پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
چشم‌انداز روشن ترکیه در تجارت الکترونیکی
مردم ترکیه اگرچه در بحث خرید اینترنتی نسبت به سایر کشورها عقب هستند، اما سرمایه‌گذاری در این بخش روزبه‌روز بیشتر می‌شود
ماهنامه عصر تراکنش شماره 35 / طی سال‌های اخیر هرگاه در ایران قصد داشتیم مثالی در خصوص یک اقتصاد خوب روبه‌رشد را مطرح کنیم، شاید اولین کشوری که به ذهن‌مان می‌رسید، ترکیه بود. ترکیه همسایه غربی کشور ایران طی دو دهه گذشته توانست خود را از یک کشور با اقتصاد بیمار به سمت یک اقتصاد در حال پیشرفت سوق دهد و اکنون این کشور جزء 20 اقتصاد برتر جهان محسوب می‌شود. واقعیت آن است که معمار اصلی اقتصاد نوین ترکیه را باید رجب طیب اردوغان و حزب عدالت و توسعه دانست.
با قدرت‌گرفتن این حزب در سال 2002 به رهبری اردوغان در ترکیه، مسیر رشد و توسعه اقتصادی این کشور نیز هموار شد. کشوری که هر لحظه احتمال کودتا در آن وجود داشت و با تورم‌های سرسام‌آور دستوپنجه نرم می‌کرد، رفته‌رفته خود را نزدیک به کشوری توسعه‌‌یافته با استانداردهای بین‌المللی می‌دید.
با این حال تمام این شرایط با حضور شخص رجب طیب اردوغان که پیش‌تر نخست‌وزیر و اکنون رئیس‌جمهور ترکیه محسوب می‌شود، گره خورده است. محبوبیت اردوغان دو دلیل عمده دارد؛ رجب طیب اردوغان و حزب عدالت و توسعه گرایش اخوانی به سیاست داشته و قصد داشتند به نحوی این کشور را از قیدوبندهای ضدمذهبی و لائیک‌بودن رها کنند.
هرچند این حزب رویکرد سکولاریسم خود و جدایی دین از سیاست را دنبال می‌کرد، اما برای کشوری با اکثریت مسلمان بسیار حائز اهمیت بود که بتوانند آزادی مذهبی داشته باشند؛ چراکه ترکیه تنها ازمیر یا استانبول نیست؛ بلکه در بسیاری از مناطق آن مسلمانان بسیار مقیدی حضور دارند و بخش عمده‌ای از هواداران اردوغان را نیز این قشر تشکیل می‌دهند و شاید این بخش از جامعه ترکیه را بتوان عامل موفقیت اردوغان در انتخابات‌های متعدد دانست.
اما این تنها دلیل محبوبیت اردوغان نیست. او پیش‌تر ثابت کرد که می‌تواند نجات‌دهنده اقتصاد ترکیه باشد و همین موضوع باعث شده تا از حمایت قابل توجه تجار کوچک و متوسط ترکیه برخوردار باشد؛ زیرا هنگامی که آنها هرج‌ومرج اواخر دهه 90 ترکیه را به یاد می‌آورند، می‌بینند که چقدر شرایط تغییر کرده است. ترکیه در آن دوران با تورم سالانه حدود 80 درصد دستوپنجه نرم می‌کرد. سال 2001 ترکیه یکی از بحرانی‌ترین سال‌های اقتصادی خود را در زمینه بانکداری و خدمات مالی تجربه می‌کرد و سرمایه‌های زیادی در آن دوران از ترکیه خارج شد. دوره‌ای که تولید ناخالص داخلی منفی 7.4 درصد بود و تورم به 61.6 درصد می‌رسید و لیر ترکیه 51 درصد از ارزش خود را در برابر پول‌های خارجی از دست داده بود.
