پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
محمدعلی حکیم ایمانی، حقوقدان و پژوهشگر حوزه پرداخت و جرایم سایبری / در عصری به سر می‌بریم که استقبال از تجارت آنلاین به اوج خود رسیده است و اکثر کسب‌وکارها به سمت تجارت آنلاین پیش می‌رود، مخصوصاً در دوران کرونایی که ضرورت تجارت آنلاین بیش‌ازپیش احساس می‌شود و افراد به دلیل ملاحظات این واقعه تمایلی به رفتن به مغازه‌ها یا حضور در دفتر کار خود ندارند و به‌صورت دورکار فعالیت می‌کنند.
دورکاری منتج به تجارت آنلاین بر بستر اینترنت می‌شود که فرایند آن نیاز به حضور افراد به‌صورت فیزیکی نداشته و کلیه سازوکار آن از طریق اینترنت صورت می‌پذیرد. به‌عنوان نمونه تجارت آنلاین شامل برگزاری وبینار یا مدارس آنلاین، فروشگاه‌های اینترنتی یا ویزیت و نوبت‌دهی و اشتراک‌گذاری تجربیات در امور خاص بر بستر اینترنت می‌شود.
استریم و صنعت پخش محتوی ویدئویی بر مبنی مشاهده و پرداخت یک پروسه کاملاً حرفه‌ای و در سطح بین‌المللی اجرا می‌شود و از آن می‌توان به‌عنوان کسب‌وکارهای نوپا یادکرد. به‌طورکلی استریم انواع و اقسام مختلفی را دارد که از جمله آن می‌توان به نمایش سرگرمی و بازی‌های رایانه‌ای، فعالیت‌های علمی، تحقیقاتی و آموزشی، معرفی کالا و خدمات و حمایت مالی از تکنولوژی‌های نوین اشاره کرد.
کمک مالی یا دونیت و ریمیت
کمک مالی یا اعانه (donation) به معنای اهدای و هبه پول یا تأمین منابع مالی به یک فرد حقیقی یا حقوقی است که بر اساس اصول حقوقی و ماهیت هبه این عمل قابل عودت و برگشت نخواهد بود، دقیقاً مانند اهدا وجه و حمایت از خیریه‌های قانونی و تحت مجوز؛ جذب کمک مالی یکی از منابع رایج تأمین مالی مؤسسات و سازمان‌های غیرانتفاعی است. مؤسسات غیرانتفاعی، مؤسساتی هستند که بدون دریافت هزینه، به ارائه خدمات رایگان عام‌المنفعه می‌پردازند و به نیت درآمدزایی تأسیس نشده‌اند. این مؤسسات به‌منظور تأمین هزینه‌ها و گسترش دامنه فعالیت‌های خود، به راهکارهای مختلفی رو می‌آورند که یکی از آنها کمک مالی است که امروزه در میان مؤسسات بزرگ بین‌المللی اهمیت بسیاری پیدا کرده و به یکی از منابع تأمین مالی قابل‌ملاحظه این سازمان‌ها تبدیل شده است.
در این شیوه، افرادی که به طور رایگان از خدمات و فعالیت‌های سازمان بهره‌مند می‌شوند، می‌توانند به‌منظور مشارکت در فعالیت‌ها و ادراک حس خوشایند سهیم بودن در خروجی‌های سازمان، بر اساس توانمندی مالی خود، به حمایت از سازمان بپردازند. به این شکل، درعین‌حال که این افراد می‌توانند خود را از گردانندگان مؤسسه دانسته و سهمی در ارائه خدمات به کلیه مخاطبین سازمان داشته باشند، در جهت تأمین هزینه‌ها و امکانات بیشتر گسترش و توسعه خدمات سازمان نیز گام مؤثری در حمایت از سازمان برداشته باشند.
در نهایت می‌توان چنین استدلال کرد اهدا (دونیت، هبه) یک معامله بردبرد محسوب می‌شود، معامله‌ای که در آن طرفین، پیش از حمایت مالی منفعت خود را کسب کرده‌اند و تنها برای استمرار این سوددهی است که وجهی را پرداخت می‌کنند.
استریم و استریمر
به آن دسته از محتوای چندرسانه‌ای گفته می‌شود که هم‌زمان با ارسالش از طرف فرستنده محتوا، توسط گیرنده محتوا قابل نمایش است. به بیان دیگر، گیرنده محتوا نیاز ندارد که ابتدا تمام محتوا را بارگیری کند تا بتواند آن را نمایش بدهد، بلکه فرستنده می‌تواند محتوا را به‌صورت جاری ارسال کند، یا اصطلاحاً استریم کند.
