پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
مینا نوبهار؛ ماهنامه پیوست / در شرایطی که بعد از رفع تحریم‌ها همه در انتظار فراهم شدن امکان اتصال ویزا و مستر به شتاب بودند، وزارت ارتباطات به‌عنوان نهادی کاملاً غیرمالی خبر از آمدن مسترکارت به ایران تا هفته دولت داد، آن هم با همکاری شرکت ملی پست به‌عنوان توزیع‌کننده و نیز شرکت ویژن‌کارت ایرانیان که بنا بر ادعاها با مسترکارت قرارداد صادرکنندگی کارت‌ها را دارد و قرار است به‌عنوان واسطه عمل کند. در این میان نام یک صرافی نیز به میان آمد که گویا قرار است از مردم ریال دریافت کند و بحث ارزی ماجرا را انجام دهد.
محمود واعظی در مراسم رونمایی از پروژه‌های زیرساختی شرکت پست با اعلام این خبر چنین گفته بود: «همزمان با برداشته شدن تحریم‌ها و در پی توسعه تجارت بین‌المللی ایران، فضا برای سازمان‌هایی ازجمله پست، مخابرات، فناوری اطلاعات و شرکت زیرساخت به‌منظور همکاری‌های بین‌المللی فراهم شده است و هم‌اکنون موفق شده‌ایم نیازمندی‌های مردم را با عملیاتی کردن کارت اعتباری بین‌المللی برطرف کنیم. ویژن‌کارت ایرانیان به‌عنوان نماینده شرکت مسترکارت در ایران با شرکت پست قرارداد منعقد کرده است تا نیازمندی‌های مردم برای سفرهای خارجی، خرید مقالات خارجی و حضور در همایش‌های بین‌المللی از طریق کارت‌های اعتباری ممکن شود.»
در واکنش به این ماجرا آدام کیل سخنگوی مسترکارت طی گفت‌وگو با بی‌بی‌سی فارسی صراحتاً اعلام کرد هیچ فعالیتی در ایران ندارند؛ اما ذوالفقاری مدیرعامل ویژن ادعا می‌کند نسخه اصلی این مصاحبه انگلیسی است و آنچه در رسانه‌ها بازتاب پیدا کرده ناقص است.
به گفته او سخنگوی مسترکارت امکان فعالیت این شرکت از طریق شرکت‌های واسط را تکذیب نکرده است و اصولاً در هیچ نقطه‌ای از دنیا جز انگلستان و آمریکا شرکت نماینده‌ای نداشته و تنها به معرفی صادرکننده‌های کارت خام (شرکت‌ها) و خدمات دهنده کارت‌ها (بانک‌ها) می‌پردازد. آن سخنگو در انتهای مصاحبه اعلام کرده بود که ما با ویژن‌کارت قرارداد داریم اما نمی‌دانیم در ایران است یا نه؛ بنابراین حضور آن در ایران را نه تکذیب می‌کنیم و نه تأیید. علاوه بر خود مسترکارت، بانک مرکزی نیز هنوز این موضوع را تأیید نکرده و گویا در حال مذاکره است. بااین‌حال مدیرعامل پست گفته بود ورود این کارت‌ها طبق مجوز بانک مرکزی است.
اما این پایان ماجرا نیست، پایگاه راه پرداخت به نقل از مدیرعامل مسترکارت اعلام کرده است: «تا زمانی که تحریم‌ها علیه ایران رفع نشود، نمی‌توان کار چندانی انجام داد. برای نمونه رئیس‌جمهور ایران فقط توانست برای خرید ایرباس قرارداد ببندد و اصلاً قراردادی با بوئینگ نبسته است. این اوضاع نشان می‌دهد نیاز به یک تغییر اساسی در رژیم تحریم وجود دارد تا شرکتی مثل ما یا بانک‌ها و رقبای ما بتوانند آزادانه در ایران فعالیت کنند. باید منتظر ماند و دید چه اتفاقی می‌افتد.»
.
