پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
پولت را کجا خرج می‌کنند؟! / کمپانی‌های چندملیتی و سهامی عام، اصلی‌ترین دلیل استقبال از سبدهای سهام پایدار در آمریکاست
همان‌گونه که شهروندان در نقاط مختلف دنیا این حق را پیدا می‌کنند که در میان رهبران سیاسی مسئولیت‌پذیر و در راستای اهداف بلندمدت جامعه انتخاب کنند، آیا این فرصت را به دست می‌آورند که تعیین کنند سرمایه‌هایشان نیز مسئولانه خرج و هزینه فعالیت‌هایی شود که بهبود شرایط زندگی و آینده محیط‌زیست‌شان را تامین کند؟
ماهنامه عصر تراکنش شماره ۳۱ و ۳۲ / در آمریکا برای کسانی که اعتقادات محکم اجتماعی و اخلاقی دارند و از دیگر سو تمایل دارند پول‌شان را جایی سرمایه‌گذاری کنند که به هزینه‌نشدن آن در امور غیراخلاقی اطمینان داشته باشند، گزینه‌هایی تازه ایجاد می‌شود. در وال‌استریت و دیگر بورس‌های آمریکایی، کارگزاران به‌تدریج در حال ایجاد سبدهای سرمایه‌گذاری مسئولیت‌پذیران هستند تا سرمایه‌گذاران اخلاق‌مدار بتوانند دارایی‌های خود را بدون نگرانی از آسیب به محیط‌زیست و سرمایه‌گذاری در تولید اسلحه، سرمایه‌گذاری کنند.
برای آنان که نگران خشونت با اسلحه در آمریکا هستند، صندوق‌های سرمایه‌گذاری سبدهای سهامی را می‌فروشند که به‌طور اخص خالی از سهام شرکت‌های تولیدکننده اسلحه و فروشندگان آنها باشد. اگر مهم‌ترین اولویت سرمایه‌گذار، حفاظت از محیط‌زیست یا مبارزه با تغییرات آب‌وهوایی باشد، باز هم گزینه‌هایی برای او ایجاد شده است؛ سبدهای سهام خالی از سهام کمپانی‌های بزرگ نفت و گاز و حتی برای هواداران حقوق حیوانات، شاخص «ویگن کلایمت» (Vegan Climate) اختصاصا تضمین می‌دهد تا دلاری از سرمایه‌های سرمایه‌گذارانش هزینه آسیب‌رساندن به حیوانات و نقض حقوق جانوران نشود.
تمایل به سرمایه‌گذاری مسئولیت‌پذیرانه در میان سهام‌داران خرد، رویه رو به گسترشی است. سرمایه‌گذاران بیش از هر زمان دیگر علاقه‌مند هستند که با احترام به ارزش‌های اخلاقی خودشان سرمایه‌گذاری کنند. صدای فعالان مدنی و سازمان‌های غیردولتی که از نهادهای اقتصادی می‌خواهند تا حمایت‌شان را از کمپانی‌های بدنام کم کنند هم بلندتر از هر زمان دیگری است.
سرمایه‌گذاران دعوت می‌شوند که از کمپانی‌هایی که به تغییرات آب‌وهوایی دامن می‌زنند، عامل افزایش خشونت با اسلحه هستند یا کارگران‌شان را استثمار می‌کنند، اجتناب کنند. بر اساس نظرسنجی «مورگان استنلی» (Morgan Stanley) دست‌کم ۸۵ درصد از سرمایه‌گذاران اظهار علاقه‌مندی کرده‌اند تا در شرکت‌هایی سرمایه‌گذاری کنند که هوادار اقتصاد پایدار هستند. دو سال پیش این نسبت ۱۰ درصد کمتر بود.
رقم سرمایه‌گذاران علاقه‌مند به اقتصاد پایدار در میان جوانان بسیار بیشتر است. ۹۵ درصد از پاسخ‌دهندگان جوان علاقه‌مند بودند در اقتصاد پایدار سرمایه‌گذاری کنند و بسیاری از آنها معتقد بودند که سرمایه‌های خرد آنها می‌تواند به ریشه‌کنی فقر و کند شدن تغییرات آب‌وهوایی کمک کند.
در واکنش به این روند، تعدادی از بزرگ‌ترین نهادهای پولی جهان، گزینه‌های جدیدی برای «سرمایه‌گذاری پایدار» (Sustainable Investment) ایجاد می‌کنند. عبارت «ESG (محیط زیستی، اجتماعی، مدیریت کسب‌وکار)» عبارتی است که کمپانی‌های بزرگ برای سبدهای سهام این‌چنینی انتخاب کرده‌اند، هرچند بسیاری از کارشناسان این نام‌گذاری را نمی‌پسندند و آن را مشکل‌دار می‌دانند.
