پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
کدام حوزه از بازارهای مالی برای سرمایه‌گذاری مناسب‌تر هستند؟
بسیاری از ما به سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی فکر می‌کنیم، اما نمی‌دانیم در شرایط فعلی کدام حوزه از بازارهای مالی مانند بورس، مسکن، ارز، ارز دیجیتال، طلا و سپرده بانکی برای سرمایه‌گذاری مناسب هستند. کارشناسان اقتصادی به این سوال پاسخ داده‌اند
سرمایه‌گذاری به معنی اختصاص دادن پول برای چیزی با انتظار سود و منافع از آن در آینده است. این ساده‌ترین تعریف برای سرمایه‌گذاری است. دغدغه همیشگی مردمی که سرمایه‌ای دارند، این است که برای حفظ سرمایه خود و سودآوری آن اقدامی انجام دهند. علاوه‌بر اینکه بازارهای مالی اکنون نسبت به گذشته از تنوع بیشتری برخوردار است، اوضاع اقتصادی کشور نیز در چند سال اخیر ثبات نداشته و در بازارهای مالی نیز اختلال ایجاد شده است.
این سردرگمی باعث شده که بسیاری ندانند اکنون کدام حوزه از بازارهای مالی برای سرمایه‌گذاری مناسب است. به‌طور کلی در شرایط فعلی که بیشتر بازارها دچار نوسان هستند، به چه بازاری از جمله بورس، مسکن، ارز، ارز دیجیتال، طلا و سپرده بانکی برای سرمایه‌گذاری می‌توان اعتماد کرد؟ این سوالی بود که از برخی کارشناسان بازارهای مالی پرسیده شد.
امید موسوی، مؤسس و مدیرعامل تحلیلگر امید:
باتوجه به جمیع اتفاقاتی که در انتخابات آمریکا رخ داده و اتفاقاتی که در انتخابات ایران پیش‌رو داریم، طبیعتاً انتظار اولیه ما رکود است؛ مخصوصاً اگر بانک مرکزی تصمیم به افزایش نرخ سود بانکی بگیرد. متاسفانه رویه‌ای که در ایران داریم این است که وعده‌های روسای جمهور در سال آخر ریاست آنها برعکس می‌شود. بنابراین یکی از دلایل ریزش بورس از دست دادن اعتماد مردم به دولت است، چراکه دولت حمایت زیادی نیز از مردم برای ورود به بورس انجام داد. هنگامی که همه اینها را که کنار هم می‌گذاریم تنها یک استراتژی برای سرمایه‌گذاری جذاب در آینده به ذهنم می‌رسد و آن هم استراتژی لشکر است.
این استراتژی می‌گوید که اتفاقاً هرقدر بازارها منفی‌تر و این منفی بودن حاصل هیجان باشد، در این استراتژی سرمایه‌گذاری جذاب‌تر است. بدین ترتیب با شناسایی بنگاه‌هایی که سودآور هستند شروع به خرید تعداد زیادی سهام از آنها می‌کنیم. به‌طور مثال امروز اگر یک میلیون از سهام شرکت X را بخریم و ۵۰ هزار سهم از آن را در نوسانات بازار بفروشیم، وقتی ارزش سهام منفی شد و مثلاً ۲۰ درصد ریزش داشت، به جای ۵۰ هزار سهم، ۷۰ هزار سهم می‌خریم، چراکه قیمت سهام پایین آمده و با همان پول می‌توانیم سهام بیشتری بخریم. بدین صورت یک میلیون و ۲۰ هزار سهم X را دارا هستیم. این در حالی است که شرکت X سودآور است و به تحریم‌ها و دلار هم ربطی ندارد. پس ما یک دارایی متورم شونده داریم که حداقل به اندازه سود بانکی به ما سود می‌دهد.