ویژن چرا ویژه شد
حسین مهری مدیرعامل شرکت ملی پست در پاسخ به این سؤال که «آیا قرارداد پست با شرکت ویژن‌کارت انحصاری است»، گفته بود: «وزارت ارتباطات و شرکت پست آماده همکاری با سایر شرکت‌هایی است که در این زمینه تحت مجوز بانک مرکزی فعالیت می‌کنند. هر شرکتی که آمادگی و مجوزهای لازم را از بانک مرکزی گرفته باشد می‌تواند وارد عرصه همکاری شود.»
بااین‌حال بسیاری این اقدام وزارت ارتباطات و شرکت ملی پست را اعطای رانت عنوان می‌کنند. در این بین برخی نیز بر این باورند که صرف‌نظر از رانت به‌وجودآمده، اعلام چنین اخبار ضدونقیضی نه‌تنها وجهه بین‌المللی ما را خدشه‌دار می‌کند بلکه می‌تواند زمینه کلاه‌برداری یا انتقال میلیاردها دلار سرمایه ملی به خارج از کشور را فراهم کند.
آن‌گونه که ذوالفقاری ادعا می‌کند «ویژن‌کارت ایرانیان» به آدرس الکترونیکی www.mastercardiran.com، یک شرکت ایرانی و دارای آدرس معتبر بوده و به‌عنوان شرکت واسط در ارائه خدمات کارت‌های مالی در کشور فعالیت می‌کند. البته وب‌سایت اعلام‌شده تا لحظه نگارش این گزارش قابل‌دسترس نیست و طبق گفته مدیرعامل ویژن چنین مشکلی به دلیل تعداد بالای بازدیدکنندگان پیش آمده است.
بنا بر ادعای ذوالفقاری «شرکت ویژن‌کارت نماینده HNA در خاورمیانه است، این شرکت از مسترکارت به‌عنوان صادرکننده کارت (issuer) مجوز گرفته است. مدارک احراز صلاحیت آن نیز مبنی بر اجازه توزیع کارت‌های بین‌المللی موجود بوده و مشخصاً از این شرکت به‌عنوان نماینده رسمی درزمینهٔ واگذاری کارت‌های اعتباری بین‌المللی یاد شده است.»
HNA یک موسسه بزرگ مستقر در چین است که حوزه‌های فعالیت آن مختلف است: از ارائه خدمات مالی و گردشگری گرفته تا املاک و صنایع هوایی. همچنین تعداد شرکت‌های زیرمجموعه آن به حدود ۵۰۰ شرکت می‌رسد. HNA در بحث تراکنش‌های مالی خود از شرکت سرمایه بین‌المللی چین یکی از بزرگ‌ترین مؤسسات بانکداری سرمایه‌ای این کشور مشاوره می‌گیرد.
HNA شامل چند زیرمجموعه اصلی است: صنایع هوایی، مجموعه هلدینگ (مربوط به املاک و خرده‌فروشی)، گردشگری، حمل‌ونقل و بخش سرمایه که مرتبط با خدمات مالی و بانکداری سرمایه‌ای است و ۳۰ شرکت از ۱۰۰ شهر و ناحیه در سراسر دنیا عضو آن هستند؛ اما نه‌تنها ویژن‌کارت بلکه نام هیچ‌کدام از شرکت‌ها در سایت HNA ذکر نشده است و به‌طورقطع نمی‌توان همکاری این شرکت با HNA را تأیید کرد. خود ذوالفقاری در گستردگی ارتباطات HNA چنین می‌گوید: «ازجمله شرکای HNA، بانک‌های ملی چین و هنگ‌کنگ هستند. ضمن اینکه با HSBC هم طرف قرارداد است.»
نجاری عضو هیئت‌مدیره پست نیز در تأیید صلاحیت ویژن گفته بود: «پیش از انعقاد قرارداد با این شرکت، کیفیت خدمات کارت‌های ارائه‌شده از سوی پست موردبررسی قرار گرفت که نشان از صحت عملیات مالی توسط این شرکت داشت. ضمن اینکه بانک‌های طرف قرارداد آن را بانک‌های HSBC، ملی چین، ملی هنگ‌کنگ و چندین بانک دیگر اعلام کرده و گفته است که دارندگان کارت‌های مذکور می‌توانند از طریق سایت‌های مسترکارت، ترانس فارکس و وب‌سایت ویژن‌کارت ایرانیان با تخصیص کد کاربری، خدمات مربوطه نظیر مشاهده موجودی، خرید الکترونیکی، فریز کردن کارت و غیره را دریافت کنند.»
