پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
تنهایی یک اکوسیستم بحران‌زده
آیا دولت واقعا برنامه‌ای برای حمایت از اکوسیستم نوآوری دارد؟
تجاوز نظامی رژیم صهیونیستی به ایران، اکوسیستم استارتاپی ایران را با چالش‌های بی‌سابقه مواجه کرده است. اختلال یا قطعی‌های مکرر اینترنت، آسیب به زیرساخت‌های دیجیتال و فشارهای اقتصادی ناشی از شرایط اقتصادی، بسیاری از شرکت‌های نوپا و دانش‌بنیان را در آستانه فروپاشی قرار داد. در این میان، نهادها و وزارتخانه‌های مختلف با وعده‌های حمایتی وارد عمل شده‌اند تا این اکوسیستم پویا را از خطر نابودی نجات دهند. هرچند نقدهای زیادی به مواجهه دولت با مقوله‌هایی چون اینترنت و رها کردن اکوسیستم دیجیتال کشور هم هم‌زمان در بین اهالی این زیست‌بوم در جریان است. بسیاری معتقدند دولتی‌ها هنوز درک نکرده‌اند که این اکوسیستم چه ضربه‌ای خورده و خسارت‌های جنگ اخیر اصلاً قابل مقایسه با بحران‌های قبلی از جمله کرونا نیست. خسارت‌هایی که بسیاری می‌گویند قدرت از پا در آوردن کسب‌وکارهای بزرگی چون اسنپ و دیجی‌کالا را هم دارند اگر فکر عاجلی برای رفع آن‌ها نشود.
اما فارغ از خطر بزرگی که بر این زیست‌بوم سایه انداخته و فارغ از شانس تحقق برنامه‌های حمایتی دولت، بد نیست مروری کنیم بر همه وعده‌هایی که این روزها دولت و دولتی‌ها برای حمایت از کسب‌وکارها داده‌اند.
حمایت‌های اعلام‌شده
پس از پایان درگیری‌ها و برقراری آتش‌بس، دولت ایران با تشکیل ستادهای مدیریت بحران و کمیته‌های بازسازی، تلاش برای جبران خسارات را آغاز کرد. نهادهای مختلفی از جمله وزارت اقتصاد، شرکت ملی پست، صندوق نوآوری و شکوفایی و سازمان نظام صنفی رایانه‌ای (نصر) تهران، بسته‌های حمایتی متنوعی را برای کسب‌وکارهای آسیب‌دیده طراحی کرده‌اند. این حمایت‌ها عمدتاً بر جبران خسارات مالی، حفظ اشتغال و تقویت زیرساخت‌های کسب‌وکارها متمرکز است.
وزارت امور اقتصادی و دارایی به رهبری سید علی مدنی‌زاده، یکی از پیشگامان این حرکت بوده است. این وزارتخانه با تشکیل «صندوق بیمه جبران خسارت» به دنبال جبران خسارات ناشی از حملات به زیرساخت‌های اقتصادی است. این صندوق قرار است خسارات واردشده به اصناف، صنایع بزرگ و کوچک و متوسط را پوشش دهد. به گفته مدنی‌زاده، این صندوق با همکاری کمیته بازسازی دولت، برآورد خسارات وارده به ابنیه و ساختمان‌ها را آغاز کرده و در انتظار تصویب بسته‌های حمایتی در هیئت دولت است. علاوه بر این، وزارت اقتصاد با تقویت سرورهای سازمان مالیاتی و گمرک، تلاش کرده تا در برابر حملات سایبری که در جریان جنگ تشدید شده بود، از داده‌های حیاتی این بخش‌ها حفاظت کند. تخلیه انبارهای گمرک و بنادر از کالاهای ارزشمند و خطرناک نیز از دیگر اقدامات این وزارتخانه برای جلوگیری از خسارات بیشتر بوده است.