این استراتژی یک استراتژی بلندمدت است و کاری به ارزش سهام ما ندارد، چراکه ارزش در کوتاه‌مدت منفی می‌شود و فکر می‌کنیم که دارایی ما کمتر شده است. در حالی که این موضوع برای ما مهم است که چه تعدادی سهم داریم و این اعتقاد را داریم که سهام در بلندمدت به ارزش واقعی خود می‌رسد، چراکه شرکت سودآور است و متورم می‌شود. به همین دلیل می‌خواهیم که تعداد سهام خود را زیاد کنیم. این استراتژی است که فکر می‌کنم در شرایط فعلی برای همه بازارها می‌توان در نظر گرفت.
علی امیری، همبنیانگذار زرین پال:
به صورت کلی سرمایه‌گذاری در طلا و بیت‌کوین به دلیل شباهتی که به هم از نظر سرمایه‌ای دارند، همواره مناسب است. این دو با توجه به اینکه هر روز کمیاب‌تر می‌شوند، ارزش بیشتری پیدا می‌کنند و باعث می‌شود سرمایه‌گذاری انجام شده در این خصوص روزبه‌روز ارزشمندتر شود.
موضوع در مورد بیت‌کوین و مشتقات بیت‌کوین مشابه سرمایه‌گذاری در طلاست. در مورد دیگر ارزهای دیجیتال باید بر اساس وایت‌پیپر آنها و هدفی که دنبال می‌کنند، روند سرمایه‌گذاری را برسی و تصمیم‌گیری کرد.
امیرحسین راد همبنیانگذار و مدیرعامل نوبیتکس:
بازار رمزارزها به نسبت سایر بازارهای مالی مانند طلا و مسکن، دارای ریسک ذاتی بالاتر به‌خصوص برای آلت‌کوین‌ها (هر رمزارزی به جز بیت‌کوین) است و به همین خاطر شدت نوسان قیمتی بالاتری دارند. این نوسان هم می‌تواند در جهت مثبت و هم در جهت منفی باشد. به‌طوریکه در یک شبانه‌روز افزایش یا کاهش قیمت بیش از ۱۰ درصد کاملاً طبیعی است. کسانی که از سایر بازارها به این حوزه وارد می‌شوند، درابتدا ممکن است از شدت نوسانات تعجب کنند و در کوتاه مدت متضرر شوند. به همین دلیل توصیه می‌شود، افراد بنا به سطح ریسک‌پذیری خودشان میزان درصد سرمایه‌ای که در بازار ارزهای دیجیتال وارد کنند.
افراد کم‌ریسک‌تر طبیعتاً درصد کمتری از سبد خودشان را باید به این بازار اختصاص دهند، چون در کوتاه‌مدت تحمل ریسک آنها پایین‌تر است. در عین حال افرادی که افق دید بلندتری دارند و میزان تحمل ریسک آنها بالاست می‌توانند درصد بالاتری را به این نوع سرمایه‌گذاری اختصاص دهند.
روند مهم‌ترین رمزارز یعنی بیت‌کوین تا به امروز مثبت بوده و پیش‌بینی می‌شود با توجه به محدودیت عرضه آن و همچنین گسترش پذیرش، در چند سال آینده نیز به اهداف قیمتی بالاتر دست یابد، اما این موضوع درباره آلت‌کوین‌ها به‌صورت قطعی صدق نمی‌کند، گرچه آنها نیز در مقاطعی رشد قیمتی چندبرابری را تجربه می‌کنند،اما نمی‌توان همه آنها را پروژه‌های موفقی دانست که بتوان به بقای آنها در آینده امیدوار بود. بنابراین، بهتر است انتخاب این نوع رمزارزها در سبد سرمایه‌گذاران با دقت بیشتری انجام شود.
