پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
جلسه هم‌اندیشی بررسی فرصت‌ها و چالش‌های سرویس دایرکت دبیت (برداشت مستقیم) صبح دیروز ۲۱ اسفندماه در سازمان فناوری اطلاعات ایران برگزار شد. این جلسه با حضور امیر ناظمی، رییس سازمان فناوری اطلاعات و ناصر حکیمی، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی برگزار شد. در این نشست نمایندگان بانک‌ها، شرکت‌های پرداخت و بعضی از کسب‌وکارهای بانکی و فین‌تک نیز حضور داشتند.
حکیمی با بیان این که خودکار سازی پرداخت‌ها از طریق سرویس برداشت مستقیم، برای شبکه بانکی فرصتی است که می‌توان بسیاری از پرداخت‌های تکراری را حذف کرد، بیان کرد: «سرویس برداشت مستقیم زیرساخت جدیدی است که شبکه بانکی ایران قبل از این چنین تجربه‌ای نداشته است. درخواست برداشت وجه از حساب از سوی ذی‌نفع ارائه می‌شود بنابراین احراز هویت جدی روی طرف‌های درگیر در این موضوع صورت می‌گیرد.»
معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی ادامه داد: «هم‌اکنون این سرویس در بعضی از بانک‌های کشور پیاده شده و تست‌های اجرایی شدن آن نیز انجام شده است. حال باید کسب‌وکارها نیازهای خود را مطرح کنند و بگویند چه درخواستی دارند تا شبکه بتواند طبق آن سرویس مورد نظر را طراحی و ارائه کند.»
او در توضیح کلی این سرویس گفت: «در این سرویس مشتری می‌تواند به تامین‌کننده خدمات خود این اجازه را بدهد که تا سقف مشخصی به صورت منظم یا غیر منظم از حساب مشخصی که خودش تعیین می‌کند برداشت و هزینه خدمت پرداخت شود. با استفاده از این سرویس جمع‌آوری پول که پروسه‌ای زمان‌بر و سخت بود ساده‌تر انجام می‌شود و بسیاری از سرویس‌ها ساده‌تر ارائه می‌شود آن هم در شرایط فعلی که بخاطر مشکلاتی که در فرایند پرداخت وجود دارد مشتری وفادار به مشتری غیروفادار تبدیل شده است.»
امیر ناظمی با بیان اینکه این سرویس باید همه‌گیر شود، عنوان کرد: «باید کسب‌وکارهای بزرگ‌تر از این سرویس بهره‌برداری کنند. او اظهار امیدواری کرد که تا پیش از پایان بهار سال آینده امکان استفاده از این سرویس برای تعدادی از استارت‌آپ‌های بزرگ کشور فراهم شود.»
ابوطالب نجفی، مدیرعامل شرکت خدمات انفورماتیک با اشاره به اینکه اسم این پروژه سامانه سپند است، بیان کرد: «سپند اواخر آذر عملیاتی شده و بیش از ۱۶ بانک در لایه تحویل‌داری این سامانه را امتحان کردند. این سامانه در تسهیلات، پرداخت قبوض، اشتراک، قانون جدید چک و کسب‌وکارهای فین‌تک کاربرد دارد.»
او ادامه داد: «استفاده از همین کاربرد نیز روی تمامی بانک‌ها تست و اجرا شده است، کاربرد دیگری که برای بهره‌برداری از این سرویس تعریف شده در بخش قبوض خدماتی است. طبق پیش‌بینی‌های صورت گرفته از اواخر اردیبهشت‌ماه امکان ارائه این سرویس نیز در این بخش فراهم می‌شود. اشتراک و ارائه سرویس به فین‌تک‌ها نیز از دیگر کاربردهای این سرویس است.»
دایرکت دبیت ایرانی
حکیمی با اشاره به این موضوع که برداشت مستقیم در کشورهای اتحادیه اروپا رایج است، بیان کرد: «مدل خارجی دایرکت دبیت را می‌گویم و حالا باید تصمیم بگیریم که مدل ایرانی آن چگونه باشد. در اروپا اداره برق همراه با قبض یک فرم می‌فرستد. در آن فرم می‌گوید اگر می‌خواهی دایرکت دبیت کنی، این فرم را پر کن و دوباره برای اداره برق بفرست. در آن فرم شما موافقت می‌کنی که هرماه قبض برق خود را تا سقف فلان مبلغ با فرکانس مشخص از حسابی که می‌نویسی، کسر شود. آن را امضا می‌کنید و تحویل اداره برق می‌دهید. اداره برق آن را تحویل بانک خودش می‌دهد. بانک اداره برق بر اساس فرمی که گرفته، درخواست دایرکت دبیت را در موعد مقرر به سیستم بین بانکی می‌فرستد.»
