه‌های خودپرداز هزینه می‌کند.

همان‌طور که انتظار می‌رود، چشم‌انداز پرداخت، بسیار متنوع است البته، در سراسر جهان، پول نقد فعلا روش پرداخت اصلی در تسویه‌حساب باقی می‌ماند، حتی اگر تمایل به جابه‌جایی از پول نقد به کارت و کیف پول الکترونیکی باشد و استفاده از پول نقد در هر منطقه جهانی رو به کاهش باشد. ورلدپی پیش‌بینی می‌کند که تا پایان سال ۲۰۱۹، پول نقد با کارت‌های بدهی به عنوان روش پرداخت POS پیشرو جایگزین می‌شود و تا سال ۲۰۲۲ کارت‌های اعتباری، کارت‌های بدهی و کیف پول الکترونیکی از پول نقد پیشی خواهند گرفت. به‌علاوه، بر اساس نظرسنجی مارکتا در سال ۲۰۱۹، ۵۰ درصد از پاسخ‌دهندگان معتقدند که پول نقد به‌طور کامل در آینده ناپدید خواهد شد.

برای موفقیت در تجارت الکترونیک در بین مناطق مختلف، پول نقد هنوز هم لازم است چرا که روش پرداخت مناسبی است، و اعتماد بالایی به این روش پرداخت، چه از طریق کیوسک و چه پول نقد هنگام تحویل، وجود دارد. با نگاه به آینده، انتظار می‌رود که پیشرفت‌های فناوری در حوزه پرداخت‌ها، تأثیر بیشتری بر کاربرد پول نقد در سراسر جهان بگذارند.