مهرداد فرنوش، همبنیانگذار شرکت همراستا:
می‌توان این سؤال را از چند منظر بررسی کرد. یکی در سطح کلان کشور و اقتصاد و دیگری از زاویه دید شخص حقیقی است که قصد سرمایه‌گذاری دارد. از نگاه کلان کشور مهم‌ترین موضوعی که باید مد نظر قرار داد این است که بتوانیم جریان نقدینگی و سرمایه را داخل اقتصاد کشور بیشتر کنیم و جابه‌جایی سرمایه را به سمت تولید و خدمات ببریم. به همین دلیل از نگاه کلان سپرده‌گذاری در بانک‌ها گزینه مناسب‌تری است، اما به همان نسبت که مطمئن است، نرخ سودی که فرد دریافت می‌کند، پایین‌تر است. واقعیت این است که این فرض در جامعه‌ای کاربرد دارد که دارای اقتصاد سالم و کارکردهای اقتصادی مانند تولید و خدمات است. به همین دلیل در ایران که وضعیت اقتصادی از ثبات برخوردار نیست این نگاه وجود ندارد. بنابراین از نگاه یک فرد معمولی گزینه‌های دیگر برای سرمایه‌گذری جذاب‌تر می‌شوند.
اگر از زاویه یک شخص حقیقی نگاه کنیم، مشکل اقتصادی که در داخل کشور وجود دارد، باعث شده که در چند سال اخیر گزینه‌های دیگری برای سرمایه‌گذاری مانند بورس، طلا، مسکن و ارز جذاب شوند که در چند سال اخیر تبعات آن را دیده‌ایم. مردم به سمت خرید ارز یا طلا هجوم آوردند و در همین چند ماه اخیر این موضوع را برای بورس نیز شاهد بودیم.
به‌نظر من قسمت زیادی از هجوم به سمت این بازارها و ایجاد شدن اختلال در آنها به این موضوع بر می‌گردد که اقتصاد ما سالم نیست و به اقتصاد دلالی تبدیل شده است، اما به‌طور کلی اولین گزینه‌ای که برای سرمایه‌گذاری جذاب است، بحث رمزارزهاست. اولین دلیل این است که در وضعیت موجود کشور حکم ارزش طلا و ارز را دارند و باتوجه به اینکه افت شدید ارزش ریال را شاهد بودیم، رمزارزها می‌توانند از افت بیشتر سرمایه افراد جلوگیری کنند. همچنین باعث می‌شود که سود خوبی را برای سرمایه‌گذار رقم بزند.
اگر از زوایه بالاتر نگاه کنیم باتوجه به وضعیت جهانی و مشکلات و تنش‌هایی که اتفاق می‌افتد، رمزارزها گزینه‌ای هستند که به دلار وابستگی ندارند و به همین دلیل سرمایه‌گذاری در این حوزه جذاب خواهد بود.
باتوجه به اینکه تنش‌های اقتصادی موجودی که در سطح جهان وجود دارد، رمزارزها یک تکنولوژی جدید محسوب می‌شوند که حداقل در چند سال آینده خدمات زیادی روی آن تعریف می‌شود و علاوه بر اینکه افزایش سرمایه پشت آن باعث افزایش قیمت آن می‌شود، این خدمات نیز باعث افزایش ارزش رمزارزها می‌شوند. به همین دلیل این حوزه را به گزینه مناسبی برای سرمایه‌گذاری تبدیل می‌کند.
در مرحله بعدی نیز طلا گزینه بهتری است، چراکه ارزش آن بالا می‌رود و وابستگی آن به دلار نیز کمتر است و اندوخته دارایی است که همیشه قابل نقد شدن است. اما به طور کلی فکر نمی‌کنم بورس و مسکن در ایران در حال حاضر، گزینه مناسبی برای سرمایه‌گذاری باشند. به این دلیل که در طول چند سال اخیر این بازارها وضعیت پایداری نداشته‌اند.
در جمع‌بندی می‌توان گفت که از نگاه کلان کشور اگر اقتصاد سالم بود و جریان نقدینگی و سرمایه به درستی اتفاق می‌افتاد، بهترین و مطمئن‌ترین گزینه سپرده‌گذاری در بانک‌ها بود، اما این فرض در حال حاضر اشتباه است و از دید شخص حقیقی گزینه اول برای سرمایه‌گذاری ارز دیجیتال، گزینه دوم طلا و گزینه سوم سپرده‌گذاری در بانک‌هاست. شخصاً مسکن، بورس و ارز را جایی برای سرمایه‌گذاری در حال حاضر نمی‌بینیم، اما اگر بین این سه تفکیک قائل شویم، بورس نسبت به دو حوزه دیگر گزینه بهتری است، هرچند بسیار پر ریسک است و باید با احتیاط وارد این بازار شد.