استریم زنده به محتوای اینترنتی گفته می‌شود که به‌صورت زنده و بی‌درنگ، در همان زمان که اتفاق می‌افتد، دریافت می‌شود. مانند پخش زنده تلویزیونی بر روی امواج و از طریق سیگنال تلویزیون. برای استریم زنده اینترنتی به یک منبع (مانند دوربین ویدئویی، یک منبع صوتی، یا یک نرم‌افزار ثبت صفحه‌نمایش رایانه)، و یک رمزگذار (encoder) برای تبدیل محتویات آنالوگ به دیجیتال، یک منتشرکننده مدیا و یک (CDN) یا همان شبکه تحویل مدیا برای انتشار و تحویل محتوا نیاز است. استریم زنده لزوماً نباید در جای مشخصی ضبط و نگهداری شود، اگرچه معمولاً می‌شود.
به طور خلاصه استریم را تولید و پخش محتوا می‌توان تعریف کرد و به اشخاصی که این محتوا را از طریق شبکه‌های اشتراک رسانه به نمایش می‌گذارد را اصطلاحاً استریمر می‌گویند، یکی از بسترهای اشتراک استریم رسانه یوتیوب است که معادل آن در کشورمان آپارات نام دارد که دراین‌خصوص رشد چشم‌گیری را داشته است.
سؤالی که مطرح می‌شود این است که استریمر چه خدماتی را ارائه می‌دهد و منبع درآمد آنها از کجا نشئت می‌گیرد، همان‌طور که پیش‌تر توضیح داده‌ایم استریمر با تکیه بر هنر و حرفه‌ای که دارد اقدام به ساخت و تولید محتوا با موضوعات متنوع می‌کند.
استریمر بازهای رایانه‌ای
همان‌طور که پیش‌تر به آن اشاره شد استریمرها با استفاده از هنر و حرفه‌ای که دارند اقدام به ساخت و تولید محتواهایی با موضوعات گوناگون می‌کنند. جهت تفهیم بهتر مثال‌هایی را ارائه می‌کنیم:
خانم رحمانی در پخت و آموزش غذاهای ایرانی تبحر خاصی دارد، او با ضبط روش‌های و تکنیک‌های آشپزی خود می‌تواند از طریق ایجاد اکانت در آپارات این روش‌ها را به اشتراک مخاطبان خود قرار دهد یا آقای سمیعی در پخت نان تبحر خاصی دارد وی می‌تواند با تهیه دستگاه‌ها و ماشین‌آلات نانوایی و حتی با کمترین امکانات خلاقیت به خرج داده و به مخاطبان خود تکنیک‌های نانوایی را آموزش دهد و به اشتراک بگذارد. البته شهرت استریمر بیشتر در بازی‌های رایانه‌ای است که ما در این مطلب به جهت شیوع آن بیشتر به بررسی آن می‌پردازیم، شخصی که آموزش و پیش‌بینی بازی‌های ویدئویی را با کنسول یا سیستم رایانه خود برای علاقه‌مندان به صنعت بازی نمایش می‌دهد و به اشتراک قرار می‌دهد را اصطلاحاً استیمر بازی می‌گویند.
در این آموزش توسط استریمر گیم پلی یا نحوه بازی‌کردن آن و همچنین تحلیل یک بازی شامل داستان و پیشینه آن و حتی پیش‌بینی کردن ادامه آن بازی که به دلیل سینمایی بودن اکثر بازی‌ها با وجود شخصیت‌های بسیار جذاب اقدام به تولید محتوی بازی می‌کنند به اشتراک قرار داده خواهد شد. اصولاً استریمر یک مجری است که اغلب تصویر وی به‌عنوان یک بازیکن حرفه‌ای در گوشه صفحه بازی نمایش‌داده‌شده و وی با ایجاد فضای طبیعی جمع چندنفره را ایجاد می‌کند و اکثراً افرادی که امکان تهیه کنسول‌های گران‌قیمت یا سیستم‌های بسیار قوی را ندارند، با تماشای این کلیپ‌ها و نحوه بازی‌کردن و تماشای تحلیل این بازی‌ها اصطلاحاً سرگرم می‌شوند.
بنابراین باتوجه به ارائه خدمات آموزشی که استریمرها ارائه می‌دهند می‌توان این نوع فعالیت‌ها را جز یک تجارت و یک شغل همانند آموزش و وبینار های آموزشی کنکور و روش‌های تست‌زنی به‌حساب آورد.
