پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
نیما نامداری، معاون توسعه و نوآوری شرکت ارتباط فردا؛ ماهنامه پیوست / روزی که توماس ادیسون در نیوجرسی آمریکا چراغ برق را اختراع کرد فکر نمی‌کرد شش سال بعد شاه ایران در تکیه دولت، چراغ برق را روشن کند و مردم تهران مبهوت شوند. اما ۲۰ سال طول کشید که این تک‌چراغ به کارخانه برق محمدحسین خان امین‌الضرب در تهران بدل شود و ۳۰ سال دیگر هم طول کشید تا اولین نیروگاه برق ایران در ۱۳۱۶ آغاز به کار کند.
اما با اینکه از اولین چراغ تا اولین نیروگاه ۵۰ سال طول کشید تنها ۸۰ سال لازم بود که ایران در سال ۲۰۱۷ چهاردهمین تولیدکننده و نهمین صادرکننده برق دنیا باشد. راز این رشد ناگهانی صنعت برق چیست؟ چرا این اتفاق مثلا در صنعت کشاورزی رخ نداد؟ چرا هنوز در بیشتر دنیا مردم همان‌گونه زراعت می‌کنند که دو هزار سال پیش می‌کردند؟
چرا وقتی هنری فورد اولین کارخانه خودروسازی جهان را در سال ۱۹۰۳ با ۲۸ هزار دلار سرمایه راه انداخت پنج سال طول کشید که اولین خودرو فورد را تولید کند و در حالی که در ماه اول تنها ۱۱ خودرو تولید کرد اما در کمتر از ۲۰ سال به تولید ماهانه ۱۰۰ هزار خودرو فورد رسید؟ چرا این اتفاق در صنایع هسته‌ای رخ نداده؟ چرا در صنایع دستی و هنری این رشد انفجاری شکل نگرفته است؟ چه فرقی میان صنایع مختلف است که بعضی تغییرات انقلابی و تحول سریع داشته‌اند اما برخی کند و تدریجی تکامل یافته‌اند؟
به باور من رشد سریع در یک صنعت زمانی به وقوع می‌پیوندد که دو اتفاق رخ دهد. اول اینکه زنجیره ارزش آن صنعت قابل‌تفکیک به اجزای مشخص باشد؛ مثلا در صنعت خودروسازی تولید خودرو به ساخت قطعات منفصل تفکیک شد یا در صنعت برق تولید برق از انتقال و توزیع و مصرف آن تفکیک شد و هر کدام از این اجزای زنجیره ارزش به هزاران فعالیت مستقل دیگر تجزیه شدند.
اتفاق دوم استانداردسازی است؛ یعنی این اجزای سازنده (Building Block) دارای استانداردهای جهان‌شمول باشند به نحوی که اگر مجزا از هم تولید یا انجام شدند بتوانند با یکدیگر متصل و یکپارچه شوند. در حال حاضر کسی که لامپ تولید می‌کند کاری ندارد که چه کسی پریز تولید می‌کند یا شرکت انتقال برق چه سازوکاری برای انتقال برق دارد. همه اجزای این صنعت طبق استانداردهای مشخص کار خود را انجام می‌دهند و می‌دانند که با بقیه اجزا هماهنگی وجود دارد.
اولین مدل فورد تنها ۸۴ قطعه داشت که همگی در کارخانه فورد تولید می‌شدند اما در سال ۲۰۱۷ یک ماشین سواری فورد به‌طور متوسط از ۳۰ هزار قطعه اصلی تشکیل شده که هر کدام در یک جا تولید شده است. این‌گونه است که فورد توانسته قریب به هفت میلیون ماشین در ۱۵ پلتفرم متفاوت در سال ۲۰۱۷ تولید کند.