محمدرضا مباشرفر، مشاور سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی:
سرمایه‌گذاری در هر حوزه مالی نیازمند تخصص خود است و اگر کسی تخصص این حوزه را ندارد باید از کسانی که در این حوزه تجربه دارند استفاده کند، اما به‌صورت کلی پول ترسو است و بدیهی است به جایی می‌رود که احساس امنیت بیشتری کند. بنابراین این دسته‌بندی، سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف مالی را مقداری تحت تأثیر قرار می‌دهد. برای سرمایه‌گذاری مناسب توجه چندین فاکتور مختلف اهمیت دارد. اول؛ میزان بازدهی است که برای آن بازار می‌توان متصور بود. دوم؛ بحث سرعت نقد شوندگی آن سرمایه‌گذاری است و سوم؛ نحوه نگهداری آن است.
نگهداری طلا و ارز به صورت فیزیکی شامل ریسک‌هایی است که باید رعایت شود. سرمایه‌گذاری به‌صورت سپرده‌گذاری در بانک باتوجه به میزان تورمی که وجود دارد، گزینه مناسبی نیست. در خصوص موارد دیگر مانند مسکن، بورس و ارز دیجیتال باید بگویم که بورس در طی یک سال گذشته رشد خوبی را تجربه کرده و مدتی است که در حالت رکود و نزول قرار دارد. پس شاید در این نقطه ورود به بازار سرمایه گزینه مناسب نباشد و باید برخی ریسک‌های سیستماتیک مربوط به آن مرتفع شود.
در خصوص مسکن نیز می‌توان گفت که پول‌های بزرگ قاعدتاً وارد کسب‌وکارهای بزرگ‌تر می‌شوند. طبیعی است که مسکن در طی سالیان سال به دلیل اینکه کسی از خارج از کشور نمی‌تواند مسکن را وارد کند و در شهرهای بزرگ به دلیل تمرکز فعالیت‌های اقتصادی، اهمیت و قیمت مسکن بالا رفته است، گزینه ویژه‌ای است. بدیهی است که خرید مسکن در شهرهای بزرگ و در نقاط استراتژیک این شهرها می‌تواند آورده خوبی داشته باشد.
در خصوص ارزهای دیجیتال و رمز ارزها می‌توان گفت که این بازار در سال ۲۰۱۷ تجربه رشد بسیار خوبی را داشته و پس از آن در فاز نزول و اصلاح رفت. اما در همین چند وقت اخیر شاهد این بودیم که بیت‌کوین بازار خوبی پیدا کرده و عملاً بقیه رمزارزها با آن در حال حرکت و رشد هستند. باتوجه به اتفاقاتی که بعد از هاوینگ بیت‌کوین افتاد و پیش‌بینی‌هایی که بر اساس مدل S2F برای بیت‌کوین تا پایان سال ۲۰۲۱ شده، این حوزه آینده درخشان‌تری دارد و شاید رشدی که در رمزارزها شاهد هستیم را در بازارهای دیگر تجربه نکنیم. نحوه نگهداری بیت‌کوین البته با رعایت اصول امنیتی لازم، ساده است. نقدشوندگی بالا و قابلیت انتقال سریع دارد و رشد خوبی را برای او متصور هستم.
بنابراین من ترجیح می‌دهم که در بازار ارزهای دیجیتال سرمایه‌گذاری کنم، اما قبل از هر چیز باید بگویم که این بازار باتوجه به ساختار خاصی که دارد باید دقت زیادی در آن صورت بگیرد، چراکه کلاهبرداری‌های بزرگی انجام شده است. باتوجه به دانش و محتوای فارسی کمی که در این حوزه وجود دارد، فرصت را برای کلاهبرداران فراهم کرده تا بتوانند از اعتماد مردم سوء استفاده کنند.