اردوغان هنگامی که در سال 2002 سکان قدرت را در دست گرفت، با اصلاحاتی که برنامه‌ریزی شده بود و پیشنهادهای صندوق بین‌المللی پول، توانست بار دیگر ترکیه را به مقصدی جذاب برای سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی تبدیل کند. تورم ترکیه در سال 2004 به 8.5 درصد کاهش یافت و از آن زمان تورم این کشور تحت کنترل قرار گرفت. ترکیه بین سال‌های 2003 تا 2007 توانست به‌طور متوسط رشد سالانه 6.9 درصدی را تجربه کند.
رشدی با کیفیت پایدار که باعث شد سرمایه‌های بیشتری روانه این کشور شود. حتی شرایط به نحوی پیش رفت که شرکت‌های صنعتی ترکیه به حدی توانستند گسترش و توسعه یابند که به رقبایی در عرصه جهانی تبدیل شوند. به گونه‌ای که میزان صادرات ترکیه از 22.47 میلیارد دلار به‌صورت سالانه در سال 2000 به حدود 106.93 میلیارد دلار در سال 2014 افزایش یافت. میزان صادرات ترکیه به اتحادیه اروپا بین سال‌های 2003 تا 2008 بیش از 300 درصد رشد را نشان داد.
اما نکته اینجاست که با قدرت‌گرفتن هرچه بیشتر اردوغان در ترکیه رویکرد آزاد به اقتصاد نیز کمتر و کمتر می‌شد. امروز حزب عدالت و توسعه و در عمل شخص اردوغان سیاست و اقتصاد این کشور را در دست گرفته است. او با تغییر ساختار سیاسی ترکیه سعی دارد به شکل مادام‌العمر در قدرت باقی بماند. روندهای اقتصادی با چالش مواجه شده است.
بسیاری از پروژه‌های دولتی با روابط و ضوابط به افراد و شرکت‌های خاص داده می‌شود. طی سه سال گذشته ارزش لیر ترکیه به نسبت دلار با کاهش جدی مواجه شده و شیوع کرونا نیز باعث شده تا عملا چشم‌انداز اقتصادی کشور را با چالش مواجه کند. طی سال‌های اخیر برخی شوک‌های اقتصادی نشان داد که اقتصاد این کشور تا چه حد می‌تواند شکننده باشد و سیگنال‌های منفی اقتصادی ترکیه روزبه‌روز قوی‌تر از گذشته عمل می‌کند.
تهدید گردشگری
یکی از اصلی‌ترین منابع درآمدی ترکیه صنعت گردشگری است. طبق آمار در سال 2019 نزدیک به 52 میلیون گردشگر به ترکیه سفر کردند و یکی از اصلی‌ترین مقاصد گردشگری دنیا محسوب می‌شود که این رقم به نسبت یک سال گذشته رشد 13درصدی را نشان می‌دهد. درآمد ترکیه از این مسیر گردشگری طی سال 2019 حدود 34.5 میلیارد دلار بوده است. البته یک واقعیت را باید در نظر گرفت که کاهش ارزش لیر ترکیه نیز یکی از جاذبه‌های گردشگری این کشور بوده است؛ چراکه ترکیه در سال 2015 و پیش از نوسانات ارزی با حدود 40 میلیون گردشگر درآمدی تقریبا 30 میلیارد دلاری را برای خود رقم زده است، اما اکنون با شیوع کرونا در جهان عملا ترکیه یکی از منابع درآمدی اصلی اقتصادی خود را از دست داده است.
اگر به نمودارهای سال 2020 نگاه کنیم، سیر نزولی گردشگری در ترکیه آغاز شده و بخش زیادی از زیرساخت‌های گردشگری این کشور و منابع درآمدی مردم از بین رفته و ادامه این روند صنعت گردشگری ترکیه را نابود خواهد کرد. از طرفی دیگر، ضعیف‌شدن اقتصاد و اختلافات داخلی و چالش‌های خارجی ترکیه، می‌تواند در آینده با برداشته‌شدن محدودیت‌های کرونایی، این کشور را با چالش مواجه کند و اجازه ندهد شرایط به‌آسانی به حالت قبل بازگردد. در حال حاضر واقعیت موجود، کاهش بیش از 30 میلیارد دلاری صنعت گردشگری است و ادامه این روند اقتصاد ترکیه را با یک چالش جدی مواجه خواهد کرد.