حال پس از این مقدمه طولانی می‌خواهم ادعا کنم Open API همان جزء سازنده صنعت دیجیتال است که می‌تواند عامل رشد انفجاری این صنعت در دنیا باشد. Application Programing Interface یا همان API مجموعه‌ای از پروتکل‌ها و فراورده‌های نرم‌افزاری است که از سال‌ها پیش توسط برنامه‌نویسان برای تولید سیستم‌های وب استفاده می‌شد. اما در سال‌های اخیر این امکان فراهم شده که این APIها به‌صورت باز (Open) ارائه شوند؛ یعنی در یک برنامه نرم‌افزاری از APIهای برنامه دیگری استفاده شود. این کار به شدت توسعه نرم‌افزار را ساده و سریع می‌کند.
همان‌طور که وقتی ولتاژ، آمپر و شدت جریان همه مشخص و استاندارد است، اگر شما بخواهید وسیله‌ای را به برق متصل کنید به سراغ وزیر نیرو نمی‌روید و فقط دوشاخه را به پریز می‌زنید، با استفاده از Open API هم اگر در یک نرم‌افزار به سرویس یک نرم‌افزار دیگر احتیاج داشته باشید، لازم نیست سراغ صاحب آن نرم‌افزار بروید و مذاکره کنید، فقط کافی است آن API را فراخوان کنید. کار به جایی رسیده که خیلی‌ها به کنایه می‌گویند این روزها دیگر کسی کد نمی‌زند بلکه API فراخوان می‌کند!
مثال خوب API باز، سرویس‌های نقشه گوگل است. ده‌ها هزار برنامه در دنیا هم‌اکنون بر اساس نقشه گوگل کار می‌کنند و انواع سرویس‌های مبتنی بر مکان را از این نقشه می‌گیرند بدون اینکه یک خط کد برای نقشه نوشته باشند؛ مثلا نرم‌افزار اوبر برای مسیریابی و تعیین موقعیت مبدأ و مقصد سفرهای خود از نقشه گوگل استفاده می‌کند و بدون این نقشه تقریبا اوبر وجود نداشت. اوبر در اصل از APIهای باز نقشه گوگل استفاده می‌کند و روزانه میلیون‌ها بار این APIها توسط اوبر فراخوان می‌شوند. معمولاً برای استفاده از این APIهای باز باید کارمزد یا حق عضویت داد.
استفاده از API باز باعث شده هر کسی در صنعت دیجیتال روی یک محصول تمرکز کند و همه در حال تولید همه چیز نباشند؛ یعنی منابع بهتر تخصیص پیدا کند و سرعت توسعه به‌صورت نمایی بیشتر شود. در عین حال کسی هم دغدغه یکپارچگی ندارد چون استانداردهای فنی این APIهای باز مشخص و جهانی است. بر اساس گزارش موسسه ProgrammbleWeb در حالی که طی سال ۲۰۱۰ کمتر از دو هزار API باز در دنیای دیجیتال وجود داشت، هم‌اکنون بیش از ۲۰ هزار API باز در دسترس توسعه‌دهندگان است.
در حال حاضر بخش مهمی از درآمد شرکت‌های بزرگ تکنولوژی در دنیا به واسطه عرضه API باز است. در سال ۲۰۱۷ از درآمد ۱۷۸ میلیارد دلاری آمازون ۲۸ درصد از محل APIهای باز بوده است. برای درک بزرگی این عدد توجه کنید که درآمد نفت ایران در سال ۲۰۱۷ کمتر از ۵۰ میلیارد دلار بوده است. در همین سال ۸۰ درصد درآمد ۴۰ میلیارد دلاری فیس‌بوک، ۹۰ درصد درآمد ۱۰ میلیارد دلاری اکسپدیا و ۶۰ درصد کل درآمدهای سایت ای‌بی هم به واسطه APIهای باز آنها بوده است.
عرضه APIهای باز وارد صنعت محافظه‌کار بانکداری هم شده و مفهوم بانکداری باز به واسطه عرضه APIهای باز بانک‌ها رواج یافته است. اتحادیه اروپا همه بانک‌ها و موسسات مالی در محدوده اتحادیه را موظف کرده که تا سال ۲۰۱۸ APIهای باز خود را طبق ضوابط استاندارد PSD2 عرضه کنند. پیش‌بینی می‌شود درآمد بانکداری باز در سال ۲۰۲۰ به بیش از ۱۰ میلیارد دلار برسد.
