پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
عباس اشرف‌نژاد؛ نایب‌رئیس هیئت‌مدیره بانک تجارت / در قرن نوزدهم زمانی که الکساندر گراهام بل تلفن را اختراع کرد، تنها ابزار ایجاد ارتباطات سریع برای فواصل طولانی تلگراف بود. شرکت اصلی تلگراف آن روز دستگاه تلفن گراهام بل را یک اسباب‌بازی به‌دردنخور خواند و به همین دلیل علیرغم اینکه امکان خرید امتیاز اختراع تلفن را با نرخ بسیار مناسب داشت از خرید آن خودداری کرد. این چشم‌پوشی شروعی بر شکست شرکت تلگراف بود.
این داستان کوتاه به ماهیت غیرقابل‌پیش‌بینی و گاه انقلابی اختراعات اشاره دارد. امروزه بسیاری از طرفداران ارزهای رمزنگاری‌شده بر این باورند که این‌گونه ارزها در حال ایجاد یک انقلاب در صنعت بانکداری هستند، دقیقاً مثل آنچه در حوزه ارتباطات در ابتدای قرن نوزدهم اتفاق افتاد. حال‌آنکه بسیاری دیگر آن‌ها را فریب می‌خوانند و حرکت آن‌ها را یک هوس زودگذر می‌خوانند. تجربیات گذشته به ما آموخته است که به‌راحتی از کنار این ارزها نگذریم و همواره تغییرات آن‌ها را بررسی کنیم.
بانک‌ها در عین محافظت از خویش در مقابل ریسک‌های جدید نباید جلوی نوآوری‌ها را بگیرند.
کریستین لاگارد مدیر صندوق بین‌المللی پول
ارزهای رمزنگاری‌شده تنها یک نمونه از تأثیرگذاری و استفاده از فن‌آوری‌های جدید در ارائه خدمات مالی است (به‌طور خلاصه فین‌تک FINTECH). در کنیا و چین سیستم‌های پرداخت از طریق تلفن همراه (مانند وی چت در چین) بسیاری از مردم بدون بانک را وارد سیستم پرداخت مالی کرد.
در لتونی و برزیل و برخی دیگر از کشورها، تسهیلات داخل صنفی منابع جدیدی برای تسهیلات به تجارت‌های کوچک را ایجاد کرده است، دقیقاً جایی که بانک‌ها توان حمایت و کمک را ازدست‌داده‌اند.
امروزه در همه جای دنیا پیشرفته‌ای هوش مصنوعی این اطمینان را به وجود آورده است که می‌توان از این اطلاعات (همه‌جا در دسترس است و در همه‌جا به‌وفور یافت می‌شود) ارزش‌افزوده ایجاد کرد. استفاده از این اطلاعات در حوزه مالی باعث بالا رفتن کنترل فساد و تطبیق بهتر ترتیبات کنترلی، دسترسی آسان‌تر و بهتر به خدمات مالی و افزایش میزان نفوذ و اهمیت مسائل مالی می‌شود.
تکنولوژی مالی یا فین‌تک برای همه نوید روزهایی بهتر را دارد علیرغم اینکه ریسک‌های خاص خود را نیز مسلماً به همراه خواهد داشت. فن‌آوری صورت‌های مالی و ترازنامه توزیع‌شده (Distributed Ledger Technology) را در نظر بگیرید که امکان استفاده از ارزهای الکترونیک را فراهم آورده است.
استفاده از تکنولوژی رمزگذاری و ارزهای الکترونیک امکان انتقال و معاملات با سرعت‌بالا را به ما می‌دهد. از این تکنولوژی می‌توان همچنین جهت مدارک تحصیلی، اسناد مالی و ثبتی استفاده کرد. قراردادهای به قولی هوشمند را نیز می‌توان با استفاده از این تکنولوژی گسترش داد. ولی مسلماً همین تکنولوژی می‌تواند در جهت اهداف غیرقانونی نیز مورداستفاده قرار گیرد.
