مادر بازارهای مالی

آرش پورابراهیمی؛ محقق اقتصاد سیاسی / ریچارد لاینز، استاد اقتصاد در دانشگاه کالیفرنیاست. آقای لاینر از آن دسته اقتصاددان‌هایی است که شخصیت جذابی هم دارند، برای مثال او دریکی از همایش‌های مجله اکونومیست برای تماشاچیان گیتار نواخته و برای آن‌ها آواز خوانده بود. بااین‌حال احتمالاً جذاب‌ترین ماجرای مربوط به آقای لاینز به تجربه‌ای مربوط می‌شود که او در ابتدای یکی از کتاب‌هایش روایت کرده است.

او می‌نویسد؛ یکی از دوستانم که کارگزار مبادلات ارزهای خارجی برای یک بانک بزرگ بود از من دعوت کرد که چند روزی را در دفتر کارش سپری کنم. ۱۰ سال پیش بود (سال ۱۹۹۰) آن زمان من خودم را یک کارشناس به‌حساب می‌آوردم به‌خصوص که پایان‌نامه‌ام هم در مورد نرخ ارز بود. تصور می‌کردم که به‌خوبی از بازار دادوستد ارزی سر درمی‌آورم. درحالی‌که کنار دوستم نشسته بودم، او با شور و هیجان بسیار در حال معامله ارز بود و طی یک روز بیش از یک میلیارد دلار معامله کرد.

اینجا جهانی بود که معاملات معمولی حدود ۱۰ میلیون دلار ارزش داشتند و معامله یک‌میلیون دلاری، معامله‌ای خرد محسوب می‌شد. برخلاف تصور من که نرخ ارز به وضعیت اقتصاد کلان بستگی دارد، به‌ندرت اخباری ازاین‌دست موردتوجه دوستم قرار می‌گرفت. درواقع او مواردی را دنبال می‌کرد که چندان برای من روشن نبودند.

سرعت معامله دیوانه‌وار بود و هر پنج‌تا ۱۰ ثانیه قیمت‌ها تغییر می‌کردند، هر یک تا دو دقیقه معامله‌ای انجام می‌شد و به‌طور دائم باید تصمیم‌گیری می‌شد که آیا قیمت قرار است کاهش یابد یا افزایش. نیازی به گفتن نیست که زمان اندکی برای حرف زدن باقی می‌ماند. همچنین واضح است که من چندان از ماجرا سر درنمی‌آوردم و هنگامی‌که دوستم با هیجان به من رو می‌کرد و می‌پرسید که چه باید بکند، من تنها باحالتی عصبی می‌خندیدم.

دوست آقای لاینز در بازار مبادلات ارزهای خارجی که بانام فارکس (ترکیب فارین اکسچنج) شناخته می‌شود، مشغول به کار بود؛ جایی که ارزهای کشورهای مختلف با یکدیگر معامله می‌شود. برای مثال فردی تصور می‌کند که پوند انگلستان قرار است تقویت شود، او با واحدی دیگر مثلاً دلار مقداری پوند می‌خرد و زمانی که قیمت پوند افزایش یافت آن را می‌فروشد.

تقریباً تا اوایل دهه ۱۹۷۰، کشورها تلاش می‌کردند تا از پول خود را ثابت نگه‌دارند اما از آن زمان به بعد سیاست‌گذاران (درست یا غلط) به این نتیجه رسیدند که اجازه بدهند که نیروهای بازار نقش بیشتری در تعیین در پول یک کشور ایفا کنند. نوسانات در ارزش پول کشور از آن زمان آغاز شد.

افرادی می‌خواستند از این نوسانات سود ببرند و برخی هم می‌خواستند خود را نسبت به این نوسانات بیمه کنند و درنتیجه بازار فارکس به‌طور چشمگیری رشد کرد تا جایی‌که امروز به بزرگ‌ترین بازار مالی جهان تبدیل‌شده و ارزش مبادلات روزانه در آن از پنج هزار میلیارد دلار فراتر می‌رود.

در کتاب «راهنمای بازارهای مالی» که توسط انتشارات اکونومیست منتشرش ده، از بازار فارکس به‌عنوان سنگ بنای بازارهای مالی یادشده است. اگرچه حاشیه سود و زیان در بازار فارکس نسبت به بازار سهام کمتر است چراکه نوسان ارزهای مهم جهان آن‌قدرها زیاد نیست اما حجم هنگفت مبادلات و نقدپذیری بالا باعث جذابیت این بازار شده است.

شاید هر فردی هوس کند که از این بازار پنج هزار میلیارد دلاری بهره‌ای ببرد؛ اما آیا به‌عنوان سرمایه‌گذاری خرد شانسی برای ثروتمند شدن یا حتی سود کردن خواهید داشت؟ پاسخ احتمالاً منفی است چراکه رقیب شما در این بازارها شرکت‌های بزرگی هستند با کارمندانی تمام‌وقت و مدل‌های پیچیده و البته رایانه‌هایی به‌مراتب سریع‌تر از تلفن همراه هوشمند شما.

ماجرا فقط این نیست. گزارشی که توسط وب‌سایت بلومبرگ منتشرشده نشان می‌دهد که در زمان همه‌پرسی مربوط به برگزیت، شرکت‌های سرمایه‌گذاری میلیون‌ها دلار خرج کرده‌اند تا بتوانند کمی زودتر از نتیجه احتمالی همه‌پرسی مطلع شوند و درنتیجه بتوانند از نوسانات پوند انگلستان پس از اعلام نتایج سود ببرند.

سرمایه‌گذاری در فارکس از داخل ایران حتی با ریسک‌های بیشتری هم همراه است چراکه فعالیت در این بازار می‌تواند با مشکلات قانونی هم مواجه شود. به همین خاطر اگر می‌خواهید سرمایه‌تان را از ریال به ارز یا کالای دیگری تبدیل کنید تا خیالتان از بابت کاهش احتمالی ارزش ریال راحت باشد، حضور در بازار فارکس اقدام چندان هوشمندانه‌ای نیست.

جان مینارد کینز، یکی از بزرگ‌ترین اقتصاددانان تاریخ در سال ۱۹۳۵ نوشت؛ این توافق عمومی وجود دارد که قمارخانه‌ها، به خاطر نفع عمومی باید غیرقابل‌دسترس و گران باشند و شاید چنین ادعایی در مورد بازار سهام هم صدق کند.

زمانی که آقای کینز نسبت به حضور در بازار سهام هشدار می‌داد، بازار فارکس به شکل امروزی وجود نداشت، مگر نه شاید او در مورد این بازار هم حرف مشابهی می‌زد. البته امروز فعالیت در بازارهای مالی برای افراد عادی به‌هیچ‌وجه سخت و گران نیست، اما هر فردی که بخواهد وارد این بازارها شود باید هشدار آقای کینز را هم در پس ذهن داشته باشد.