حکیمی ادامه داد: «شما باید دو هفته قبل از اینکه برداشتی از حسابتان انجام شود، مطلع شوید. این قانون آنهاست و لزوما قانون ما نیست. قانون اتحادیه اروپا از قدیم همین بوده است. وقتی از دو هفته زودتر به شما خبر داده شود، شما هم می‌توانید موجودی خود را چک کنید و روی پول خود برنامه‌ریزی کنید و هم می‌توانید آن را لغو کنید. این فرم می‌تواند الکترونیکی شود. درنهایت ذی‌نفع تراکنشی را درخواست می‌کند، مشتری آن را تایید می‌کند. نکته ظریفی که داخل دایرکت دبیت وجود دارد که ما هم آن را پیاده‌سازی کرده‌ایم تحت عنوان سامانه مجوزساز. به آن MMS (Mandate management system) می‌گویند و core دایرکت دبیت ماست.»
حکیمی تصریح کرد: «اینکه ما ببینیم این سرویس را چطور ارائه دهیم، بیشتر به این بستگی دارد که مشتری چه چیزی می‌خواهد. نیاز کاربران می‌تواند نوع این سرویس را شکل بدهد. اگر این سرویس نهایی شد و مشتری از آن استقبال نکرد، دیگر به این سرویس و دایرکت دبیت بدبین خواهد بود. به همین خاطر می‌خواهیم که همه کمک کنند تا سرویس بهتری تعریف شود.»
او در ادامه گفت: «بانک‌ها با مشتری طرف هستند و این حس را دارند که مشتری چطور پول پرداخت می‌کند. الان این سرویس جدید است و مشتری با آن آشنا نیست. به همین خاطر در حال حاضر احتیاط داریم و می‌خواهیم که به نوع بهتری سرویس بدهیم. اینجا یک ذی‌نفع داریم و یک پرداخت‌کننده. همیشه با پرداخت‌کننده طرف بوده‌ایم و بانک‌ها پرداخت‌کننده را می‌شناسند. هیچ وقت با ذی‌نفع به عنوان کسی که باید به آن سرویس بدهیم، مستقیم طرف نبوده‌ایم. الان می‌خواهیم صحبت ذی‌نفع را بشنویم و بدانیم که آنها چه نظری دارند.»
موارد کسب‌وکاری
ژوبین علاقبند، مدیرعامل اسنپ این نکته را مطرح کرد: «از دید اسنپ چیزی که برای ما جذابیت دارد این است که مسافر اسنپ بتواند به بانک خود بگوید هر وقت درخواستی از اسنپ در مورد کسر وجه آمد، آن را برداشت کن. ممکن است سه بار در روز این اتفاق بیفتد و هربار رقم آن فرق بکند. در لحظه هم باید اتفاق بیفتد.»
حکیمی در پاسخ بیان کرد: «شما در اپلیکیشن خود از مشتری می‌خواهید یک سری اطلاعات مانند شماره شبا را وارد کند و شما اطلاعات را می‌گیرید. یک شماره شبا روی اپلیکیشن از مشتری می‌گیرید و برای بانک خود می‌فرستید. بانک از مشتری یک تاییدیه می‌گیرد. بعد با شماره شبای مشتری به اسنپ مجوز داده می‌شود که این کار انجام شود. در زمان‌بندی آن باید توافق کنیم. قطعا به صورت آنی تسویه انجام نخواهد شد و باید تصمیم بگیریم چندبار در روز تسویه انجام بشود.»
حکیمی ادامه داد: «مانند خرید کارتی که ساعت 3:45 روز بعد پول خود را دریافت می‌کنند، در دایرکت دبیت هم می‌توانیم یک بار در روز تسویه کنیم. یکی از خوبی‌های دایرکت دبیت این است که زمان‌بندی کسر پول از حساب مشتری را هم می‌توان تعیین کرد؛ بنابراین کسر پول می‌تواند لحظه‌ای یا غیرلحظه‌ای باشد. وقتی مشتری قبول کند تا از حساب او پول کسر شود، بانک‌ها باید مجموعه دستورالعمل‌هایی را به صورت وب‌سرویس استاندارد توسعه دهند.»
نماینده کافه بازار در این جلسه با بیان اینکه دایرکت دبیت خیلی پیچیدگی خاصی ندارد، گفت: «من فکر می‌کنم اگر این سرویس بخواهد جا بیفتد، دوتا مسئله باید حل شود. یک مسئله UX سمت مشتری است و دیگری اینکه احراز هویت به چه طریقی اتفاق می‌افتد. هرچقدر بخواهید ریسک را کاهش دهید، احتمالا سمت مشتری کار سخت‌تر می‌شود. از آن طرف این باعث می‌شود که محصول سخت‌تر فرهنگ‌سازی بشود برای اینکه مشتری آن را بپذیرد. باید تعادلی ایجاد کنیم که هم محصول راه بیفتد، هم ریسک زیادی نداشته باشد و هم به مرور می‌شود برای محصولی که راه نیفتاده، ریسک‌های آن را کاهش داد.»