شرکت ملی پست نیز به‌عنوان یکی از نهادهای کلیدی در حوزه لجستیک و تجارت الکترونیک، با اعلام حمایت از استارتاپ‌های پستی و دانش‌بنیان، بسته‌ای حمایتی برای عبور این کسب‌وکارها از شرایط بحرانی تدوین کرده است. محمد احمدی، مدیرعامل شرکت ملی پست، تأکید کرده که این بسته با هدف رفع چالش‌های اجرایی و تقویت همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان طراحی شده است. این شرکت همچنین نام استارتاپ‌های همکار خود را برای بهره‌مندی از بسته‌های حمایتی وزارت ارتباطات به کمیسیون راهبری اقتصاد دیجیتال معرفی کرده اگرچه جزییات این حمایت اعلام نشده است. در حوزه خدمات مشتریان، شرکت پست با ارتقای سامانه مرکز تماس ۱۹۳ و اتصال چهار مرکز تماس استانی به مرکز اصلی در تهران، توانسته خدمات خود را حتی در شرایط بحرانی حفظ کند.
صندوق نوآوری و شکوفایی نیز برنامه ویژه‌ای برای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان آسیب‌دیده تدارک دیده است. این برنامه با هدف جبران خسارات ناشی از افت فروش، تخریب زیرساخت‌های تولید یا از بین رفتن مواد اولیه و محصولات طراحی شده و شامل اعطای تسهیلات مالی است. شرکت‌های دانش‌بنیان تا پایان تیرماه ۱۴۰۴ فرصت دارند با ارائه مستندات در وب‌سایت صندوق، درخواست خود را ثبت کنند. این صندوق همچنین با راه‌اندازی میز خدمت با شماره تماس ۰۲۱۴۲۱۷۰۱۲۰، به سؤالات و ابهامات شرکت‌های آسیب‌دیده پاسخ می‌دهد.
سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران نیز با همکاری وزارت ارتباطات، در حال رایزنی برای تخصیص تسهیلات مالی کم‌بهره به شرکت‌های فعال در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) است. این سازمان از شرکت‌های عضو دعوت کرده تا با تکمیل فرم ثبت‌نام اولیه در پرتال سازمان، برای دریافت این تسهیلات اقدام کنند. هرچند این ثبت‌نام صرفاً به‌منزله ابراز تمایل است و تعهدی برای دریافت قطعی تسهیلات ایجاد نمی‌کند، اما به گفته سازمان نصر، اطلاعات جمع‌آوری‌شده مبنای اولویت‌بندی و تخصیص منابع خواهد بود.
ابهام در زمان‌بندی و شرایط بهره‌مندی
زمان‌بندی اجرای این حمایت‌ها یکی از جنبه‌های حیاتی برای کسب‌وکارهای آسیب‌دیده است. وزارت اقتصاد اعلام کرده که صندوق بیمه جبران خسارت به‌زودی پس از تصویب در هیئت دولت عملیاتی خواهد شد، اما تاریخ دقیق راه‌اندازی آن هنوز مشخص نیست. بااین‌حال، باتوجه‌به اظهارات مدنی‌زاده، انتظار می‌رود این صندوق تا پایان تابستان ۱۴۰۴ فعالیت خود را آغاز کند. شرکت ملی پست نیز تأکید کرده که بسته حمایتی‌اش در کوتاه‌ترین زمان ممکن اجرایی خواهد شد، هرچند همان‌طور که گفته شد جزئیات بیشتری درباره زمان‌بندی ارائه نشده است.
صندوق نوآوری و شکوفایی زمان‌بندی مشخص‌تری ارائه کرده و مهلت ثبت درخواست برای دریافت تسهیلات را تا پایان تیرماه ۱۴۰۴ تعیین کرده است. این صندوق از شرکت‌های دانش‌بنیان خواسته تا با ارائه مستندات دقیق، از جمله گزارش‌های مالی و شواهد خسارات وارده، در فرایند ارزیابی شرکت کنند. شرایط بهره‌مندی از این تسهیلات شامل اثبات آسیب‌های ناشی از جنگ، مانند کاهش فروش، تخریب زیرساخت‌ها یا از بین رفتن محصولات است. شرکت‌هایی که بتوانند این خسارات را مستند کنند، در اولویت دریافت تسهیلات قرار می‌گیرند.