چشم‌انداز بانک جهانی برای ترکیه
بانک جهانی در خلاصه یک گزارش در خصوص ترکیه که آخرین به‌روزرسانی آن مربوط به 16 آوریل 2020 است، عنوان می‌کند عملکرد توسعه اقتصادی و اجتماعی ترکیه از سال 2000 چشم‌گیر بوده است. افزایش اشتغال و درآمد و تبدیل‌شدن ترکیه به یک کشور با درآمد متوسط بسیار جالب توجه بوده است، اما این گزارش اضافه می‌کند طی چند سال گذشته آسیب‌پذیری‌های اقتصادی ترکیه که بخشی از آن به‌دلیل شرایط پیرامونی این کشور بوده، افزایش یافته که این موضوع تمامی دستاوردهای گذشته را در معرض تهدید قرار می‌دهد.
از سال 2000 اصلاحات در ترکیه و برنامه‌های دولت بیشتر گروه‌های آسیب‌پذیر در مناطق محروم را هدف قرار داده است. میزان فقر بین سال‌های 2002 تا 2015 کاهش یافته و عملا فقر شدید در ترکیه تا حد زیادی از بین رفته است. در این مدت ترکیه به طرز چشم‌گیری استانداردهای شهرنشینی را افزایش داد و با حفظ چارچوب در سیاست‌گذاری‌های کلان اقتصادی و مالی خود هماهنگی بسیار زیادی با قوانین و استانداردهای اتحادیه اروپا برقرار کرد و دسترسی به خدمات عمومی را افزایش داد و از جمله معدود کشورهایی بود که بحران مالی 2009-2008 نه‌تنها آسیبی به آن وارد نکرد؛ بلکه توانست به رشد خود ادامه دهد.
این گزارش می‌افزاید پاسخ ترکیه به هجوم تقریبا 3.6 میلیون پناهنده سوری قابل توجه بوده است. با این وجود در سال‌های اخیر کندی در روند اصلاحات آسیب‌پذیری‌های اقتصادی جدی را برای ترکیه به همراه داشته و می‌تواند برخی پیشرفت‌ها را به شرایط گذشته بازگرداند؛ چراکه آمارها نشان می‌دهد ترکیه با رشد تورم و بیکاری روبه‌رو است. سرمایه‌گذاری‌های خارجی کاهش یافته و آسیب‌پذیری شرکت‌ها و بخش‌های اقتصادی ترکیه بیشتر شده و عدم اجرای اقدامات اصلاحی، تصور کلان اقتصادی ترکیه را به‌شدت آسیب‌پذیر و نامشخص کرده است.
همچنین تنش‌های مداوم ژئوپولتیکی ترکیه در منطقه و جهان، به چالش‌های جدی برای این کشور تبدیل شده است. پیش‌بینی می‌شود تاثیر کرونا در ترکیه به‌شدت منفی باشد و سرمایه‌های اقتصادی و اجتماعی این کشور را تضعیف کند. این گزارش همچنین می‌افزاید: چشم‌انداز اقتصادی ترکیه غیرقابل اطمینان‌تر از حد معمول است و به این بستگی دارد که چقدر سریع می‌تواند بحران بی‌سابقه‌ای که اکنون با آن دستوپنجه نرم می‌کند را کنترل کند.
مهم‌ترین بانک‌های ترکیه
زراعت بانک
بانک زراعت یکی از قدیمی‌ترین بانک‌های ترکیه محسوب می‌شود که در سال 1863 تاسیس شد و یک بانک دولتی است. این بانک خدمات متعددی را به شرکت‌ها و مشتریان کوچک و متوسط در ترکیه ارائه می‌دهد. این بانک بیش از 24هزار کارمند دارد و مرکز اصلی آن در آنکاراست. طبق آمار تا سال 2016 این بانک در سراسر ترکیه 1814 شعبه داشته و در 19 کشور جهان نیز حضور فیزیکی دارد. آخرین دارایی ثبت‌شده این بانک تا انتهای سال 2018 بالغ بر 88.9 میلیارد یورو بوده است.