نکته دیگر که در خصوص ارزهای دیجیتال باقی می‌ماند، این است که بسیاری از مردم که وارد بازار سرمایه شده‌اند، شاید در جای مناسبی وارد نشده و تخصص و آموزش لازم را ندیده‌اند. بنابراین ضررهای هنگفتی به خود تحمیل کرده‌اند. دوره آموزشی کوتاه و بسیار سریع می‌تواند به افرادی که علاقه‌مند به فعالیت در این بازارهای مالی است کمک کند. در این خصوص افراد اگر در حوزه بازار سرمایه فعالیت داشتند، به‌راحتی می‌توانند به حوزه رمزارزها ورود کنند و معامله‌گری را در آن بازار بر اساس ادبیات خاصی که دارد، آموزش بینند و پس از آن به صورت عملی وارد معامله شوند.
آلبرت بغزیان، اقتصاددان و استاد دانشگاه:
اکنون بحث سرمایه‌گذاری مطرح نیست، بلکه در این شرایط می‌خواهیم مردم ارزش پول خود را حفظ کنند. اگر یک ماه پیش این سؤال را می‌پرسیدیم که پول خود را باید در کجا سرمایه‌گذاری کنیم تا قدرت خرید ما حفظ شود، یک طرف ماجرا به دولت بر می‌گشت که با تورم و افزایش قیمت‌ها باعث شده پول مردم از ارزش بیفتد. برای حفظ این ارزش پول تا یک ماه پیش این بوده که به طور مثال در طلا، بورس یا مسکن سرمایه‌گذاری کنیم. بنابراین این موضوع به اینکه فرد چقدر توانایی در سرمایه‌گذاری دارد، بر می‌گردد.
اکنون بهترین حوزه برای سرمایه‌گذاری صندوق‌های سرمایه گذاری آن هم با درآمد ثابت هستند که افراد بیشتر از سود بانکی دریافت می‌کنند. این صندوق‌ها نیز از طریق بورس بیشتر پروژه‌ها را تأمین مالی می‌کنند. بنابراین نسبت به دیگر بازارها عملکرد بهتری دارند.
مجید علیفر، کارشناس ارشد سرمایه‌گذاری:
با تضعیف پول ملی و التهابات ارزی اخیر بازار دارایی‌های سرمایه‌ای داغ شدند. در واقع این انتظارات تورمی بالا و فرار از پول ملی بود که بازار دارایی‌های سرمایه‌ای را با حباب مثبت همراه کرد. پاسخ به این سوال را باید به دو بخش تقسیم کرد:
۱- اگر نرخ ارز در محدوده‌های ۱۸ تا ۲۰ هزار تومان قرار بگیرد و به نوعی آشتی با پول ملی رخ دهد و بار دیگر مردم پس‌اندازهای خود را به شکل ریال و سپرده بانکی نگهداری کنند و سهم پول از نقدینگی دوباره به محدوده‌های ۱۰ درصد بازگردد، سپرده‌گذاری در بانک‌ها بهترین گزینه است چراکه هیچ یک از دارایی‌های سرمایه‌ای (مسکن، بورس، خودرو، طلا و رمزارزها) در این محدوده‌های نرخ ارز ارزنده نیستند و سپرده بانکی بهترین گزینه است.