مدیرعامل شرکت ویژن‌کارت درباره ضمانت اجرایی این کارت با اطمینان می‌گوید: «مانند تمام بانک‌ها هر فردی پنل بانکی دارد اما در صورت بروز مشکل در ۲۱۰ کشور که مسترکارت نماینده دارد، بانک عامل ما جوابگوی مشتری‌هاست.»
حامد ذوالفقاری مدیرعامل این شرکت بر انجام فعالیت‌هایشان بر اساس قوانین تأکید می‌کند و چنین می‌گوید: «ما پس از برجام وارد ایران شدیم. شرکت خصوصی‌ای در مالزی هستیم که مالی نیستیم اما فعالیت مالی داریم. در حال حاضر با شرکت ملی پست تعامل داریم. طرح کارت‌های پیش‌پرداخت مسترکارت تحت نظارت قوانین بین‌المللی و بانک مرکزی اجرایی می‌شود. عملیات ارزی نیز از طریق آقای عامری در صرافی ثامن انجام می‌شود. مردم می‌توانند به ریال خرید کنند و کارت‌های خود را به‌صورت ارزی شارژ کنند. میزان ارز درخواستی بدون اینکه اسکناسی از کشور خارج شود، در کارت قرار می‌گیرد.»
.
این ثامن، کدام ثامن است؟
صرافی ثامن که از سوی وزارت ارتباطات، شرکت ملی پست و خود شرکت ویژن به‌عنوان متولی انجام بخش ارزی پروژه معرفی شده است، آن‌طور که در وب‌سایت آن درج شده، متعلق به شرکت تضامنی تیمور عامری و شرکاست و لوگوی آن با موسسه اعتباری ثامن یکی است. ذوالفقاری ادعا کرده که این صرافی را بانک مرکزی به این شرکت معرفی کرده است.
این صرافی در اسفند ۱۳۹۳ ثبت شده و در اردیبهشت ۹۳ از بانک مرکزی مجوز فعالیت گرفته است؛ اما نام مدیرعامل آن شاید جالب‌توجه ازلحاظ تشابه لوگوی آن با موسسه اعتباری ثامن باشد.
تیمور عامری برکی مدیرعامل صرافی عامری است که دی‌ماه ۹۳ از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا در لیست ۹ نفره تحریم‌های ضد ایرانی قرار داشت، یعنی کسانی که به دور زدن تحریم‌ها علیه ایران کمک کرده‌اند. به گزارش تابناک به نقل از خزانه‌داری آمریکا از نیمه سال ۲۰۱۴ عامری صدها میلیون دلار به‌صورت اسکناس‌های بانکی ایالات‌متحده آمریکا به ایران منتقل کرده است، اقدامی که در نقض فرمان اجرایی ۱۳۶۲۲ عنوان شده بود. باوجوداینکه ذوالفقاری تأکید می‌کند: «تا امروز سعی کردیم در چارچوب قوانین عمل کنیم. بر اساس قوانین لایحه کلینتون کارت‌های پیش‌پرداخت تنها توسط خود شخص و مقام قضایی بنا بر مسائل پول‌شویی بلاک می‌شوند. ما نیز از قوانین بین‌المللی استفاده کردیم تا بتوانیم کارتی وارد کنیم که هیچ کس نتواند آن را بلاک کند.»
او اعلام کرده است: «یکی از نگرانی بانک‌های بین‌المللی پول‌شویی است، ما خود ریسک پول‌شویی را پذیرفته‌ایم.»
اما سؤال اینجاست که چگونه شرکت مسترکارت با وجود نام تیمور عامری در یکی از اضلاع این پروژه آن‌گونه که ادعا می‌شود حاضر به همکاری و بستن قرارداد صادرکنندگی کارت‌های خود با ویژن شده و به‌عنوان یک شرکت آمریکایی خود را درگیر ریسک متهم شدن به دور زدن تحریم‌ها علیه ایران کرده است؟ بر فرض عدم اطلاع مسترکارت از عامری، چه تضمینی وجود دارد که به دلیل حضور این شخص در یک سوی معاملات ارزی، پول‌های مردم بلوکه نخواهد شد؟
.