ایش‌بانک
ایش‌بانک در سال 1924 تاسیس شد و اولین بانک ترکیه بوده که پس از فروپاشی عثمانی و توسط دولت جمهوری ترکیه ایجاد شده است. این بانک خدمات مالی گسترده به‌خصوص به شرکت‌های بزرگ بازرگانی ارائه می‌دهد. این بانک همچنین خدمات مختلف مربوط به مدیریت مالی و نقدی و خدمات بانکی اینترنتی و تلفن همراه ارائه می‌دهد. این بانک حدود 55هزار کارمند دارد و دفتر مرکزی آن در استانبول واقع شده است. ایس‌بانک بیش از 1300 شعبه در داخل ترکیه و همچنین بیش از 20 شعبه در کشورهای دیگر دارد و دارای بیش از 6500 دستگاه خودپرداز در سراسر ترکیه است. دارایی این بانک نزدیک به 69 میلیارد یورو برآورد می‌شود.
هالک‌بانک
هالک که مرکزیت آن در شهر استانبول است، محصولات و خدمات مالی متنوعی را ارائه می‌دهد. این بانک تا سال 2016 تزدیک به 1000 شعبه در داخل ترکیه و همچنین پنج شعبه خارجی در قبرس، بحرین و نیز سه دفتر نمایندگی در انگلیس، ایران و سنگاپور دارد. آخرین دارایی این بانک در ترکیه در حدود 63 میلیارد یورو بوده است.
گارانتی‌بانک
گارانتی‌بانک در استانبول مستقر است و در سال 1946 تاسیس شده است. این بانک خدمات مالی مختلفی از قبیل بانکداری شخصی، بانکداری SME و محصولات و خدمات تجاری برای شرکت‌ها ارائه می‌دهد. گارانتی 937 شعبه دارد و همچنین هشت شعبه و سه دفتر نمایندگی آن در خارج از کشور فعالیت می‌کند و در حدود 22 هزار کارمند استخدام کرده و به حدود 14 میلیون مشتری خدمات ارائه می‌دهد. دارایی این بانک در حدود 60 میلیارد یورو برآورد شده است.
برترین ابزارهای مالی ترکیه
فین‌تک در ترکیه طی سال‌های اخیر به‌سرعت در حال رشد است. طبق برخی گزارش‌ها، سرمایه‌گذاری در حوزه فین‌تک حدود 175 درصد رشد داشته است؛ به نحوی که از 4.6 میلیون سرمایه‌گذاری در سال 2012 به 29 میلیون دلار در سال 2016 رسیده و تخمین زده می‌شود که ارزش شرکت‌های فین‌تکی ترکیه در حدود 15 میلیارد دلار ارزش داشته باشند. طبق آخرین آمار 223 استارت‌آپ فین‌تکی در ترکیه فعال هستند که به تعدادی از برترین آنها اشاره خواهد شد.
ایزیکو
ایزیکو یک بستر مدیریت پرداخت آنلاین را برای فروشگاه‌ها و شرکت‌ها ایجاد می‌کند. در حال حاضر این استارت‌آپ پرداختی، دستگاه‌های پوز مجازی را در راستای پیشگیری از کلاهبرداری ارائه می‌دهد و همچنین از ضریب امنیت بسیار بالایی برخوردار است. این شرکت راه‌حل‌هایی را برای حمایت از خریداران طراحی کرده و یکی از ابزارهای محبوب پرداخت در ترکیه محسوب می‌شود. گفتنی است ایزیکو در سال 2012 تاسیس شده است.
