پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
حبیب ابوقداره، مدیرعامل شرکت دایاچین / چند سال پیش، وقتی برجام امضا شد، بسیاری از فعالان اقتصادی نفس راحتی کشیدند. به نظر می‌رسید گره‌ای جدی از اقتصاد ایران باز شده است. بانک‌ها تلاش می‌کردند به شبکه مالی جهانی بازگردند و قراردادهای متعدد تجاری روی میزها قرار گرفته بود. اما برای من آن دوران بیش از آنکه نویدبخش باشد، آموزنده بود.
در همان دوره، جلسات مختلفی را با شرکت‌های بین‌المللی برگزار کردیم تا امکان استفاده از فناوری بلاکچین در زیرساخت‌های بانکی و مدیریت دارایی‌ها را بررسی کنیم. با وجود آنکه تحریم‌ها موقتاً برداشته شده بودند، پاسخ اغلب این بود: «شرایط اقتصادی ایران همچنان بی‌ثبات است و ما هنوز اطمینان کافی برای ورود جدی به این بازار را نداریم.»
مروری بر آمارهای رسمی نیز این نگاه محتاطانه را تأیید می‌کند. گزارش آنکتاد (UNCTAD) نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران در سال ۲۰۱۵ حدود ۲.۰۵ میلیارد دلار بود که در سال ۲۰۱۶ به ۳.۳۷ میلیارد دلار و در سال ۲۰۱۷ به ۵.۰۱۹ میلیارد دلار افزایش یافت. هرچند این رشد چشمگیر به نظر می‌رسد، اما وقتی آن را با کشورهای همسایه‌ای مثل ترکیه مقایسه می‌کنیم که در همان سال ۹.۵۱ میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کرده بود، در می‌یابیم که وضعیت ایران همچنان از مطلوبیت فاصله زیادی داشته است. در واقع در آن زمان تردید سرمایه‌گذاران خارجی نسبت به آینده بازار ایران هرگز کاملاً برطرف نشد.
مسئله اصلی، توافق نیست
این روزها بار دیگر تمرکز افکار عمومی و رسانه‌ها به مسئله «توافق» بازگشته است. «آیا توافقی میان ایران و آمریکا انجام خواهد شد؟» اما تجربه من در طراحی و انتشار توکن‌هایی مانند دایا دایموند در اوج تحریم‌ها، این حقیقت را آشکار کرده که چالش واقعی اقتصاد ایران، نبودِ زیرساخت لازم برای اعتمادسازی در کسب‌وکار است. مسئله‌ای که حتی در صورت رسیدن به توافق نیز به‌خودی‌خود حل نخواهد شد.
شرکت‌های خارجی در دوره برجام نیز نتوانستند آن‌گونه که انتظار می‌رفت فعالیت‌های گسترده و بلندمدتی را آغاز کنند. دلیل این امر صرفاً وجود یا نبود تحریم نبود؛ بلکه ناشی از فقدان سازوکاری قابل‌اعتماد برای مدیریت ریسک‌ها و شفافیت در قراردادها بود. زیرساختی که به طرفین اجازه دهد تا بدون نگرانی از تحولات سیاسی و بدون اتکای صرف به ضمانت‌های دولتی، به یکدیگر اعتماد کنند.
بلاکچین به‌عنوان مکمل نهادسازی اقتصادی
بر اساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد در سال ۲۰۲۳، کشورهایی که در آنها ریسک‌های سیاسی و اقتصادی بالایی وجود دارد، می‌توانند از فناوری‌هایی مانند بلاکچین برای تقویت شفافیت و ایجاد سازوکارهای مکمل در کنار نهادسازی‌های رسمی استفاده کنند. فناوری بلاکچین می‌تواند قراردادها را قابل‌ردیابی، شفاف و غیرقابل‌دستکاری کند و از این طریق ریسک‌های ذاتی بازار را کاهش دهد.
در دایاچین تلاش ما دقیقاً بر همین مبنا استوار است. ما بلاکچین و توکن‌سازی را نه به‌عنوان راه‌حل معجزه‌آسا یا جایگزینی برای نهادهای اقتصادی و مالی موجود، بلکه به‌عنوان ابزاری مکمل و حمایتی برای ایجاد شفافیت و اعتمادسازی به‌کار گرفته‌ایم. این ابزارها در کنار قوانین مناسب، نظارت دقیق و ساختارهای نهادی صحیح، می‌توانند ظرفیت اقتصاد ایران برای جذب سرمایه داخلی و خارجی را افزایش دهند.
واقعیت این است که بلاکچین هیچ‌گاه نمی‌تواند به تنهایی مشکلات اقتصاد ایران را حل کند و جایگزین کامل نهادهای قانونی و رسمی نخواهد بود. اما می‌تواند نقش مهمی در کاهش آثار منفی بی‌ثباتی‌ها و ایجاد بستری قابل‌اعتماد برای فعالیت کسب‌وکارها ایفا کند.
اقتصاد ایران به چیزی فراتر از صرفاً توافق نیاز دارد. ما نیازمند زیرساختی هستیم که اعتماد را در میان فعالان اقتصادی نهادینه کند. بلاکچین می‌تواند گام مؤثری در این مسیر باشد.