پست معتمد و وظیفه‌شناس
سؤالی که در این بین وجود دارد این است که چرا یک موضوع مالی تا این حد مهم به جای اینکه ضمن همکاری با یکی از بانک‌های کشور صورت گیرد با همکاری شرکت پست انجام شده است. مدیرعامل ویژن به‌عنوان صادرکننده کارت‌های این پروژه علت این انتخاب را قابل‌اعتماد بودن شرکت پست عنوان می‌کند.
زیان‌دهی شرکت ملی پست طی سال‌های اخیر بر کسی پوشیده نیست. هر چند در دولت یازدهم به گفته مدیرعامل پست، این شرکت از گروه شرکت‌های زیان‌ده خارج شده است اما بسیاری علت زیان‌ده بودن این شرکت را شرایط بسته حاصل از تحریم‌ها می‌دانستند که امکان خرید و ارسال جنس از خارج به داخل را با محدودیت‌های بسیاری مواجه کرد و به این ترتیب باعث کاهش جدی یکی از درآمدهای شرکت پست شد.
بعد از برجام هم امید به گشایش تبدیل به یأس شد. برخی این توافق اخیر میان شرکت پست و ویژن را یک فرصت‌سازی می‌بینند تا با فراهم شدن امکان خرید اینترنتی از خارج و ورود هرچه بیشتر کالا به کشور در نهایت کسب‌وکار از سکه افتاده پست رونق بگیرد؛ دیدگاهی که با در نظر گرفتن سابقه چند ماه پیش شرکت پست با ادعای فراهم کردن امکان خرید از ای‌بی، آمازون و علی‌بابا در ایران پر بیراه هم نیست. هرچند در مورد خرید از آمازون این ادعا درست از آب درآمد و نام ایران در لیست مقاصد ارسالی محموله در سایت آمازون رسماً تأیید شد اما طبق اعلام غلامرضا نجاری عضو هیئت‌مدیره شرکت ملی پست نیت این شرکت از روی آوردن به این پروژه، چیزی جز ارائه خدمات و تسهیل مبادلات ارزی خرد نیست.
.
نه دبیت، نه اعتباری
برخلاف آنچه در تیتر برخی اخبار از روزهای نخستین بعد از اظهارات وزیر و مدیرعامل پست ذکر شده بود، کارتی که قرار است در اختیار ایرانیان برای انجام خریدهای آنلاین بین‌المللی قرار بگیرد نه کارت اعتباری است، نه کارت هدیه و نه کارت دبیت.
به گفته ذوالفقاری «ویژن‌کارت ایرانیان، یک کارت Prepaid است که قابلیت شارژ شدن تا سقف ۱۰ هزار دلار را دارد آن هم به نرخ ارز رسمی که توسط بانک مرکزی اعلام می‌شود. برای شارژ آن دارندگان کارت باید به صرافی ثامن مراجعه کنند. علاوه بر امکان پرداخت آنلاین، این کارت در خارج از کشور قابلیت استفاده روی دستگاه‌های پوز یا خودپردازها را نیز دارد.»
طبق مقررات مسترکارت ویژن باید از هر تراکنش کارمزد خود را دریافت کند. ذوالفقاری می‌گوید برای تراکنش‌هایی که از طریق این کارت‌ها انجام خواهد شد فعلاً نمی‌توانیم کارمزدی بگیریم و منتظر اتصال به شبکه بین‌المللی هستیم اما بابت صدور و پشتیبانی با خدمات ۱۰ ساله دستمزد می‌گیرند.
به گفته او «اگر مالیات و کارمزدهای متفرقه این دستمزد محاسبه شود از هر کارت در سال پنج هزار تومان نصیب شرکت ما می‌شود. البته این اسناد به سازمان مالیات کشور ارائه می‌شود؛ بنابراین آنچه به‌عنوان کارمزد از تراکنش مطرح می‌شود، کارمزدهای بین‌المللی است که در هر کشور مقصدی خودشان کارمزدها را محاسبه می‌کنند.»