کارت‌تک
این شرکت در سال 2011 و در استانبول تاسیس شد. کارت‌تک ساختار END to END را برای مشتریان و موسسات مالی ارائه می‌دهد، به شیوه‌ای که کاملا فرایند پرداخت را به لحاظ سخت‌افزاری و نرم‌افزاری تامین می‌کند. اکنون در ترکیه بسیاری از اپراتورهای مخابراتی، دفاتر شخصی، خرده‌فروشان و ارائه‌دهندگان کارت‌های اعتباری از خدمات این شرکت استفاده می‌کنند. کارت‌تک اکنون بیش از 100 میلیون کارت پرداخت را در سطح جهان مدیریت و بیش از یک میلیون دستگاه پوز را نیز پردازش می‌کند.
آپسیون
آپسیون در سال 2011 تاسیس شد و دفتر آن در استانبول است. این شرکت یک بسته کامل خدمات و سرویس را در بحث مدیریت املاک، خدمات پرداخت، امور مالی و حسابداری به شرکت‌های حرفه‌ای تجاری و به‌خصوص مدیریت املاک مسکونی ارائه می‌دهد.
موکا
شرکت موکا که مقر آن در استانبول است، پایانه‌های پوز موبایلی را برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط فراهم می‌کند. این شرکت بر مبنای تعداد فروشگاه‌هایی که با آنها تعامل دارد، میزان خرید مشتریان خود را برای کاربران آنالیز می‌کند و این به آن معناست که صاحبان مشاغل می‌توانند به داده‌های فروش خود در هر زمان و هر مکانی دسترسی داشته باشند. موکا اصالتا ابزاری اندونزیایی است که دفاتر متعددی در سراسر دنیا دارد.
پاپارا
پاپارا به‌عنوان یک شرکت پرداخت الکترونیکی در سال 2015 در استانبول تاسیس شد. این شرکت بستری را فراهم می‌کند که کاربران می‌توانند از آن برای پرداخت پول ایمن در راستای استفاده از بازی‌های کامپیوتری و خریدهای اینترنتی استفاده کنند. این شرکت در سه‌ماهه اول شروع به کار خود بیش از 40 هزار کاربر را به خود جذب کرد. این شرکت همچنین می‌تواند برای مشتریان خود به شکل قانونی مسترکارت صادر کند.
رشد سریع ترکیه در تجارت الکترونیک
مرکز جی‌پی مورگان در خصوص موقعیت ترکیه در بحث تجارت الکترونیکی می‌نویسد: ترکیه در هر دو بازار تجارت الکترونیکی اروپا و آسیا موقعیت منحصربه‌فردی دارد. با این حال با توجه به اینکه شهروندان این کشور در خصوص خرید آنلاین نسبتا کند عمل کردند، بخش تجارت الکترونیکی ترکیه بیشتر شبیه به یک بازار نوظهور است. بازار تجارت الکترونیکی تنها 4.1 درصد از خریدهای مردم این کشور را به خود اختصاص داده است، البته به نظر می‌رسد بازار تجارت الکترونیکی کشور ترکیه تا سال 2021 سالانه 12 درصد رشد داشته باشد. متوسط هزینه سرانه خرید آنلاین هر ترکیه‌ای حدود 333 دلار است که به‌طور قابل توجهی پایین‌تر از بسیاری از کشورهایی است که مورد مطالعه قرار گرفته است. متوسط نفوذ اینترنت در ترکیه نزدیک به 65 درصد است و انتظار می‌رود دسترسی به‌شدت افزایش یابد.
این امر می‌تواند به رشد تجارت الکترونیکی کمک بسیار زیادی کند. دولت متعهد شده که دسترسی مردم به فناوری دیجیتال و اینترنت پرسرعت را تقویت کند که این نیازمند رشد زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات با کیفیت خوب در ترکیه است. بیشتر هزینه‌های آنلاین در حوزه‌های خدمات مسافرتی است که 35 درصد از کل تجارت الکترونیکی ترکیه را به خود اختصاص می‌دهد. سپس فروش لباس است که سهم 21درصدی از بازار را به خود اختصاص داده است. از طرفی نکته اصلی اینجاست که بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی مشغول تشویق شهروندان ترکیه‌ای برای استفاده از تجارت الکترونیکی هستند.