او ادامه داد: «همان طور که دوستان اشاره کردند، الان فرهنگ کارت راه افتاده است. پیشنهاد می‌کنم احراز هویت با همین کارت انجام شود. به مرور هرجایی که رفتیم و کارت را حذف کردیم، هم‌زمان برای دایرکت دبیت هم احراز هویت از طریق کارت را نیز حذف کنیم. نکته‌ای که وجود دارد این است که دایرکت دبیت یک سرویس زیرساختی است. سرویسی نیست که اگر من احساس کنم در رقابت با اپلیکیشن کناری هستم، این سرویس به من داده شود، مزیت رقابتی برای من می‌آورد. این یک زیرساخت است و اگر فرهنگ آن جا بیفتد، به درد همه می‌خورد. وقتی مشتری با یک UX ثابت مواجه شود و همه اپلیکیشن‌ها این فرهنگ را جا بیندازند، به نفع همه است. اداراتی مانند اداره آب و برق که گستردگی دارند، اگر در این مسیر با استارت‌آپ‌ها همگام شوند، طبیعتا این فرهنگ‌سازی اتفاق می‌افتد. اگر می‌خواهیم سرویسی به وجود بیاوریم، باید جوری آن را بسازیم که اگر یک استارت‌آپ تازه به وجود آمد و خواست از آن استفاده کند، بتواند این کار را به راحتی انجام دهد.»
مسیر پیش رو
جعفر محمدی عضو سازمان نظام صنفی رایانه‌ای بیان کرد: «به‌جای اینکه هر اپلیکیشن خودش فرم درخواست را از مشتری‌اش بگیرد و نیاز باشد که مشتری به اپ اطمینان کند و اطلاعاتش را در اختیار او قرار دهد پنجره‌ای مانند شاپرک ایجاد شود تا افراد بتوانند درخواست‌های خود را روی آن ثبت کند. در واقع کار از طریق یک پنجره متمرکز پیش رود چرا که در این صورت مشتری‌ها اطمینان بیشتری برای استفاده از این سرویس خواهند کرد.»
او همچنین پیشنهاد داد تا راهکاری پیاده شود که امکان پیگیری یا اطلاع‌رسانی از این موضوع که هر فرد اجازه برداشت مستقیم را به چه سرویس‌ها یا اپلیکیشن‌هایی داده است نیز فراهم شود و برای این منظور می‌توان از یک کد دستوری ثابت بهره برد.
نماینده آسان پرداخت نیز در جلسه گفت: «ارائه این سرویس می‌تواند کسب‌وکارهای PSP را به مخاطره بیاندازد چرا که بسیاری از اپلیکیشن‌ها به جای استفاده از PSP ها می‌توانند از این سرویس بهره برند.» حکیمی نیز در واکنش به این گفته اعلام کرد: «این تفکر که برای حمایت از نهادهای موجود از ارائه سرویس جدید پرهیز کنم تفکر درستی نیست از سویی کسب‌وکارها به اندازه‌ای هوشمند هستند تا خود راهکاری برای این موضوع بیابند.»
همچنین موضوع کارمزد نیز در این جلسه مطرح شد و مصطفی امیری، مدیرعامل زرین‌پال دغدغه‌هایی در مورد کارمزد بیان کرد و حکیمی در این مورد گفت: «کارمزد را حتما ذی‌نفع خواهد داد البته تعرفه کارمزد هنوز از سوی شورای پول و اعتبار به تصویب نهایی نرسیده است اما میزان پیشنهاد بسیار اندک است.»
همچنین در مورد امکان مسدود بودن حساب‌ها و واریز نشدن وجه به حساب سرویس‌دهنده نیز صحبت شد. حکیمی در این مورد توضیح داد: «این ریسک وجود دارد و باید برای آن راهی اندیشیده شود چرا که ممکن است حسابی به هر دلیلی مسدود شود. فقط موضوع عدم موجودی یک حساب مطرح نیست شاید به دلایلی از جمله دلایل حقوقی حساب مسدود شود؛ اما توجه داشته باشید که بررسی‌ها نشان می‌دهد مردم در پرداخت‌های خرد بسیار خوش‌حساب هستند و بررسی ریسک نشان می‌دهد که ۲ درصد مردم در این بخش شاید خوش حساب نباشند.»
در پایان این جلسه حکیمی از حاضران درخواست کرد تا این موضوع را با دیگر کارشناسان و صاحب‌نظران در میان بگذارند و از نظرات آنها هم استفاده شود. به گفته معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی، این موضوع باید با درنظر گرفتن نظرات کارشناسان و دقت بالا اجرایی شود و برای این مهم، نظرات همه افراد متخصص باید شنیده شود.