از سال ۲۰۱۵ تاکنون تعداد گزینه‌های سرمایه‌گذاری پایدار به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش یافته‌اند. بر اساس مطالعه‌ای که توسط «مورنینگ‌استار» انجام شده، در این چهار سال دست‌کم ۱۳۳ صندوق سرمایه‌گذاری ESG تاسیس شده است. در پایان سال ۲۰۱۸ دست‌کم ۳۵۰ سبد صندوق سرمایه‌گذاری پایدار آماده پذیرش سرمایه‌گذاری هستند و سهامی معادل ۱۶۱ میلیارد دلار را مدیریت می‌کنند.
تمامی این اتفاقات در شرایطی رخ می‌دهد که دیدگاه سنتی در میان مشاوران و سرمایه‌گذاران وال‌استریت همواره سرمایه‌گذاران را از بردن دارایی‌ها در حوزه ارزش‌های اخلاقی منع می‌کرد. به اعتقاد کهنه‌کاران بازار بورس و مشاوران سنتی سرمایه‌گذاری، بازده سرمایه‌گذاری‌های گزینشی در کمپانی‌هایی که اقدامات محتاطانه در پیش می‌گیرند، می‌تواند به لحاظ رقابتی نسبت به انواع دیگر سرمایه‌گذاری‌ها کمتر باشد؛ اما رونق صندوق‌های سرمایه‌گذاری پایدار خلاف این مشاوره سنتی را ثابت می‌کند.
در دوران حاضر حتی شرکت‌های سرمایه‌گذاری که پیش از این چندان اهمیتی به مسائل اخلاقی همچون تغییرات آب‌وهوایی، حقوق بشر و برابری اجتماعی نمی‌دادند، کم‌کم متوجه می‌شوند که اهمیت‌دادن به این مسائل می‌تواند در رونق سهام آنها نقش داشته باشد.
درباره همین موضوع، «جان هیل» (John Hale)، پژوهشگر اقتصاد پایدار در موسسه مالی «مورنینگ‌استار» به رادیو ان‌پی‌آر می‌گوید: «جهان امروز با چالش‌های متعددی در حوزه پایداری (Sustainability) مواجه است. در چنین شرایطی بازارهای سهام هم با این تغییرات مواجه شده‌اند و امروزه صندوق‌های سرمایه‌گذاری ESG (محیط‌زیستی، اجتماعی، مدیریت کسب‌وکار) چالش جدی در مقابل رویکرد سنتی کمپانی‌های سهامی هستند. سرمایه‌گذاران تمایل دارند که بدانند این چالش‌های جهانی چه نقشی در حیات کمپانی‌هایی دارند که دارایی خود را به آن می‌دهند.»
ابهام در تعریف
با وجود توسعه و رونق سرمایه‌گذاری ESG، حوزه سرمایه‌گذاری پایدار همچنان یک حوزه با مرزهای مبهم باقی مانده است. به گفته «لیندا الینگ لی» (Linda-Eling Lee)، مدیر جهانی پژوهش‌های ESG در موسسه سرمایه‌گذاری MSCI؛ «کسی به‌درستی نمی‌داند چه سهامی دقیقا به‌عنوان یک گزینه سرمایه‌گذاری پایدار تعریف می‌شود یا نمی‌شود.»
این ابهام در مورد ماهیت سهام پایدار باعث شده که گروهی از سرمایه‌گذاران، فعالان مدنی و قانون‌گذاران نسبت به مشروعیت آنچه از آن با عنوان صندوق‌های سرمایه‌گذاری ESG یاد می‌شود، اظهار تردید کنند. «لیندا الینگ لی» معتقد است که این ابهام دلایل مختلفی دارد. به اعتقاد این پژوهشگر حوزه ESG استراتژی‌های سرمایه‌گذاری صندوق‌های ESG با یکدیگر متفاوت است و هر یک از آنها می‌تواند اختلافات ظریفی با مطالبات و اهداف واقعی سرمایه‌گذار اصلی داشته باشد.
این پژوهشگر معتقد است که سرمایه‌گذاران خرد معمولا معتقدند که اهداف صندوق «کاملا بر اساس ارزش‌ها» تعیین شده و به شکل کامل از سرمایه‌گذاری در سهام کمپانی‌هایی که در اقداماتی مانند از بین بردن جنگل‌ها یا تولید سلاح فعالیت می‌کنند، خودداری می‌کند. ایده چنین شکلی از صندوق‌های سهام به دهه‌های گذشته برمی‌گردد، زمانی که فعالان حقوق بشر در دهه‌های ۱۹۶۰، ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ برای تحریم کمپانی‌هایی که از آپارتاید در آفریقای جنوبی حمایت می‌کنند یا در تولید و توزیع توتون و تنباکو مشارکت می‌کنند، تبلیغ می‌کردند.
