راه پرداخت
رسانه فناوری‌های مالی ایران

از سازمان ملل تا بانک مرکزی ایران

محمد یگانه متولد 1302 در شهر زنجان است. پدرش حاج اسماعیل شکرچی نام داشت که بعداً به یگانه تغییر نام داد. محمد یگانه مدرک لیسانس خود را در رشته حقوق از دانشگاه تهران دریافت کرد و پس‌ازآن درزمینهٔ اقتصاد مشغول به تحصیل شد. همچنین او برای ادامه تحصیل به دانشگاه کلمبیا رفت و در آنجا مشغول به تحصیل درزمینهٔ اقتصاد شد.

رساله‌اش را درزمینهٔ سیاست‌های بازرگانی و تجارتِ خارجی ایران نوشت و به ایران بازگشت. در ایران مدتی به‌عنوان رئیس بانک مرکزی مشغول به کار بود و چند دوره نیز به‌عنوان وزیر در ایران فعالیت کرده است. او در سازمان ملل نیز به‌عنوان مسئول امور اقتصادی فعالیت کرده است. یگانه 72 ساله بود که در بالتیمور امریکا از دنیا رفت.

محمد یگانه زمانی ریاست بانک مرکزی ایران را به عهده داشت و در دوره پهلوی‌ها هم به‌عنوان وزیر دارایی و هم به‌عنوان وزیرآبادانی فعالیت کرد. در زنجان متولد شد اما دنیایش بزرگ‌تر از این شهر بود و برای تحصیل راهی تهران شد. یگانه از معدود ایرانی‌هایی است که در سازمان ملل نیز استخدام‌شده است.

یگانه یکی از سه‌نفری بود که نطق سخنرانی دکتر محمد مصدق در سازمان ملل را آماده کرد. سخنرانی به‌قدری مؤثر بود که مصدق از او درخواست می‌کند به ایران برگردید: «شما آقا جایتان اینجا نیست و بایستی برگردید به ایران و خدمت کنید.»

یگانه حرف مصدق را پذیرفت و به ایران بازگشت تا به کشورش خدمت کند. او در دوره‌ای فعالیت می‌کرد که پهلوی‌ها حکومت می‌کردند. او تلاش می‌کرد در کنار فعالیت‌های سیاسی، اقتصاد را در کانون توجه خودش قرار بدهد.

تاریخ شفاهی ایران نشان می‌دهد یگانه یک سال در هیئت‌مدیره بانک بین‌الملل عضویت داشته تا اینکه یک‌شب هویدا با منزل او تماس می‌گیرد و از او درخواست می‌کند به‌عنوان رئیس بانک مرکزی ایران مشغول به کار شود. اثرگذاریِ عمیق یگانه بر اقتصاد ایران از همین نقطه کلید می‌خورد.

او ابتدا با شوق‌وذوق این مقام را می‌پذیرد اما وقتی وارد کار می‌شود با چیزهایی مواجه می‌شود که او را شوکه می‌کند: «درست از اوضاع‌واحوال اطلاع نداشتم. وقتی‌که رفتم دیدم نه این‌ها آماده هستند که تا حدی استقلال عمل بدهند و غیره و این‌ها که ما بتوانیم کار خودمان را انجام بدهیم بدون دخالت ناروای زیاد، من قبول کردم. مسئولیت خیلی مهمی بود و می‌توانست کارهای خودش را از روی اصول انجام بدهد. ما توانستیم موجودی‌های ارزی‌مان که بیش از یکی، دو میلیارد نبود را به حدود ده میلیارد دلار برسانیم.»

شورایی برای دیکته اوامر شاه

جلسات شورای عالی اقتصاد ازجمله مواردی است که یگانه در خاطرات خود با دلخوری از آن‌ها یادکرده است. او معتقد بوده هرچند قرار بوده مطابق با اسم، آن جلسه «شورای اقتصادی» باشد اما در عمل بیشتر «جنبه ابلاغ دستورات و اوامر» را داشته است.

البته شورای اقتصاد به‌صورت قانونی به وجود آمده بود و در قانون برنامه‌وبودجه نیز وجود داشت اما همه موارد آن زیردست شاه بوده و عملاً خودِ شاه آن را مدیریت می‌کرده است.

ولی بیشتر شورای اقتصاد برای ابلاغ دستور و اوامر شاه بود و درعین‌حال آگاهی مأموران عالی‌رتبه دولت در سطح وزرا از اینکه نظرات ایشان چیست و دنبال چه‌کارهایی باید بروند و کارهای خودشان را باهم تلفیق بکنند و هماهنگ بکنند. به‌این‌ترتیب از نگاه او شورای اقتصادی صرفاً جایی بوده که شاه اوامر خودش را به زیردستان دیکته می‌کرده است.

او در خاطرات اقتصادی خود به موضوعات مهمی ازجمله دلیل استعفای عالی‌خانی از وزارت اقتصاد، ماجرای ساخت ذوب‌آهن توسط روس‌ها و خانه‌سازی برای کارگران اشاره‌کرده است.

یگانه یکی از مهم‌ترین و اثرگذارترین مدیران اقتصادی رژیم پهلوی به شمار می‌آید که از بانک مرکزی گرفته تا وزارتخانه‌های دارایی، آبادانی و مسکن فعالیت داشته است. او در صندوق بین‌المللی پول نیز فعالیت کرده و بعد از انقلاب در دانشگاه کلمبیا نیز تدریس کرده است.

منبع: آینده‌نگر

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.