راه پویایی صنعت پرداخت

رویکرد سیستمی و خلق خدمات نوین؛

 صاحب‌نظران مدیریت نوین معتقدند حوزه‌های راهبردی، مانند اقتصاد دیجیتال یا بانکداری و بازرگانی الکترونیکی را نمی‌توان در سیستم‌های متعارف، مدیریت کرد؛ چرا که در سیستم‌های متعارف، تعریف مسئله، انحراف از حالت طبیعی است و راه حل را نیز طبعاً در بازگرداندن به حالت طبیعی می‌جویند.

در مقابل این رویکرد، رویکرد دیگری وجود دارد که به رویکرد سیستمی مشهور است. این رویکرد معتقد است هرچند شرایط فعلی طبیعی و قابل تحمل باشد، ولی مدیریت راهبردی نشان می‌دهد که این شرایط، آینده خوبی را رقم نخواهد زد؛ یعنی مسئله آینده، ادامه دادن بالقوه وضع موجود است و راه حل آن نیز، طراحی ایده‌آل برای آینده است و تقریب‌های متوالی به سوی آن.

بی‌گمان وضعیت کنونی حوزه اقتصاد دیجیتال در کشور، نیازمند تفکر و رویکردی سیستمی است که با خاصیت دانش محوری و انعطاف ذهنی- مدیریتی نارسایی‌های کنونی را کشف و نقشه آینده را با رعایت اصل بهبود مستمر ترسیم کند. این مهم حلقه مفقودهای است که در عرصه تصمیم‌گیری‌های کلان و خرد این حوزه به‌راحتی قابل مشاهده است.

به‌طور نمونه، بانک‌ها از ابزار پذیرندگی به عنوان ارزان‌ترین ابزار جهت تجهیز منابع یاد می‌کنند و شرکت‌های پی. اس. پی نیز با ارائه خدماتی مانند بازاریابی، نصب و پشتیبانی ابزارهای پذیرندگی چون پایانه‌های فروش و از طریق دریافت اجاره یا حق سرویس از بانک عامل، روزگار می‌گذرانند. این محدودیت نگاه، باعث به‌وجود آمدن رقابتهای نامتعارف فعلی در زمینه فتح خاکریزهای بازار، افزایش هزینه‌های بانک‌ها و شرکت‌های مذکور، عدم تکافوی درآمدهای حاصله، وجود چندین پایانه فروش در مراکز پذیرندگی و مسائل مختلف دیگری شده است که با طرح‌های شتاب‌زده‌ای مانند شاپرک، امید چندانی به حل آن نمی‌رود. در این روزگار نقش بانک به‌عنوان طرف عامل و سرویس‌دهنده که منطقاً باید دارای جایگاه مخصوص به خود باشد، با پذیرنده به‌عنوان گیرنده سرویس، جابه‌جا شده است.

آنچه در این میان مغفول مانده، اصرار بر حضور در عرصه ایجاد تراکنش‌های خاص منظوره و کسب درآمد از آن و ارائه سرویس‌های ارزش افزوده به مشتریان است. صدور کارت‌های ارزش افزوده که اشکال متنوعی از آن در تمامی کشور‌ها قابل مشاهده است، می‌تواند حوزه جدیدی در عرصه تجارت الکترونیکی ایجاد کند و در این میان نقش شرکت‌های تجارت الکترونیکی و اعتماد بانک‌ها به این شرکت‌ها حائز اهمیت است. باید اصل دریافت کارمزد تراکنش از پذیرنده، در جامعه مورد بحث، پذیرفته شود؛ در کنار آن باید بانک‌ها و شرکت‌ها به ابزارهای منعطف مدیریت کارت مجهز شوند. در این صورت ده‌ها طرح عملیاتی وجود دارد که به‌راحتی با الگوبرداری از نمونه‌های اجرا شده در سایر کشور‌ها و افزودن خلاقیت‌های ویژه کار‌شناسان ایرانی قابلیت اجرای مؤثر دارند. در این صورت، وجود پایانه‌های متعدد در مراکز پذیرندگی نیز دارای توجیه خواهد بود.

در دهه ۱۹۴۰م. که در تقسیم‌بندی روش‌شناسی مدیریت، به دوره مدیریت ماشینی (Machine model) یا Mindless system معروف است، مثالی در مورد هنری فورد مالک کارخانه فورد وجود دارد. او در پاسخ به ایراد عدم وجود تنوع در محصولات خود، پاسخ جالبی داشت. می‌گفت: «خیر.. من به همه نظرات اهمیت می‌دهم؛ کارخانه فورد برای هر سلیقه‌ای یک فورد مشکی دارد.» این مثال خوبی است برای عملکرد بانک‌ها در دوره حاضر. آنچه بانک‌ها از کارت می‌شناسند بیشتر کارتی است که به کارت بدهی (Debit card) معروف است و اخیرا بعضی از بانک‌ها، کارت اعتباری (Credit card) را نیز، با محدودیت‌های فراوان، جزء محصولات خود عرضه می‌کنند. می‌توان گفت انواع کارت‌هایی که توسط بانک‌های مختلف با نام‌های متعدد و بعضاً جذابی صادر می‌شود، همگی از یک نوع هستند با پوشش‌های متفاوت.

یکی از دلایل عدم استقبال مردم از صدور و تمرکز بر کارت‌های ارزش افزوده در بانک‌ها، به عنوان صادر کننده‌کارت، محدود بودن سیستم فنی بانک‌ها به سیستم‌های مدیریت کارتی است که منحصر به چند شرکت خاص است و آن شرکت‌ها نیز فرصت و انگیزه مناسبی جهت تمرکز بر این حوزه ندارند.

در این میان شرکت‌های تجارت الکترونیکی و PSP باید بتوانند نقش مکمل خود را به خوبی ایفا کنند و در کنار آن زیرساخت‌های حقوقی لازم نیز توسط مبادی ذیربط، تبیین و ابلاغ شوند. لذت ارائه سرویس از محل کارت‌های ارزش افزوده و کسب درآمد از این محل، چنان شیرین است که قطعاً می‌تواند جایگزین نقش فعلی این شرکت‌ها شود که برخی از آن به «پوز کاشتن» یاد می‌کنند.

مولای متقیان، علی (ع) می‌فرمایند: «به راستی که دنیا برای کسی که دریافت درستی از آن داشته باشد، خانه ایمنی است». بر اساس این بصیرت بنیادین امام بزرگ شیعیان، باز‌شناسی جهانی که در آن به سر می‌بریم و تشخیص قانونمندی‌ها و نیروهایی که در پس پشت فرایندهای ظاهری زندگی، سرنوشت ما را رقم می‌زنند.

صادق فرامرزی؛ مدیرعامل شرکت تجارت الکترونیک دی

منبع: نشریه بانکداری الکترونیک مرکز فابا