اما بسیاری از صندوق‌هایی که تحت تابلوی ESG فعالیت می‌کنند عموما از همه این تحریم‌ها پیروی نمی‌کنند؛ چراکه به گفته «لیندا الینگ لی»؛ «کمپانی‌ها لزوما بر اساس ارزش‌ها و اراده تک‌تک سرمایه‌گذاران منفردشان راهبرد سرمایه‌گذاری را تعیین نمی‌کنند.»
برای هر صندوق، راهبر سرمایه‌گذار متفاوت است. از جمله گروهی از صندوق‌ها به مشتریان‌شان اجازه می‌دهند که بستر و الگوی خاصی را برای سرمایه‌گذاری تعیین کنند، برای مثال، سرمایه‌گذاری با توجه به تغییرات آب‌وهوایی یا تنوع (جنسیتی ـ نژادی) در مدیریت کمپانی‌ها. این شیوه انتخاب الگویی باعث می‌شود سبد سهام تعیین‌شده بر اساس سلیقه مشتری، برخی از کمپانی‌های تحت پوشش این صندوق را از سبد اختصاصی حذف کند.
در صندوق‌های دیگر ممکن است اهداف مختلفی برای رویکرد سرمایه‌گذاری تعریف شده باشد. به گفته «لیندا الینگ لی» این صندوق‌ها اراده معطوف به «رهبران چابک در حوزه اقتصاد پایدار» دارند و سعی می‌کنند از مدیرانی که در این زمینه کُند و کم‌جنب‌وجوش هستند، فاصله بگیرند، اما این گرایش یا اراده معطوف به اقتصاد پایدار لزوما به این معنی نیست که تک‌تک سهامی که در سبد سرمایه‌گذاری تعریف می‌شوند، گازهای گلخانه‌ای کمتری تولید کنند یا مثلا در زمینه پرداخت مناسب و برابر به کارگران‌شان عملکرد درستی داشته باشند.
«بن کوشینگ» (Ben Cushing)، فعال محیط زیست در موسسه غیرانتفاعی «کلوپ سیه‌را» (Sierra Club) معتقد است: «بسیاری از صندوق‌هایی که تحت عنوان ESG فعالیت می‌کنند، در سهام کمپانی‌هایی سرمایه‌گذاری می‌کنند که ممکن است اصولا بر خلاف روح اقتصاد پایدار عمل کنند.»
صندوق سرمایه‌گذاری «بلک‌راک» (BlackRock) که بزرگ‌ترین موسسه مدیریت دارایی‌های جهان است، چندین گزینه سرمایه‌گذاری پایدار برای مشتریانش تعریف کرده، اما بر اساس تازه‌ترین گزارش یک کمیته مشترک از گروه‌های فعال محیط زیستی، از جمله «کلوپ سیه‌را»، گزارش شده که در ۱۰ سبد سرمایه‌گذاری این صندوق که بررسی شده، سهامی معادل ۴۲۳ میلیون دلار از کمپانی‌های تولید سوخت فسیلی و ۲۹ میلیون دلار از سهام کمپانی‌هایی که در جنگل‌زدایی نیم‌کره جنوبی نقش دارند، وجود دارد.
بر اساس گزارشی که این فعالان محیط‌زیست ارائه داده‌اند، بسیاری از سبدهای سرمایه‌گذاری این‌چنینی در شرایطی که زیر تابلوی اقتصاد پایدار تبلیغ می‌شوند، «عملا به منبع تامین مالی برای فعالیت‌هایی تبدیل می‌شوند که سرمایه‌گذاران قصد تحریم آنها را دارند».
یک سخنگوی صندوق «بلک‌راک» در گفت‌وگو با رادیو ان‌پی‌آر، تلویحا یافته‌های فعالان محیط‌زیست را تایید می‌کند. او می‌گوید: «یک خط‌مشی منحصربه‌فرد اجباری برای تعیین سهام کمپانی‌های ESG در سبد سهام وجود ندارد.» او معتقد است که این صندوق سهام «بهترین کمپانی‌های رتبه‌بندی شده از نظر ESG را در همه حوزه‌ها از جمله حوزه انرژی برای شمول در سبدهای سهام در نظر می‌گیرد.»
