پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
امیر بهزادی‌نیا؛ معاون شعبه بانک خاورمیانه / بلاکچین‌ها این امکان را مهیا کرده‌اند که در فرآیند انتقال وجه، بتوانیم نهاد سوم تضمین‌کننده که عموماً بانک‌ها هستندرا کنار گذاشته و در یک بستر امن، با سرعت‌بالا و هزینه کم به انتقال وجه مبادرت کرد. در این مقاله به ارتباط بین بلاکچین‌ها و ارزهای رمزنگاری‌شده، مشکلات این ارزها و همچنین سایر کاربردهای مهم بلاکچین‌ها پرداخت خواهد شد.
بلاکچین و ارزهای رمزنگاری‌شده
بلاکچین‌ها یک فنآوری ثبت و نگهداری اطلاعات در پایگاه داده است که ابتدا بابت تولید اولین ارز رمزنگاری‌شده یعنی بیتکوین به کار گرفته‌شده است. ارزهای رمزنگاری‌شده یکی از چالشی‌ترین مباحث علوم فنآوری اطلاعات، اقتصاد و مالی است.
دراین‌بین اما بیتکوین مورد ویژه‌تری است ازآن‌جهت که اولین بار از تکنولوژی بلاکچین‌ها به‌منظور تولیدش استفاده‌شده و همچنین مشهورترین ارز رمزنگاری‌شده است. نوسانات شدید قیمت بیتکوین برخی را به این فکر انداخته است که آیا به ارزهای رمزنگاری‌شده و اساساً به بلاکچین‌ها می‌توان خوش‌بین بود؟
اگر بتوان تفاوت ارز رمزنگاری‌شده را از بلاکچین‌ها تشخیص داد جواب سؤال مشخص خواهد شد. شاید بتوان با ذکر یک مثال تفاوت این دو را بهتر بیان کرد. اگر فرض کنیم که بلاکچین‌ها یک باتری لیتیومی مدرن باشد، بیتکوین را می‌توان به یک خودروی برقی تشبیه کرد. درواقع همان‌طور که خودروهای برقی از باتری‌های لیتیومی مدرن استفاده می‌کنند، بیتکوین نیز در دل خود از تکنولوژی بلاکچین‌ها استفاده کرده است.
حال اگر یک خودروی برقی بعد از چند سال از رده خارج شود نمی‌توان نتیجه گرفت که تکنولوژی استفاده‌شده در باتری‌ها بی‌ارزش است. این موضوع می‌تواند مرتبط با عوامل مختلف ازجمله طراحی ضعیف موتور و یا شکل بدنه آن باشد. با این توصیف افول بیتکوین و حتی عدم استفاده احتمالی از آن نیز نشانه‌ای بر بی‌فایده بودن بلاکچین‌ها نیست.
درک این نکته ضروری است که مشکلات بیتکوین نه از تکنولوژی استفاده‌شده در آن بلکه از محدودیت‌های طراحی اولیه آن نشاءت می‌گیرد.
مشکلات ارزهای رمزنگاری‌شده
عمده مشکلات بیتکوین و سایر ارزهای دیجیتال از عدم نظارت یک مقام رسمی محلی و بین‌المللی نشاءت می‌گیرد. بگذارید با نحوه قیمت‌گذاری بیتکوین شروع کنیم. اصول چرا است، کاربرد دارد بیتکوین باید ارزش داشته باشد؟ در پاسخ باید گفت بیتکوین کمیاب و همچنین برای آن تقاضا وجود دارد.
مجموع این عوامل یعنی منابع محدود، قابلیت معامله و سرمایه‌گذاری و همچنین وجود منابع عرضه و تقاضا منجر به این می‌شود که بیتکوین مشکل از جایی آغاز می‌شود که این ارزش قابل‌اعتماد دیدگاه اقتصادی ارزش داشته باشد.