۲- اگر انتظارات تورمی همچنان بالا باشد و سهم پول از نقدینگی در همین محدوده‌های 20 درصد باشد و مردم پس‌اندازهای خود به جهت حفظ از گزند تورم در دارایی‌های سرمایه‌ای سرمایه‌گذاری کنند، آنگاه باید ببینیم هر طبقه از دارایی‌های سرمایه‌ای متناظر با چه نرخ ارزی قیمت‌گذاری شده‌اند. نرخ دلار در تاریخ تهیه گزارش 27 هزار تومان است هر دارایی متناظر با نرخ دلار پایین‌تری قیمت‌گذاری شده باشد برای سرمایه‌گذاری طبیعتا جذاب‌تر است. قیمت هر متر مربع مسکن شهر تهران براساس گزارش مهرماه بانک مرکزی تقریباً با دلار ۳۲ هزار تومانی قیمت‌گذاری شده است. بیت‌کوین و طلا قیمت‌های دلاری دارند و ارزش آنها از نرخ ارز به همراه قیمت جهانی تبعیت می‌کند که البته به نوعی انتظارات از وضعیت آتی قیمت جهانی حباب این دارایی‌ها نسبت به نرخ ارز آزاد را رقم می‌زند. در حال حاضر هر بیت‌کوین با دلار 28.5 هزار تومانی (حدود 5 درصد حباب مثبت نسبت به دلار آزاد و قیمت جهانی) و هر گرم طلای آب شده با دلار 26 هزار تومانی (حدود 2 درصد حباب منفی نسبت به دلار آزاد و قیمت جهانی) معامله می‌شوند.
خودرو خارجی اگر قیمت روز به همراه تعرفه گمرک و استهلاک چند ساله این خودروها که بیش از دو سال از تکنولوژی روز دنیا عقب هستند را لحاظ کنیم، متناظر با دلار ۴۰ هزار تومانی قیمت‌گذاری شده‌اند. بورس اوراق بهادار علی‌رغم اقبال بی‌نظیر پنج ماه ابتدای سال از ۱۹ مرداد ۱۳۹۹ روند نزولی داشت، در حالی‌که نرخ ارز (با انتظارات تورمی بالا) روند صعودی به خود گرفت.
اگر چه شاخص بورس ۲.۰۸ میلیون واحد با دلار ۲۱ هزار تومانی همخوانی نداشت و سهام در بازار سرمایه بیش از حد قیمت‌گذاری شده بود، اما با شروع روند نزولی قیمت سهام و از طرف دیگر بالا رفتن قیمت نرخ ارز شاهد روند اصلاحی سریع دلاری قیمت سهام بودیم که منجر به ارزنده شدن قیمت سهام در نرخ ارزهای محدوده فعلی شد و شاخص بورس ۱.۲ میلیون واحدی با دلار 27 هزار تومانی کم تر از حد قیمت‌گذاری شده است. اگر از منظر بنیادی به بورس نگاه کنیم براساس مفروضات فعلی، بورس با دلار ۲۳.۵ هزار تومانی قیمت‌گذاری شده است.
در جمع‌بندی می‌توان گفت که سپرده بانکی در صورت کاهش انتظارات تورمی مناسب‌ترین گزینه سرمایه‌گذاری است. در صورت بالا بودن انتظارات تورمی، بین دارایی‌های مختلف سرمایه‌ای بورس ارزان‌ترین و خودرو خارجی گران‌ترین دارایی جهت سرمایه‌گذاری هستند.
محمد وطن پور، اقتصاددان و استاد دانشگاه:
در خصوص بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری در حوزه‌های بورس، مسکن، ارز، ارزهای دیجیتال، طلا و سپرده‌های بانکی واقعیت این است که در ابتدا باید به تعریف واژه ریسک در ادبیات و علم اقتصاد پرداخت. به‌طور عرف آنچه را که عدم قطعیت در خصوص آن وجود دارد، به عنوان ریسک معرفی می‌کنیم، اما در عرف فعالیت‌های اقتصادی بسیاری از فعالان اقتصادی ریسک را با مخاطره اشتباه می‌گیرند. مخاطره فعالیتی است که حجم بسیار بزرگی از دارایی، ثروت و اندوخته بشریت را در معرض خطر قرار می‌دهد و بازدهی معقول، معمول و آینده‌دار را برای فعالیت اقتصادی ما تضمین نمی‌کند.
