آیا کارت ملی هوشمند می‌تواند گزینه مناسبی برای احراز هویت افراد باشد؟ / هشت سال مقاومت در برابر طرح‌هایی که شکست می‌خورند

هشت سال پیش بود که طرح تعویض کارت ملی‌های کاغذی با کارت ملی هوشمند با عنوان کلید ورود به دولت الکترونیک کلید خورد، اما با گذشت این مدت هنوز 9 میلیون ایرانی برای کارت ملی هوشمند ثبت نام نکرده‌اند.(+) علاوه‌بر آن بسیاری از کسانی هم که ثبت‌نام کرده‌اند، بعد از گذشت یک سال هنوز کارت خود را دریافت نکرده‌اند. درحالی‌که بنا به گفته مسئولان ثبت احوال صدور کارت ملی هوشمند از زمان ثبت‌نام تا زمان تحویل حداکثر دو هفته طول می‌کشد. از سوی دیگر سخنگوی سازمان ثبت احوال معتقد است که ظرفیت صدور روزانه دو میلیون و ۵۰۰ هزار کارت را داریم.

از امسال نیز بانک‌ها دیگر کارت‌های ملی قدیمی را برای احراز هویت مشتریان قبول نمی‌کنند و مشتریان فاقد کارت ملی هوشمند باید کارت ملی قدیمی به همراه رسید ثبت‌نام کارت هوشمند خود را به همراه داشته باشند. این در حالی است که مشتریان، تقصیری درخصوص نداشتن کارت‌های ملی هوشمند و تاخیر فرایند صدور آن ندارند و ممکن است این موضوع مشکلاتی را برای افرادی که نیاز فوری به سرویس‌های بانکی داشته‌اند، ایجاد کند. با کمی جست‌وجو در توئیترهایی که در این باره زده شده متوجه می‌شویم که این مشکل قصه‌ای دراز دارد.

همچنین راه‌اندازی سرویس‌هایی مانند شاهکار از سوی سازمان فناوری اطلاعات در بانک‌ها طرحی بوده تا مساله احراز هویت را حل کند و دیگر نیازی به ارائه کارت ملی هوشمند نباشد. حال این سوال پیش می‌آید که پس از گذشت این سال‌ها و اقداماتی که برای اجرای هوشمندسازی کارت ملی و راه‌اندازی سرویس‌هایی مانند شاهکار انجام شده، چرا این مساله فراگیر هنوز حل نشده باقی مانده است؟ آیا کارت ملی هوشمند بالاخره می‌تواند به ارائه اطلاعات و احراز هویت افراد کمک کند یا پیچیده‌تر از آن چیزی است که فکر می‌کنیم؟

ببینید: نقش کارت ملی هوشمند در بهبود فرایندهای اقتصادی و اجتماعی چیست؟ / یک تکه از پازل هزارتکه‌ای

.

ماجرای یک پروژه ناکام

سال 1391 بود که کنسرسیوم ایریانا با امضای توافقنامه‌ای سه‌جانبه میان سازمان فناوری اطلاعات ایران، سازمان ثبت احوال توانست با ارائه طرح تجاری، اجرای پروژه کارت‌های هوشمند ملی را بر عهده بگیرد. اما دیری نپایید که به‌دلیل فراهم نشدن شرایط توافقنامه، اجرای این پروژه متوقف شد.

پیشنهاد کنسرسیوم این بود که به‌جای اینکه سرویس پرونده سلامت الکترونیکی روی کارت مجزا باشد یا سرویس‌های بانکی روی کارت‌های مجزا و متعددی قرار بگیرند، روی یک کارت تجمیع شوند. از آنجا که دولت نمی‌خواست روی این کارت‌ها سوبسید بپردازد و لازم بود پروژه در مدت کوتاهی به نتیجه برسد، بخش خصوصی در این پروژه مشارکت کرد و طرح تجاری برای این کار تهیه شد تا بر اساس آن جلو برود. اما در ادامه سازمان ثبت احوال و کنسرسیوم به توافق بر سر مساله کارمزد تراکنش برای دریافت هر سرویس ارائه‌‎شده روی کارت‌های ملی هوشمند نرسیدند و در نهایت این پروژه دو سال بعد متوقف شد.

حالا طرح کارت ملی هوشمند با تاخیر در فرایند صدور و نبود کارت خام یا مشکلات سیستمی برای ثبت‌‎نام هنوز پس از چند سال اندرخم یک کوچه است. مهم‌ترین کاربرد این کارت احراز هویت است، اما آیا اگر همه افراد هم کارت ملی هوشمند را دریافت کنند، مساله احراز هویت حل خواهد شد؟

.