ئی‌بی و علی‌بابا هر دو از غول‌های بزرگ حوزه تجارت الکترونیکی هستند که با خرید سهام شرکت‌های ترکیه در تلاش هستند تا ورود قدرتمندی به بازار ترکیه داشته باشند. آمازون ترکیه نیز در سال 2018 شروع به کار کرد. نکته اینجاست که موقعیت ترکیه به‌عنوان دروازه بین اروپا و خاورمیانه می‌تواند به پیشرفت سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی و رشد در صنعت تجارت الکترونیکی کمک کند. در دسامبر 2018، DHL اعلام کرد که قصد دارد قابلیت‌های خود را در ترکیه افزایش دهد و یک مرکز در فرودگاه استانبول تاسیس کند تا بتواند سرعت خدمات را بیشتر کند.
بانک مركزي
بانك مركزي تركيه (CBRT) مسئوليت‌هايي از جمله تنظيم سياست‌هاي پولي، نرخ ارز، مديريت ذخاير بين‌المللي و همچنين چاپ و صدور اسكناس و حفظ و تنظيم سيستم‌هاي پرداختي كشور را بر عهده دارد. همچنين طبق قانون، بانك مركزي وظيفه ثبات مالي تركيه را بر عهده دارد و وظيفه دارد براي دستيابي به اين هدف از هر ابزاري استفاده كند. «مردا يوزال» از اواسط سال 2019 رياست آن را بر عهده دارد. طبق آمار بانك مركزي تركيه ذخاير رزرو ارزي 65.1 ميليارد دلار و ذخاير رزرو طلاي آن 34.7 ميليارد دلار برآورد شده كه آخرين به‌روزرساني آن مربوط به 20 مارس 2020 است.
بازار بزرگ استانبول
پيچ‌وخم‌هاي زياد و خيابان‌هاي طولاني باريك و بيش از سه هزار مغازه مي‌تواند كابوسي براي شما در بازار بزرگ تركيه باشد و قطعا در اين شرايط شما گم مي‌شويد، اما برنامه Grand Bazaar يك نقشه قابل حمل در اختيار گردشگران قرار مي‌دهد تا بتوانند در اين هزارتو به‌راحتي گردش كنند و در هر نقطه، از گذشته تاريخي آن آگاه شوند و بهترين فروشگاه‌ها را بر مبناي رتبه‌بندي مشتريان شناسايي كنند.
وودافون در تركيه
اپليكيشن وودافون داراي زبان‌هاي انگليسي، روسي و عربي است كه مي‌تواند بهترين راهنماي سفر براي شما در تركيه باشد. در اين برنامه آب‌وهوا تا پنج روز به شما نشان داده مي‌شود و مي‌توانيد نرخ ارز در تركيه را هر لحظه مشاهده و امور مالي خود در سفر را نيز مديريت كنيد. همچنين اين برنامه جاذبه‌هاي برتر گردشگري تركيه را به شما نمايش مي‌دهد و به شما غذاهاي تركي توصيه مي‌كند و از طريق آن مي‌توانيد هتل نیز رزرو كنيد. حتي در اين برنامه مي‌توانيد مناطق داراي تخفيف را هم ببينيد.
مترو توريسم
اتوبوس‌ها يك راه مورد علاقه براي گردش و سفر در سراسر تركيه است كه برنامه Metro Turizm آن را جذاب‌تر مي‌كند. اين اپ يك برنامه مفيد به زبان انگليسي را ارائه مي‌دهد كه از طريق آن مي‌تواند از كليه مسير‌ها و برنامه زماني حركت اتوبوس‌ها مطلع شوید تا از اين طريق براي سفر خود برنامه‌ريزي كنيد. همچنين به شما اين امكان را مي‌دهد که به‌صورت آنلاين بليت خريداري كنيد. Kamil Koc و Pamukkale Turizm دو شركت مسافري ديگر هستند كه برنامه آن را مي‌توانيد روي تلفن همراه خود نصب كنيد.
نویسنده / مترجم
میثم سلیمانی