در صنعت مخابرات هم وضعیت به همین منوال است. TM Forum که نهاد وابسته به اتحادیه جهانی مخابرات است اعضای خود را مکلف به عرضه Open API کرده است. برآوردها نشان می‌دهد درآمد این سرویس‌ها تا سال ۲۰۲۳ در دنیا بالغ بر ۳۶۸ میلیارد دلار خواهد شد که بخش مهمی از آن ناشی از APIهایی است که اپراتورهای ارتباطی در حوزه اینترنت اشیا ارائه خواهند داد.
در ایران هم گام‌هایی در این راه برداشته شده است. برخی شرکت‌های خصوصی بعضی از سرویس‌های نرم‌افزاری خود را به صورت API باز ارائه می‌دهند.
فینوتک هم به عنوان پلتفرمی که API باز کسب‌وکارها را عرضه می‌کند در حوزه بورس و بانک موقعیت خوبی پیدا کرده است. تقاضای بازار در حوزه فین‌تک تاثیر مهمی در پیشگامی بانک‌ها برای عرضه API باز داشته است. اما در حوزه‌های دیگر هنوز کار جدی انجام نشده است. بخشی از این کندی قطعاً به مسائل زیرساختی و محدودیت در رایانش ابری برمی‌گردد. توسعه رایانش ابری محرک مهمی در تجاری‌سازی APIهای باز است.
در عین حال یکی از بازیگران مهم در این حوزه دولت‌ها هستند. در اغلب کشورهای توسعه‌یافته دولت‌ها هم برای بهبود سرویس‌های ارائه‌شده به شهروندان و هم در چارچوب سیاست‌های «داده باز» که بخشی از تعهد دولت‌ها به شفافیت و انتشار آزاد اطلاعات است اطلاعات و خدمات دیجیتالی خود را به صورت API باز عرضه می‌کنند. سرویس‌هایی نظیر آمار دولتی، خدمات احراز هویت، استعلام‌های قانونی و غیره از مصادیق APIهایی هستند که دولت‌ها ارائه می‌دهند.
البته در آن کشورها دولت‌ها حوزه تصدی بسیار محدودی دارند و خیلی از فعالیت‌هایی که دولت در ایران انجام می‌دهد در حوزه اختیار دولت‌های دیگر نیست؛ به همین دلیل زمینه برای عرضه سرویس‌ها و داده‌های دولتی به صورت API باز در ایران بسیار بیشتر است. اما متاسفانه تقریبا هیچ کار عملی‌ای در این خصوص انجام نشده است.
البته اخیرا سازمان فناوری اطلاعات گام‌هایی برای باز کردن برخی APIهای دولتی برداشته که مهم‌ترین آن سرویس شاهکار (تصدیق اصالت شماره موبایل بر اساس کد ملی) است که اقدام بسیار مثبتی قلمداد می‌شود. همچنین شهرداری‌های مشهد و تهران نیز گام‌هایی برای ارائه APIهای مدیریت شهری برداشته‌اند اما هنوز این اقدامات ابتدایی و اولیه است.
شاید یکی از مهم‌ترین وظایف سازمان فناوری اطلاعات به عنوان متولی دولت الکترونیکی همین برنامه‌ریزی برای عرضه مناسب و کارآمد APIهای دولتی باشد.
نهادهایی نظیر ثبت احوال، سازمان امور مالیاتی، گمرک، مرکز آمار، شهرداری‌ها، اپراتورهای ارتباطی، تامین اجتماعی، بانک‌های دولتی، دادگستری‌ها، ادارات ثبت اسناد و ثبت شرکت‌ها، روزنامه رسمی، ادارات آب و برق و بسیاری از دستگاه‌های دیگر انبوهی از سرویس‌های اطلاعاتی یا تراکنشی دارند که می‌تواند به صورت API باز عرضه شود.