نیست و به بیان بهتر نوسانات هیجانی شدید دارد. از اواسط آبان ماه 1396 تا اواخر دی‌ماه همان سال ارزش هر بیتکوین از حدود 6000 دلار به حدود 19000 دلار رسید و بعد در یک‌فاصله یک‌ماهه به حدود 11000 دلار سقوط کرد.
یکی از علل این تغییرات شدید وجود کسانی است که منابع قابل‌توجهی بیتکوین در با ایجاد یک‌ترند فکری و انتشار یک شایعه در فرم‌های گفتگو، بازار آماده اختیاردارند. تفسیر اشتباه تغییرات قیمت می‌شود و یکی از مالکان بزرگ وال‌ها با ایجاد یک عرضه و یا تقاضای بزرگ، کل بازار را دستخوش تغییر می‌کند.
چنین اتفاقی در بازارهای بورس اوراق بهادار هم ممکن است اتفاق بیافتد اما با این تفاوت که در اینجا یک‌نهاد ناظر حضور دارد. در بازارهای بورس اوراق بهادار شرکت‌ها به‌شدت تحت کنترل هستند. اصل افشاء اطلاعات تأثیرگذار که وسط نهاد ناظر کنترل می‌شود مانع از آن می‌شود که سهامداران عمده بازار را دست‌کاری کنند.
نبود نهاد ناظر مشکل دیگری را نیز به وجود آورده است. عدم احراز هویت در تراکنش ارزهای رمزنگاری‌شده، استفاده از آن را برای تأمین مالی فعالیت‌های مجرمانه جذاب کرده است. در این رابطه برخی رسانه‌ها گزارش کرده‌اند که داعش نیز بخشی از فعالیت‌های تأمین مالی خود را از طریق بیتکوین انجام می‌دهد.
از دیگر مشکلات ارزهای رمزنگاری‌شده اشاره کرد. در بهترین حالت، می‌توان به ظرفیت محدود پلتفرم‌ها در پشتیبانی مبادلات پلتفرم بیتکوین می‌تواند تنها هفت تراکنش در ثانیه انجام دهد درحالی‌که ویزا VISA در هر ثانیه 24000 تراکنش را پشتیبانی می‌کند.
کاربردهای دیگر بلاکچین‌ها
همان‌طور که پیش‌تر گفته شد برخی به‌اشتباه تصور می‌کنند که کاربرد بلاکچین‌ها محدود به ایجاد ارزهای رمزنگاری‌شده است. درواقع بلاکچین‌ها تکنولوژی است که خدمت اطمینان سازیرا که سابقاً صرفاً توسط نهاد سومی مانند بانک ارائه می‌شده است را ایجاد کرده، البته با هزینه کمتر. این ویژگی منحصربه‌فرد می‌تواند در بسیاری از زمینه‌ها مورداستفاده قرار گیرد. در ادامه دو مورد از مهم‌ترین این کاربردها توضیح داده‌شده است؛
قراردادهای هوشمند: فرض کنید قصد خرید یک اتومبیل رادارید. به نمایشگاه خودرو می‌روید، در مورد قیمت توافق می‌کنید، مبلغ را پرداخت می‌کنید و هم‌زمان اسناد مالکیت را به نام خود تغییر می‌دهید. در این فرآیند در دونقطه نیاز به ایجاد اطمینان است. اولین بار و در هنگام پرداخت پول فروشنده از شما یک پرداخت تضمین‌شده را طلب خواهد کرد و احتمال شما با ارائه یک چک‌بانکی تضمین‌شده نیاز فروشنده را تأمین می‌کنید.