منشأ درآمدهای استریمرها
در آپارات: همه چیز بستگی به رسانه اشتراک ویدئویی دارد که کلیپ‌ها و ویدئوها در آن به اشتراک گذاشته می‌شود. به‌عنوان‌مثال رسانه آپارات بر اساس تبلیغات بر روی محتوای استریمر و از محل نمایش کلیپ‌هایی که ساخته است و باتوجه‌به تعداد افرادی که آن را تماشا کرده‌اند مبلغی را از محل درآمد تبلیغ به استریمر اختصاص می‌دهد. به‌طورکلی وقتی‌که استریمر محتوایی را پخش می‌کند و افراد جذب محتوای وی شده و کلیپ‌های آن را تماشا می‌کنند آنگاه به دلیل بالارفتن آمار بازدیدکنندگان، با نمایش تبلیغاتی که سایرین به آن محتوا قرار می‌دهند، از محل درآمد تبلیغات و میزان تماشای آن، استریمر نیز شریک می‌شود.
در یوتیوب: تقریباً روند درآمدزایی آن برای استریمرها مشابه آپارات است بدین شکل که استریمر محتوا را ایجاد می‌کند و اگر کلیپ آن یک تولید شاخص و اصیل باشد و از سایر کلیپ‌ها کپی نشده باشد به استریمر مبلغی به‌صورت درصد وار از محل نمایش تبلیغات پرداخت می‌شود البته استریمر های فعال در یوتیوب باید هرازگاهی مانند اپلیکیشن‌ها محتوای خود را آپدیت و به‌روزرسانی کنند که متقابلاً درصد درآمد آنها نیز بیشتر خواهد بود.
آسیب‌شناسی کسب‌وکار دونیت
در تمام فرآیندهای اجتماعی و کسب‌وکارهای نوپا همواره مشکلاتی وجود دارد طبیعتاً نیز در جامعه ما مانند دیگر جوامع مواردی پیش می‌آید که این نوع کسب‌وکار باعث آسیب رساندن به اشخاص یا اموال آنها یا فضای امنیتشان می‌شود که حتی می‌تواند منتج به اعمال مجرمانه شود، در صنعت استریم مخصوصاً حوزه سرگرمی‌های ویدئویی و بازی‌های رایانه‌ای، بعضاً افراد برای نشان‌دادنشان و جایگاه خود روی به انجام فعالیت‌ها و اقدامات خلاف عرف و قانون می‌آورند، به‌عنوان‌مثال با پرداخت هزینه‌های گزاف سعی در به‌دست‌آوردن یک جایگاه خیالی و قدرتمند و توانگر مالی هستند.
بدین شکل که وقتی حمایت‌کننده مبلغی را به استریمر پرداخت می‌کند نام و مبلغ آن به نمایش سایر حمایت‌کنندگان در می‌آید در نتیجه این عمل منتج به رقابت در پرداخت بیشتر شده و افراد سعی می‌کنند با پرداخت مبالغ بیشتر و اصطلاحاً حمایت خود را به‌عنوان یک فرد شاخص نشان دهند. اصولاً از نظر روان‌شناسی این افراد با پرداخت بیشتر و نمایش مبلغ پرداختی می‌خواهند در برابر سایرین جلب‌توجه کنند. معمولاً این افراد از نظر سن و تمیز خوب و بد از درک بالایی برخوردار نیستند و گاهاً دیده شده جهت پرداخت مبالغ سنگین از حساب والدین خود استفاده کرده یا به‌نوعی سرقت می‌کنند، که این اتفاق باعث تشکیل پرونده‌های جرایم رایانه‌ای تحت قالب برداشت‌های غیرمجاز می‌شود.
جایگاه کسب‌وکارهای استریم یا دونیت از منظر قانونی
حتماً بارها این سؤال در ذهنتان تداعی شده است که حمایت از تولیدکننده محتوای بازی‌های رایانه‌ای (دونیت) زیر شاخه‌های آن جرم محسوب می‌شود یا خیر؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت به‌طورکلی بنا بر اصول ۳۶ و ۳۷ قانون اساسی که شاخصه و سر لوحه همه قوانین مطروحه در کشور است حکم به مجازات و اجرای آن باید تنها از طریق دادگاه صالح و به‌موجب قانون باشد. حتی قانون‌گذار اصل را بر برائت می‌داند و هیچ‌کس از نظر قانون مجرم شناخته نمی‌شود، مگر این‌که جرم او در دادگاه صالح ثابت شود. بر اساس ماده ۲ قانون مجازات اسلامی، فعل یا ترک فعلی که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد جرم محسوب می‌شود.