هزینه‌ای که برای صدور کارت Prepaid ویژن باید پرداخت شود در حدود ۳۵۰ هزار تومان عنوان شده است. نکته قابل‌توجه در مورد صدور آن با درج شماره گذرنامه هر فرد روی آن است. ذوالفقاری در مورد روند ثبت‌نام این کارت‌ها برای ایرانیان چنین می‌گوید: «متقاضیان برای ثبت‌نام این کارت با در دست داشتن گذرنامه و کارت ملی باید به شعبات پست مراجعه کنند. به این ترتیب امکان سوءاستفاده از آن به خصوص در بحث پول‌شویی از بین می‌رود. ضمن اینکه ضمانت‌نامه پول‌شویی را هم خودمان صادر می‌کنیم.» با این وجود، برخی چنین کارت‌هایی را اصطلاحاً black out می‌نامند یعنی اینکه صرف درج شدن مشخصات دارنده کارت روی این نوع کارت‌ها دلیلی بر به رسمیت شناخته شدن آن‌ها از سوی مسترکارت نخواهد بود.
.
جنجال تکراری
موضوع آمدن مسترکارت به ایران موضوع جدیدی نیست و از زمان اجرایی شدن برجام و زمزمه‌های حذف تحریم‌ها شایعاتی مبنی بر اتصال شتاب به ویزا و مستر مطرح بود؛ اما برای همه آشکار شد که اجرای چنین برنامه‌هایی نیازمند فراهم شدن زیرساخت‌های اساسی ازجمله رعایت استاندارد EMV است.
خود ویزا و مستر هم حتی اعلام کردند هنوز شبکه پرداخت ایران آماده چنین چیزی نیست؛ بنابراین آنچه قرار است به‌عنوان کارت‌های prepaid توسط ویژن صادر و از سوی شرکت ملی پست توزیع شود، صرفاً می‌تواند یک پاسخ موقت برای نیاز کاربران ایرانی به خرید آنلاین از فروشگاه‌های خارجی و وارد کردن جنس از خارج یا مصارف علمی-پژوهشی باشد. به‌علاوه، این قبیل کارت‌ها از گذشته با ریسک مسدود و غیرفعال شدن از سوی مسترکارت مواجه بوده‌اند، زیرا مسترکارت به راحتی می‌تواند آی‌پی این مسترکارت‌های به اصطلاح مجازی را شناسایی کند. چنانچه پیش از ویژن نیز تجربه‌های متعددی از کارت‌های prepaid در کشور وجود داشت.
اتفاقی که چند سال پیش برای پروژه کش‌یو (cashU) افتاد شاید ریسک ماجرا را کمی روشن‌تر کند. کش‌یو پروژه‌ای بود که طی آن از طریق یک شرکت اردنی اقدام به فروش کارت فیزیکی‌ای می‌کرد که پشت آن یک شماره مجازی مسترکارت درج شده بود و فرد می‌توانست با آن هم خرید اینترنتی کند، هم از ATMهای کشورهای خارجی که طرف قرارداد کش‌یو هستند، پول برداشت کند؛ اما خیلی زود مسترکارت متوجه این موضوع شد و کلیه شماره‌های فعال در ایران را مسدود کرد. هرچند آن زمان مسئولان کش‌یو توانستند پول مشتریان خود را از خطر مسدود شدن نجات دهند و آن‌ها را بازگردانند اما شاید چندین پروژه دیگر طی سال‌های گذشته وجود داشته که مشتریان آن تا این اندازه خوش‌اقبال نبوده‌اند و با استفاده از راهکار وی‌پی‌ان محدودیت‌های مسترکارت را دور زدند و در نهایت باز هم پول‌های کلانی را از دست دادند.
هرچند مدیرعامل شرکت ویژن اطمینان داده که نماینده رسمی مسترکارت به‌عنوان صادرکننده کارت‌های آن است و تاکنون هزاران نفر از مدیران دولتی از این کارت‌ها استفاده کرده‌اند اما این پروژه با در نظر گرفتن اظهارات سخنگوی مسترکارت تا زمان اجرایی شدن آن در شهریورماه چندان واقعی به نظر نمی‌رسد و بیشتر شبیه یک پروژه جنجالی، تکراری و صدالبته غیرممکن است که صرفاً این بار حمایت وزارت ارتباطات را هم با خود به یدک می‌کشد