در مقابل شما می‌خواهید مطمئن باشید اسناد مالکیت به نام شما تغییر کند و به این منظور نیاز به یک دفتر اسناد رسمی دارید (پس تا به اینجا نیاز به یک بانک و یک دفتر اسناد رسمی به‌عنوان نهاد سوم تضمین‌کننده وجود دارد.) حال بلاکچین‌ها یک راهکار جایگزین با عنوان قرارداد هوشمند پیشنهاد می‌کند که به‌این‌ترتیب عمل می‌کند؛ فروشنده تمامی مشخصات ماشین قیمت، نوع، شماره اسناد و بارگذاری می‌کند. خریدار اقدام به انعقاد غیرهرا در شبکه قرارداد هوشمند با فروشنده می‌کند. بر اساس این قرارداد هر مرحله که تمام شود به‌صورت اتوماتیک مرحله بعد شروع به کار می‌کند. وقتی مبلغ پرداخت شد
تراکنش به‌صورت غیرقابل‌بازگشت در تمام شبکه توزیع‌شده و پایگاه داده بروز می‌گردد، بلافاصله بعد از پرداخت مشخصات مالکیت خودرو تغییر و از فروشنده به خریدار منتقل می‌گردد. این اطلاعات نیز به‌صورت غیرقابل‌بازگشت در شبکه توزیع و پایگاه داده به‌روزرسانی می‌شود.
پس بلاکچین اعمال بانک و دفتر اسناد رسمی را حذف کرده است به دلیل مطمئن بودن طرفین از ثبت اطلاعات و عدم‌تغییر آن‌ها نیاز به نهاد سومِ اطمینان‌ساز نیست. امنیت بالای شبکه، در دسترس بودن اطلاعات (دفتر کل توزیع و عدم امکان دست‌کاری اطلاعات باعث شده تا این نقل‌وانتقال) شامل وجه و اطلاعات مالکیتبه‌صورت قطعی و غیرقابل‌بازگشت صورت پذیرد.
خدمات دفتر اسناد رسمی: تمام خدماتی که یک دفتر اسناد رسمی در قالب نهاد سوم اطمینان‌ساز ارائه می‌کند می‌تواند در یک شبکه مبتنی بر بلاکچین‌ها با هزینه کمتر بازتولید شود. البته به دلیل حساسیت دولت‌ها و نظارت بر انتقال دارایی‌ها و همچنین لزوم اخذ مالیات، این سرویس تنها در صورتی ایجاد خواهد شد که دولت بر شبکه نظارت داشته باشد. بازارهای جهانی شوک‌های بزرگی را طی دو دهه گذشته و در دوران دنیای پسا دیجیتال مانند ترکیدن حباب معروف به دات‌کام 12 و یا بحران مسکن در سال 2008 میلادی تجربه کرده‌اند؛ اما هرکدام از این تجربه‌ها منتج به قوی‌تر شدن بازارها شده است.
به همین ترتیب و با ترکیدن حباب بیتکوین و حتی با از بین رفتن این ارز، فناوری‌های بلاکچین‌ها وارد فاز جدید و مهیج‌تری می‌شوند.
امروزه جو روانی حاکم در پذیرش بلاکچین‌ها متأثر از عوامل متناقضی است که نتیجتاً ابهاماتی در میان دولتمردان، تجار و کاربران عادی به وجود آورده است. همچنین سایر کاربردهای بلاکچین‌ها نادیده گرفته‌شده و صرف به کاربرد آن در نظام‌های پرداخت توجه شده است.
اولین گام برای شفافیت بیشتر و تسهیل فرآیند تصمیم‌گیری در استفاده از بلاکچین، ایجاد درک درست از قابلیت‌های آن است. آینده بلاکچین‌ها با آینده بیتکوین یکسان خواهد بود. بیتکوین ممکن است به شکستی تکنولوژیک تبدیل شود که در آینده به‌عنوان مطالعه موردی در دانشگاه‌ها موردبحث قرار گیرد اما بلاکچین‌ها سرنوشت متفاوتی خواهند داشت. شاید بهتر است بگوییم بلاکچین‌ها سرنوشت‌ساز خواهند شد.
منبع: نشریه آفتاب خاورمیانه