نتیجه آنکه جهت محقق شدن فعل یا ترک فعل مجرمانه قوانین کشور باید آن عمل یا ترک عمل را مجرمانه معرفی کرده باشند. اصولاً جرم بودن یا نبودن موضوعی در اختیار افراد و اشخاص خاصی نیست و غرض از آن ایجاد نظم و ثبات عمومی است؛ لذا جرم دانستن رفتار اشخاص باید پس از طی مراحل قانونی از سوی مراجع قانون‌گذاری هر کشوری مشخص و تبیین شود (تصویب مجلس شورای اسلامی پس از تأیید شورای محترم نگهبان) در غیر این صورت مصداق همان جمله معروف «قبح عقاب بلابیان» است؛ بنابراین هیچ مرجع قضایی یا مقام دولتی نمی‌تواند پیش از آنکه قانون امری را جرم تلقی کرده باشد ابتدابه‌ساکن در مقام تعقیب و مجازات اشخاص نسبت به آن امر یا اقدام برآید. باتوجه‌به موارد ذکرشده و ازآنجاکه دراین‌خصوص هیچ قانونی فعالیت در آن را منع نکرده است به نظر می‌رسد فعالیت در این حوزه به‌شرط بررسی منشأ وجوه واریزی و احراز هویت حمایت‌کننده بلامانع و بدون مشکل است.
راهکارهای مقابله با آسیب‌های کسب‌وکارهای دونیت
به نظر می‌رسد می‌توان با آسیب‌هایی که این کسب‌وکارها مقابله کرد مخصوصاً زمانی که افراد از کارت‌های بانکی والدین بدون اطلاع و رضایت آنها پرداخت‌هایی تحت قالب حمایت پرداخت می‌کنند، از همین رو پیشنهاد می‌شود به این نوع کسب‌وکارها بر اساس قانون تجارت الکترونیک دیده شود. جهت عدم اتهام به پول‌شویی و سرقت اینترنتی و بررسی منشأ ورود وجه به حسابشان از همه کاربران خود احراز هویت دقیق کنند که در صورت استعلام نهادهای نظارتی و مقامات قضایی حسن‌نیت خود را در برابر پرونده مفتوحه به اثبات برسانند.
پیشنهادهایی در جهت حمایت از این نوع کسب‌وکارها
به نظر می‌رسد این موضوع و نوع کسب‌وکار فعالین این حوزه که به‌نوعی آموزش بازی‌های رایانه‌ای و حتی آموزش کتب درسی و …. را شامل می‌شود را می‌توان به استناد وظایف بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای تحت پوشش و رگولاتوری قرار داد.
به استناد ماده دوم اساسنامه این بنیاد به نظر می‌رسد حمایت و تعیین رگولاتوری و حتی تبیین مجوزهای لازم برای فعالین این حوزه برعهده این نهاد محترم است. زیرا در ماده دوم اساسنامه بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای حمایت کامل از ظرفیت‌های موجود صنعت بازی‌های رایانه‌ای در کشور با رویکرد بومی‌سازی و تقویت تولیدات داخلی و حمایت و نظارت بر گسترش فرآیند تولید، تأمین، واردات، صادرات، آماده سازی، تکثیر و صدور مجوز تولید و توزیع انواع بازی‌های کنسولی و رایانه‌ای مقرر و جز وظایف این نهاد تعیین شده است.
در ماده سوم اساسنامه مذکور نیز، تلاش در راستای تأمین حقوق مادی و معنوی تولیدکنندگان و مصرف کنندگان بازی‌های رایانه‌ای، برنامه ریزی و حمایت از اجرای دوره‌های آموزشی و پژوهشی موردنیاز با هدف تقویت مبانی نظری، علمی و کاربردی اسلامی و ایرانی در حوزه بازی‌های رایانه‌ای و ایجاد زمینه برای رشد و شکوفایی خلاقیت‌های جوانان در صنعت سرگرمی و بازی مقرر و جز وظایف این نهاد تعیین شده است.
درنهایت پیشنهاد می‌شود جهت تعیین مقررات و فعالیت این حوزه، بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای می‌تواند با تنظیم مقررات و رگولاتوری اقدامات موثری در جهت حمایت استریمرها اتخاذ کند که این امر منجر به پیشگیری از وقوع جرایم در این حوزه نیز شود.