سازمان نصر تهران نیز شرایط بهره‌مندی از تسهیلات کم‌بهره را به تکمیل فرم ثبت‌نام اولیه و عضویت در سازمان محدود کرده است. این سازمان اعلام کرده که پس از جمع‌آوری اطلاعات، مذاکرات با نهادهای مسئول برای تأمین منابع مالی ادامه خواهد یافت. بااین‌حال، هنوز سازوکار اجرایی این تسهیلات نهایی نشده و کسب‌وکارها باید منتظر اعلام جزئیات بیشتر باشند.
مطالبات مدیران استارتاپی
مدیران استارتاپی در هفته‌های اخیر مطالبات خود را در چندین محور کلیدی مطرح کرده‌اند که می‌توان آن‌ها را در چهار دسته اصلی طبقه‌بندی کرد: بخشودگی مالیاتی و بیمه‌ای، تسهیلات مالی کم‌بهره، دریافت مطالبات معوق از نهادهای دولتی و حمایت‌های زیرساختی.
یکی از مهم‌ترین مطالبات استارتاپ‌ها، بخشودگی مالیاتی و معافیت‌های بیمه‌ای برای جبران خسارات ناشی از کاهش درآمد در دوره جنگ است. بسیاری از استارتاپ‌ها به دلیل توقف فعالیت‌ها یا کاهش تقاضا، با مشکلات مالی جدی مواجه شده‌اند. مدیران استارتاپی خواستار تمدید مهلت پرداخت مالیات و حق بیمه کارکنان یا حتی بخشودگی کامل این هزینه‌ها برای سال ۱۴۰۴ هستند. این مطالبه به‌ویژه در میان استارتاپ‌های کوچک و متوسط که نقدینگی محدودی دارند، پررنگ‌تر است.
دسترسی به وام‌های کم‌بهره برای بازسازی زیرساخت‌ها و جبران افت درآمد، یکی دیگر از مطالبات کلیدی است. استارتاپ‌ها به دلیل ماهیت نوآورانه و پرریسک خود، اغلب با کمبود نقدینگی مواجه هستند و در شرایط بحرانی، این مشکل تشدید می‌شود. بسته‌های حمایتی اعلام‌شده توسط صندوق نوآوری و شکوفایی و سازمان نصر تهران، پاسخی به این مطالبه است، اما مدیران استارتاپی خواستار شفافیت بیشتر در شرایط و زمان‌بندی تخصیص این تسهیلات هستند.
بسیاری از استارتاپ‌ها، به‌ویژه آن‌هایی که با نهادهای دولتی همکاری دارند، از تأخیر در پرداخت مطالبات خود گلایه‌مند هستند. این تأخیرها در شرایط بحرانی، فشار مضاعفی بر این کسب‌وکارها وارد کرده است. مدیران استارتاپی خواستار تسریع در پرداخت این مطالبات و ایجاد سازوکاری برای اولویت‌بندی پرداخت به شرکت‌های آسیب‌دیده هستند.
استارتاپ‌ها همچنین به حمایت‌های زیرساختی، مانند بازگشت اینترنت به یک وضعیت قابل قبول و بدون اختلال، تقویت زیرساخت‌های دیجیتال و لجستیکی، نیاز دارند. حملات سایبری در جریان جنگ، آسیب‌های جدی به سرورها و سامانه‌های دیجیتال برخی استارتاپ‌ها وارد کرده است. در این راستا، اقداماتی مانند تقویت سرورهای گمرک و سازمان مالیاتی توسط وزارت اقتصاد و ارتقای سامانه مرکز تماس شرکت ملی پست، گام‌های مثبتی تلقی می‌شود، اما استارتاپ‌ها خواستار حمایت‌های گسترده‌تر برای بازسازی زیرساخت‌های دیجیتال خود هستند.