ارائه سرویس شاهکار، راه‌حلی برای انجام احراز هویت تمام عملیات بانکی نیست

مساله احراز هویت، مساله مهمی در تمام دنیاست که کشورها درخصوص آن راهکارهای متفاوتی ارائه داده‌اند. درحال حاضر راهکار یکپارچه‌ای برای سیستم احراز هویت در ایران وجود ندارد و تلاش‌هایی که تاکنون انجام شده، بی‌نتیجه مانده است.

ببینید: مهم‌ترین مشکل سرویس‌های احراز هویت کشور چیست؟

علاوه‌بر این با تصویب سند هویت معتبر در فضای مجازی که در شهریورماه انجام شد، منتظر هستیم طبق اشاراتی که در این سند شده مساله احراز هویت در فضای مجازی به نتیجه‌ای برسد و پیش‌نویس آن تدوین شود.

طبق این سند هر نوع تعاملی در فضای مجازی کشور باید با شناسه معتبر آغاز شود. براساس این سند شناسه، کدی است که برای ارجاع به اطلاعات هویتی اشخاص حقوقی و حقیقی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

از سوی دیگر سرویس‌هایی مانند شاهکار برای الکترونیکی کردن احراز هویت در بانک‌ها راه‌اندازی شده‌اند تا دیگر نیازی به احراز هویت از طریق کارت ملی هوشمند نباشد، درصورتی که با وجود راه‌اندازی این سرویس هنوز بانک‌ها برای تعیین هویت، کارت ملی هوشمند را می‌پذیرند.

امیر ناظمی، رئیس سازمان فناوری اطلاعات و معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در این خصوص به راه پرداخت توضیح داد: «در حال حاضر تمام بانک‌ها به‌صورت عملیاتی به سرویس شاهکار متصل هستند، هرچند در برخی از بانک‌ها این سرویس در اپلیکیشن‌های بانک پیاده‌سازی نشده است. این سرویس برای احراز هویت در تراکنش‌های کارت‌به‌کارت با مبالغ کم به‌تنهایی مساله احراز هویت را حل می‌کند، اما برای افتتاح حساب بانکی و مبالغ بالاتر نیاز به ابزارهای دیگری برای احراز هویت است. در دنیا هم در سطوح مختلف ابزارهای احراز هویت مختلفی وجود دارد. همانطور که در ایران نیز تا چند سال پیش بعضی از بانک‌ها برای حساب‌های بالاتر از 50 میلیون تومان خود OTP ارائه می دادند و نوع احراز هویت از جنس نام کاربری و پسورد نبود.»

بنابراین از نظر ناظمی سرویس شاهکار برای نصب اپلیکیشن‌ها و جابه‌جایی پول به‌صورت کارت‌به‌کارت با سقف مشخص می‌تواند بهترین راه‌حل باشد.

.

سند نظام هویت معتبر در فضای مجازی به احراز هویت کمکی می‌کند؟

ناظمی معتقد است که سند هویت معتبر در فضای مجازی آمده تا جایگزین چالش‌هایی باشد که درخصوص احراز هویت وجود دارد. مهم این است که ما چه چیزی را در تعیین احراز هویت معتبر می‌دانیم. تا پیش از تصویب این سند، احراز هویت، معتبر دانسته نمی‌شد، در حالی که اکنون از طریق الکترونیکی شدن این موضوع می‌توانیم بگوییم که چه احراز هویتی معتبر است یا نیست.

او در رابطه با تاثیر سند هویت معتبر مجازی در توسعه کسب‌وکارهای آنلاین گفت: «این سند به‌تازگی به ما ابلاغ شده و به‌لحاظ عملیاتی هنوز کاری انجام نشده است. اما آن چیزی که در ذهن ماست سه سطح به علاوه سطح صفر از احراز هویت است. سطح صفر که همان نام کاربری و رمز عبور است، سطح یک که کمی پیشرفته‌تر است شامل سرویس شاهکار می‌شود، سطح دوم جایی است که از یک ابزار مانند کارت ملی که بر روی آن امضای الکترونیکی فرد است، استفاده می‌شود. در سطح سوم ویژگی بیومتریک نیز به آن اضافه می‌شود. مهم این است که ما در کشور مشخص کنیم چه سرویس‌هایی و چه نوع سطحی از تعیین هویت را نیاز داریم.»