«جا هیل» از موسسه مورنینگ‌استار در مورد چنین سبدهای سهامی می‌گوید: «سهام‌دار نهایتا می‌گوید من نمی‌فهمم قضیه چی شد، شما به من کل نشان ESG را قالب کردید، اما نهایتا محصول نهایی که به من رسید یک سبد سهام عادی شبیه همه سبدهای سهام دیگر بود.»
فقدان استاندارد همه‌گیر
«بن کوشینگ» از موسسه «کلوپ سیه‌را» معتقد است چنین نتایجی «محصول طبیعی فقدان هرگونه استاندارد پذیرفته‌شده برای تعریف بازار ESG است. اگر شما قصد داشته باشی پولت را در جایی سرمایه‌گذاری کنی که باعث تخریب کره زمین نشود، واقعا هیچ راهی وجود ندارد که دقیقا متوجه شوی چه چیزی سرمایه‌گذاری پایدار است یا نیست، چراکه هیچ قانون و مقرراتی برای تعریف ESG وجود ندارد.» به گفته کارشناسان با افزایش استقبال عمومی از سرمایه‌گذاری پایدار، تعریف و قانون‌گذاری برای سهام ESG از هر زمان دیگر ضروری‌تر می‌شود.
سناتور «الیزابت وارن»، نماینده سنای آمریکا از ایالت ماساچوست، پیشنهادی برای قانون‌گذاری در یکی از جنبه‌های سرمایه‌گذاری پایدار ارائه کرده است. تابستان سال جاری سناتور «وارن» طرحی را ارائه داد که بر اساس آن همه شرکت‌های سهامی عام در ایالات متحده آمریکا موظف می‌شوند تمامی مسائل مرتبط با خطرات محیط‌زیست و ابتکارهایشان را برای مبارزه با آن مخاطرات به «بورس و اوراق بهادار» گزارش کنند.
این پیشنهاد با مخالفت جدی نمایندگان حزب جمهوری‌خواه در کنگره آمریکا مواجه شد که معتقدند چنین اجباری باعث می‌شود افشای اسرار کمپانی‌ها جلوی موفقیت آنها در رقابت با دیگر کمپانی‌ها را بگیرد و همچنین با ایجاد مقررات اضافه دست‌وپای آنها را ببندد. بدون توجه به اینکه نهایتا سرنوشت طرح سناتور «وارن» در کنگره چه خواهد شد، کارشناسانی که با ان‌پی‌آر مصاحبه کرده‌اند، معتقدند که افزایش تقاضا برای سهام ESG باعث می‌شود شفافیت در این حوزه اندکی افزایش پیدا کند.
«لیندا الینگ لی» از موسسه سرمایه‌گذاری MSCI انتظار دارد که کمپانی متبوعش به‌زودی وارد بازار تبلیغات جذب سرمایه‌گذاران در حوزه سرمایه‌گذاری پایدار شود، چراکه سرمایه‌گذاران جوان به‌تدریج در حال تغییر ترکیب مشتریان سهام هستند و جذابیت سبدهای سهام اخلاق‌مدار و پایدار برای آنها بیشتر است.
«لیندا الینگ لی» می‌گوید: «به‌عنوان یک صنعت همه ما باید به‌دنبال این باشیم که محصولاتی که روی آن نام و نشان می‌گذاریم، کاملا شفاف و قابل فهم باشند. اینکه فقط و فقط مفهوم پایدار در یک نوشته یا شعار باشد، کافی نیست.» این کارشناس بازار معتقد است، سرمایه‌گذاری تفاوت چندانی با «خرید غذا ندارد»، مصرف‌کنندگان مسئول سبدهای سهام‌شان هستند و باید اطلاعات کافی از «محتویات» آن چیزی که خریداری می‌کنند را داشته باشند. «بن کوشینگ» معتقد است وظیفه ارائه اطلاعات باید بر عهده کمپانی‌ها باشد، نه مشتریان.
او می‌گوید: «بحران تغییرات آب‌وهوایی هر روز عمیق‌تر می‌شود و صندوق‌های سرمایه‌گذاری وظیفه دارند هزاران میلیارد دلار از سرمایه‌های موجود را به جای اقتصادهای مبتنی بر سوخت فسیلی به سمت ابتکارات انرژی پاک، مانند نیروگاه‌های بادی و خورشیدی، منحرف کنند. کمترین کاری که از آنها برمی‌آید، این است که دست‌کم کمپانی‌های سوخت فسیلی را از میان آنچه به اسم ESG تبلیغ می‌کنند، کنار بگذارند.»
نویسنده / مترجم
شهاب شهسواری