عکس‌العمل سیاستگزاران چگونه باید باشد؟ سیاست گزاری در این موارد آسان نخواهد بود، قوانین و مقررات وضع‌شده باید مشتریان و سرمایه‌گذاران را در مقابل تقلب و فرارهای مالیاتی، پول‌شویی، حمایت مالی از تروریسم محافظت کنند. این موضوع باید به‌گونه‌ای باشد که کلیه ریسک‌ها شناسایی و مدیریت شوند. آن‌ها همچنین باید از یکپارچگی و ثبات سیستم مالی حمایت کنند.
از طرف دیگر مسئولان امر می‌باید از فن‌آوری‌های نوینی که به‌صورت پایدار و مسئولانه به جامعه سود می‌رسانند آگاه باشند. همواره مشارکت سازنده‌ای با شرکت‌کنندگان در بازار با محوریت نوآوری‌های مالی به وجود می‌آورند، سیاست‌گذاری‌ها باید سود حاصل از فن‌آوری‌های نوین را مدنظر قرار دهند و به‌سرعت ریسک ایجادشده را تشخیص دهند.
قوانین و دستورالعمل‌ها باید دارای یک چارچوب قوی و آینده‌نگر با امکان حفظ و تقویت خلاقیت، انعطاف‌پذیری و امکان استفاده از تجربیات باشند.
درس‌هایی که از بحران‌های مالی جهانی گرفتیم
با نگرش و تحقیق در بحران‌های مالی می‌توان از تجربه و نتایج آن‌ها به سه درس اساسی رسید:
درس اول؛ اعتماد، بنیان سیستم‌های مالی است، ولی بنیان بسیار شکننده‌ای است که به‌راحتی می‌توان آن را تکان داد. چگونه می‌توان از مزایای فن‌آوری‌های نوین استفاده کرد و درحالی‌که به ماهیت اطمینان و اعتماد نیز خدشه‌ای وارد نکرد؟
درس دوم: وجود ریسک‌های بسیار مهلک در محل‌هایی که انتظار آن‌ها نیست. به‌عنوان‌مثال چند سال قبل از بحران‌های مالی، شاهد ظهور ابزارهای نوین مالی بودیم که بسیاری از سرمایه‌گذاران شناخت خوبی از این ابزارها نداشتند.
ازجمله این ابزارها می‌توان تعهد بدهی وثیقه دار یا CDO (Collaterralized Debt Obligations) را نام برد که سرمایه‌گذاران خیلی شناخت خوبی از آن‌ها نداشتند. آیا یک سیستم مالی با تمرکز کمتر ثبات بیشتری را خواهد داشت یا ثبات آن کمتر خواهد بود؟ آیا ریسک چنین سیستمی پراکندگی و پیچیدگی بیشتری را خواهد داشت؟ آیا کاهش نقش واسطه‌ها به ناشناخته ماندن ریسک‌ها منجر خواهد شد؟
درس سوم: در یک دهکده جهانی، شوک‌های مالی به‌سرعت از مرزهای کشورها عبور می‌کند. عبور از یک بحران نیازمند یک کمپین در مقیاس جهانی است، به‌بیان‌دیگر، همه جهانیان در یک بحران «هرچند کوچک» سهیم هستند. آیا سیستم مالی بین‌المللی درحال‌توسعه شوک‌ها را با سرعت بیشتری منتقل می‌کند؟ چگونه می‌توان قدرت ارتجاعی آن را بالا برد؟ چه راه‌هایی برای ارتقاء سطح همکاری جهانی را بالا برد؟
حرکت جهانی
تا به امروز کشورها قوانین متنوعی را با سختگیری‌های متفاوت وضع کرده‌اند. اگر این ناهماهنگی ادامه پیدا کند به‌مرور شاهد از بین رفتن قوانین و مقررات معقول و منطقی درزمینهٔ ارزهای رمزنگاری‌شده خواهیم بود. ارزهای رمزنگاری‌شده هیچ مرزی را نمی‌شناسند، لذا یک حرکت جهانی در خصوص این نوع پول ضروری و حیاتی به نظر می‌رسد.
البته چنین حرکت‌هایی یا شکل‌گرفته و یا در حال شکل‌گیری هستند. FATF گروه اقدام ویژه مالی که یک شخصیت بین‌المللی برای ایجاد استانداردهاست، در حال حاضر راهنمایی‌های لازم را برای اعضای خویش جهت چگونگی برخورد با ریسک پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم به‌وسیله ارزهای الکترونیک فراهم کرده است.
