پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
اوایل سال گذشته بود که اوضاع اقتصادی ایران آشفته شد. نرخ دلار که در سال 1396، چهار هزار تومان معامله می‌شد، به 18 هزار تومان رسید و روند صعودی به خود گرفت. مردم هم تحت تأثیر این شرایط برای تبدیل کردن هرچه بیشتر دارایی‌های خود به ارز به صرافی‌ها هجوم بردند و این امر، باعث شد روند نامتعادل شدن عرضه‌وتقاضای ارز تشدید شود.
تحت این شرایط بود که بانک مرکزی به فکر ابتکار ایده‌ای به نام «بازار متشکل ارزی» افتاد تا با استفاده از آن هم نظارت و کنترل خود بر بازار را فزونی دهد و هم از تعیین دستوری نرخ ارز که به اذعان بسیاری از کارشناسان یکی از عوامل مهم بی‌ثباتی بازار ارز است، دوری کند.
18 دی‌ماه 1397 و در جلسه 1264 شورای پول و اعتبار موضوع «بازار متشکل معاملات ارزی» مطرح شد و مورد تصویب قرار گرفت. در این مصوبه ذکر شد که به‌منظور ساماندهی و توسعه بازار شفاف، منصفانه و کارا، «بازار متشکل معاملات ارزی» تشکیل می‌شود تا ارزها در آن، به‌صورت نقد مطابق مقررات این مصوبه و سایر مقررات مرتبط با آن در بستر الکترونیکی مورد معامله قرار گیرند.
در نهایت در تاریخ 29 اردیبهشت‌ماه 1398، شرکت سهامی خاص مدیریت بازار متشکل معاملات ارز ایران، با سهامداری شرکت‌های فرابورس، کانون صرافان ایرانیان، شرکت ملی انفورماتیک، کانون بانک‌های غیردولتی و مؤسسات اعتباری غیربانکی ایرانیان به‌طور رسمی تأسیس شد.
طبق وعده مدیرعامل بازار متشکل معاملات ارز، قرار بود از ابتدای تیرماه بازار به‌صورت آزمایشی و به‌مدت سه ماه آغاز به‌کار کند. اما این فعالیت رسمی نه تنها آغاز نشد که در ۳۰ شهریورماه، ساختمان بازار متشکل ارزی واقع در خیابان فردوسی تهران طعمه آتش قرار گرفت. برخی شایعه‌ها پیرامون عمدی بودن آتش‌سوزی این ساختمان وجود دارد که همچنان هم علت آن نامشخص است.
حالا دو ماه مانده به پایان سال و رئیس کل بانک مرکزی از راه‌اندازی این بازار تا پایان سال خبر داده است. او اشاره کرده که انواع تست‌های بازار متشکل ارزی انجام شده یا در حال انجام است. زمان راه‌اندازی این بازار را اعلام نمی‌کنم، اما به‌طور قطع، امسال تحقق می‌یابد.
اگر سری به سایت بازار متشکل ارزی هم بزنیم، می‌بینیم که پس از 10 ماه هنوز این سایت به‌صورت نسخه آزمایشی در حال فعالیت و معامله‌ای به‌صورت رسمی در آن انجام نشده است. اطلاع‌رسانی جدیدی نیز از سوی سیاست‌گذاران در این باره مطرح نشده و برخی گمانه‌زنی‌ها به این سمت پیش می‌رود که قرار نیست این بازار راه‌اندازی شود.
میثم رادپور، کارشناس اقتصادی و پولی در برنامه رادیو اقتصاد 19 آذرماه مطرح کرده بود که بازار متشکل ارزی تشکیل نخواهد شد. وقتی می‌خواهند سازوکاری ایجاد کنند که این سازوکار نمی‌تواند مسائل مربوط به بازار نامتمرکز موجود را در قالب ایجاد تمرکز برطرف کند، در نتیجه چنین بازاری هیچ‌وقت راه نخواهد افتاد.
به‌گفته او مقام ناظر که همان بانک مرکزی باشد نگرانی‌های جدی در این زمینه دارد. این نگرانی‌ها به‌قدری عمده است که بعید به‌نظر می‌رسد این بازار راه بیفتد.
بازار متشکل ارزی، منتظر فرمان سیاست‌گذاران
پیش از این نیز در راه پرداخت درباره سازوکار بازار متشکل ارزی و اینکه چه بازیگرانی دارد، توضیح داده‌ایم. به‌طور خلاصه سهامداران بازار متشکل، شورای هماهنگی بانک‌های دولتی، کانون بانک‌های خصوصی، کانون صرافان ایران، شرکت فرابورس ایران و شرکت ملی انفورماتیک هستند و بازیگران اصلی آن، بانک مرکزی، بانک‌ها و صرافی‌های دارای مجوز با پرداخت عضویت سالانه.