اما آنچه را که در ادبیات اقتصادی به‌عنوان ریسک پذیرفته‌ایم، فاقد عدم اطمینان صددرصدی است. چیزی که امروز در جامعه فعلی در حوزه فعالیت‌های اقتصادی به خصوص در وجوه نقد و بازارهای مالی با آن مواجه هستیم، این است که بخشی از فعالیت ما در این حوزه‌ها با توجه به عدم قطعیت‌های سیاسی پشت پرده، در حوزه مخاطره قرار می‌گیرد.
ریسک همواره در فعالیت‌های اقتصادی خود به عنوان ضریبی از درآمدهای آتی نیز هست تا آنجا که فعالیت‌های ریسکی، فعالیت‌های نسبتاً پر بازدهی هم می‌توانند باشند. اما آنچه که در ماه‌های گذشته و حداقل در دو ماه گذشته با آن مواجه بودیم و در دو ماه آینده با آن مواجه هستیم، باعث شده نه تنها عایدی برای سرمایه‌گذاران حاصل نکند که اصل سرمایه آنها را هم به مخاطره انداخته است.
در این حالت اگر وضعیت در حوزه مناسبات سیاسی، وضعیتی پایدار باشد، فکر می‌کنم می‌توان افراد را برای سرمایه‌گذاری در بازار مسکن راهنمایی کرد. اما در وضعیت فعلی تنها راهی که می‌توان اصل سرمایه صاحبان سرمایه‌گذاران را حفظ کند، بانک‌ها و به خصوص بانک‌های دولتی هستند.
من پیشنهاد می‌کنم که تمام فعالیت‌هایی که در این حوزه می‌تواند اتفاق بیفتد را تا اولین سخنرانی رئیس جمهور منتخب ایالت متحده به تعویق بیندازیم و اگر قرار است کاری را انجام دهیم به فاصله طولانی با این سخنرانی نباشد. برخلاف آنچه که تصور می‌کنیم، اقتصاد کشور ما به شدت تحت تأثیر مناسبات سیاسی بین‌المللی و داخلی قرار گرفته است. این آسیب بسیار بزرگی است که اگر تدبیر نشود، بخش عظیمی از سرمایه از کشور خارج خواهد شد و این سرمایه‌ها درکشور زمین‌گیر نخواهد شد و به تولید و اشتغال منجر نخواهند شد.
همچنین آینده مناسبی را برای فعالیت‌های اقتصادی، فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاری آتی هم فراهم نخواهد کرد. بنابراین پیشنهاد من این است که تا اولین سخنرانی رئیس جمهور منتخب ایالات متحده و تعیین مواضع او در خصوص کشور ما و مناسبات بین‌المللی هرگونه سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف را به غیر از سرمایه‌گذاری در سپرده‌های نظام بانکی آن هم بانک‌های دولتی که امکان ورشکستگی کمتری دارند، انجام ندهیم تا اصل سرمایه ما به مخاطره نیفتد.
علی یوسفیان، کارشناس بازار سرمایه:
اکنون همه بازارها در شوک انتخابات آمریکا هستند. ممکن است شرایط تغییر کند یا نکند. به همین دلیل تا حدودی آینده مبهمی وجود دارد و در شرایط فعلی، بازار سهام دچار وقفه در تصمیم‌گیری شده و در انتظار به سر می‌برد، اما بازار با شکل گرفتن روندهای جدید حرکت خود را آغاز می‌کند.
فرزاد سروقدی، کارشناس بازار سرمایه:
برای سرمایه‌گذاری و نه سفته‌بازی به‌تدریج در ماه‌های آتی بازار سهام جذاب می‌شود (فارغ از نوسانات کوتاه‌مدت). مسکن شانس رکود دارد، اما ارز و طلا برای استفاده از نوسانات کوتاه‌مدت این روزها مناسب هستند که شامل صندوق‌های مرتبط با طلا و سکه یک روزه بورس نیز می‌شوند. در این میان افرادی که اهل ریسک هستند نیز ترجیح می‌دهند از سپرده‌گذاری در بانک‌ها فاصله بگیرند.