یا به‌عنوان حرکتی دیگر می‌توان به هیئت ثبات مالی (FSB) اشاره کرد. این هیئت که مسئول تنظیم و آماده‌سازی مقررات برای گروه 20 (G20 شامل بیست اقتصاد نوظهور و پیشرفته جهان) است، در حال حاضر در حال بررسی و یافتن راه‌هایی است تا از این طریق رشد ارزهای الکترونیکی را با نگاه جدی‌تر بر ریسک‌هایی که برای ثبات جهان تهدید محسوب می‌شوند مورد دائمی قرار دهد.
مارچ امسال (فروردین 1397) در اجلاسی که روسای بانک‌های مرکزی برگزار کردند، درنهایت همگی براین موضوع توافق داشتند که ارزهای الکترونیکی فعلاً تهدیدی برای ثبات جهان محسوب نمی‌شوند، ولی این احتمال را برای سالیان آینده دور از ذهن ندانستند.
بر همین اساس طی هماهنگی‌هایی که بین G20 و FSB صورت گرفت، FSB و سایر گروه‌های تعیین‌کننده استاندارد باید به بررسی، تحقیق و نظارت بر تغییرات و تهدیدهای ارزهای الکترونیک ادامه دهند و به‌صورت مداوم نتایج مطالعات خویش را به G20 گزارش کنند.
نقش صندوق بین‌المللی پول
صندوق بین‌المللی پول در این برهه نقش تسریع‌کننده در انتقال اطلاعات رابین 189 کشور عضو بر عهده دارد. ضمن اینکه کنترل و نظارت مستمر سیستم‌های مالی و اقتصاد اعضا از اهم وظایف صندوق بین‌المللی پول است. برای کنترل و نظارت بیشتر بر مسائل مالی اعضاء، ابتدا باید کلیه ابزارها و نوآوری‌های مالی موردپذیرش قرارگرفته و برای آن‌ها قوانین و دستورالعمل‌های کاربردی تنظیم شود.
در پاره‌ای از موارد قوانین مکفی برای ارزهای الکترونیک وضع‌شده است حال‌آنکه در برخی دیگر مانند امنیت سایبری به دلیل ظهور ریسک‌های نوین نیازمند تنظیم قوانین جدید هستیم.
آنچه مسلم است تا زمانی که نتایج کاملاً مشخص از تحقیقات و بررسی‌ها به دست نیامده است، کنترل و نظارت باید ادامه یابد و هیچ‌چیز نباید از چشمان ما دور بماند. به‌جای بستن چشم‌ها و انکار وجود ارزهای الکترونیک همه اعضا باید به دنبال ساختن و ایجاد یک چارچوب قانونی مشخص برای آینده باشیم.
ما باید به‌گونه‌ای این چارچوب‌ها و قوانین را به وجود آوریم که امکان هماهنگی با روند سریع تغییرات را به ما بدهد، با این آگاهی که هر آن ممکن است فرصت‌ها و تهدیدهای جدیدی ظهور کند.
یک‌خطی مشی جالب‌توجه که در هنگ‌کنگ، ابوظبی و برخی دیگر از کشورها مورداستفاده قرار می‌گیرد. گودال شنی است، بدین معنی که فن‌آوری‌های جدید موردپذیرش قرارگرفته ولی به مدت زیادی تحت کنترل قوانین سفت‌وسخت مورد آزمایش قرار می‌گیرد.
در انتها لازم است به این موضوع بپردازیم که وجود ذهن باز و پذیرنده در خصوص ارزهای الکترونیک ضروری است. لذا نباید تنها به ریسک آن‌ها توجه کنیم، بلکه باید به ظرفیت‌ها و پتانسیل آن‌ها جهت پیشرفت جامعه و توسعه زنگی انسان‌ها بیندیشیم. درصورتی‌که در این موردشکی وجود داشته باشد تنها تعمق در مثال تکنولوژی تلفن و الکساندر گراهام بل کافی خواهد بود.