معامله در بازار متشکل ارزی به‌صورت نقدی و نرخ‌ها در این بازار بر اساس عرضه‌وتقاضا تعیین شده و دستوری نخواهد بود. نوع معاملات در این بازار، همانند بورس است. به این صورت که خریداران و فروشندگان، پیش از آغاز معاملات، تقاضاهای خود را ثبت کرده و در نهایت بر اساس نزدیک‌ترین قیمت، اصطلاحاً معاملات جوش خواهند خورد.
مدیرعامل بازار متشکل ارزی در گفت‌وگو با ایسنا گفته است که در حال حاضر ۱۲۳ صرافی مجاز بانک مرکزی به این بازار پیوسته‌اند. بیش از ۸۰ صرافی نیز پرونده خود را در این بازار تکمیل کرده و در حال انجام تست‌های سرد و گرم بازار هستند.
به گفته شکسته‌بند، هشت بانک نیز تاکنون به این بازار پیوسته‌اند و همه چیز برای راه‌اندازی بازار متشکل ارزی فراهم است، اما دستور آن باید از سوی سیاست‌گذاران ابلاغ شود.
چرا بانک مرکزی معاملات ارز را به بورس محول نمی‌کند؟
کلیت فلسفه تشکیل بازار متشکل ارزی از این قرار است که متقاضی و دارنده ارز بتواند مانند بورس، دارایی ارزی یا نیاز ارزی خود را برای معامله بگذارد، برداشت کند و معاملات نیز به‌صورت بین بانکی تسویه شود.
علیرضا عدالت، معاون امور بین‌الملل بانک خاورمیانه در این باره توضیح داده است: «هر کالایی حتی اگر جنبه استراتژیک داشته باشد، به هر حال کالاست و بر اساس قاعده عرضه‌وتقاضا در داخل و همچنین با تأثیر و تأثر از بازار بین‌المللی در بورس معامله و قیمت‌گذاری می‌شود. در مورد ارز اگرچه ماهیت عرضه‌وتقاضا بر آن نیز مستولی است، اما چون به استراتژی‌ها و امور سیاسی و نیز سیاست‌های پولی مرتبط است، عرضه آن در بورس کالا ممکن است مشکل‌ساز شود.»
به‌گفته او ارز سیاسی است و به سیاست‌های بین‌المللی وابسته است. همچنین ارز سیاست‌های بانک مرکزی برای کنترل به ارزش پول و قیمت ارزها بستگی دارد. به‌همین دلیل بانک مرکزی نگران است که اگر ارز در بورس کالا ارائه شود، شاید مناسبات پولی مملکت از کنترل خارج شود.
کارشناسان درباره بازار متشکل ارزی چه می‌گویند؟
معاون امور بین‌الملل بانک خاورمیانه معتقد است که اگر بازار متشکل ارزی به صورت موفقیت‌آمیز اجرا شود، بانک مرکزی خواهد توانست سیاست کنترل و کاهش نرخ ارز را به دست خود «بازار متشکل ارزی» دنبال کند، زیرا در این بازار رقابت شکل می‌گیرد و باید منجر به کاهش نرخ‌های ارز نیز بشود.
در این باره بخوانید: راه‌اندازی بازار متشکل ارزی؛ اقدام مثبت بازارساز
اطمینان‌پذیری بازار متشکل ارزی
یکی از دلایل بانک مرکزی برای راه‌اندازی این بازار ایجاد فضای رقابتی و اعتماد در بازار ارز است. حامد داوودی، معاون امور معاملات و مالی شرکت خدمات ارزی و صرافی بانک خاورمیانه در این باره می‌گوید: «در دسترس نبودن بازار متشکل ارزی برای عموم، یکی از دلایل اطمینان‌پذیری آن است.»
به گفته او افراد حقیقی نمی‌توانند در بازار متشکل ارزی خریدوفروش کنند، این افراد برای تأمین نیاز ارزی خود باید مانند گذشته بر اساس فهرست مصارف بیست‌وچهارگانه به صرافی‌ها مراجعه کنند و تنها بانک‌ها و صرافی‌های مجاز قادر به اخذ کد خریدوفروش در این بازار هستند.
قرار است آغاز به کار بازار متشکل ارزی با اسکناس و به صورت نقد انجام شود و حق عضویت سالانه برای اعضا هم 25 میلیون تومان در نظر گرفته شده است. از نظر داوودی به‌طور قطع راه‌اندازی بازار متشکل ارزی در ابتدا از نظر روانی بر قیمت‌ها اثرگذار خواهد بود و باعث بروز سکته‌ای در بازار می‌شود. قیمت‌ها نیز کاهش پیدا می‌کنند. با این حال، اثرگذاری این سیاست در کنترل قیمت‌ها را باید پس از گذشت چند ماه از شروع به کار مقدماتی آن و کارکرد بازار ارزیابی کرد.
