پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
چرا بانک مرکزی به دنبال پیاده‌سازی ریال دیجیتال در ایران است؟
مهدی قادری، مدیرعامل ققنوس در گفت‌وگو با رسانه «رمزارز» درباره پروژه ریال دیجیتال صحبت کرد
مطالعات اولیه ریال دیجیتال از سال ۱۴۰۰ درباره امکان و مزایای اجرای ریال دیجیتال در ایران آغاز شد. پس از آن در ابتدای سال ۱۴۰۱ فاز پیش‌آزمایشی پروژه کلید خورد و برخی از زیرساخت‌های فنی لازم برای اجرای ریال دیجیتال فراهم شد. سال بعد نیز فاز آزمایشی محدودی در یک محیط کنترل‌شده آغاز شد تا عملکرد سیستم و زیرساخت‌هایش به‌دقت بررسی شود. در نهایت هم ریال دیجیتال ایران به‌صورت رسمی در سوم تیرماه ۱۴۰۳ رونمایی و فاز آزمایشی‌اش در جزیره کیش آغاز شد.
ایران در اجرای پروژه ارز دیجیتال بانک مرکزی از کشورهای پیشرو جهان است و این تعجیل در اجرای پروژه ریال دیجیتال با رویکرد ایران درباره رمزارزها در تضاد است. برای پاسخ به این سؤال که چرا بانک مرکزی ریال دیجیتال را به‌راحتی پذیرفت و به مرحله اجرا رساند، سراغ مهدی قادری، مدیرعامل ققنوس رفتیم که پیمانکار حدود ۱۲ بانک برای پیاده‌سازی کیف ریال دیجیتال بوده است.
قادری درباره دلایل تسریع اجرای ریال دیجیتال گفت: «چندسالی است که بحث CBDC در چند کشور دنیا اجرا شده و یکی از اولین‌های آن «یوان دیجیتال» بود. در کشور خودمان هم بانک مرکزی به چند دلیل تصمیم گرفت پروژه ریال دیجیتال را راه‌اندازی کند. اولین دلیل، بحث کاهش هزینه بانک‌ها در تراکنش‌های خرد بود. این تراکنش‌ها برای بانک‌ها هزینه معناداری ایجاد می‌کند و بانک مرکزی تصمیم گرفت با استفاده از CBDC آنها را از بین ببرد.»
او ادامه داد: «دلیل دوم این است که کیف پول الکترونیک در کشور ما به دلایل مختلف به‌خوبی پیاده‌سازی نشده و مشکل از سمت شرکت‌هایی بوده که این پروژه را اجرا کردند. کمی هم به دلیل بحث رگولاتوری بود. متأسفانه پروژه نتوانست خیلی جا بیفتد و عمومی شود و به همین دلیل بانک مرکزی به فکر افتاد پروژه جایگزینی داشته باشد و از ایده CBDC استفاده کرد. استفاده از بلاکچین هم ویژگی‌هایی در اختیار قرار می‌دهد که یکی از آنها افزایش شفافیت است.»
قادری با اشاره به شباهت ردیابی تراکنش‌های بانکی ریال دیجیتال بیان کرد: «اگر ما به موضوع شفافیت حساسیت نشان می‌دهیم پس باید روی تراکنش‌های عادی کار کردن با کارت نیز همین حساسیت را داشته باشیم. در فضای کارت هم اگر پولی جابه‌جا کنیم، نظام بانکی کاملاً متوجه این تراکنش خواهد شد و می‌فهمد حساب مبدأ و مقصد چه کسی است و چه مقدار پول جابه‌جا شده است. ما باید موضوع CBDC را از موضوعی مثل تراکنش‌های روی شبکه بیت‌کوین و اتریوم متمایز کنیم.»
او در ادامه به دلایل دیگر اشاره کرد و گفت: «به نظر من شاید نگاه نگران بانک مرکزی هم باعث تسریع فرایند اجرای ریال دیجیتال در کشور شده است. این نگرانی مربوط به بحث شبکه شتاب و شاپرک است که اگر خدای نکرده روزی اتفاقی برای این شبکه افتاد، حداقل یک ابزار جایگزین موجود باشد. از طرفی چاپ پول هزینه زیادی برای بانک مرکزی دارد که ریال دیجیتال آن را کاهش می‌دهد؛ اما به نظرم تأثیر خاصی روی کاهش نقدینگی ندارد و بانک مرکزی ابزارهای دیگری برای انجام این کار دارد.»
نگاه بانک‌ها به ریال دیجیتال
مدیرعامل ققنوس در ادامه به رویکرد بانک‌ها درباره ریال دیجیتال اشاره کرد و گفت: «بانک‌ها دو رویکرد به این موضوع دارند؛ اول‌اینکه ریال دیجیتال را یک تکلیف می‌دانند و با توجه به ابلاغ بانک مرکزی و کمی هم بحث کاهش کارمزدها برایشان جذاب است. اما این موضوع برای آنها نگرانی‌هایی هم دارد؛ یک نگرانی جدی بانک‌ها این است که هنوز نظام کارمزدی پروژه ریال دیجیتال اجرایی نشده و مشخص نبودن کارمزد باعث می‌شود بانک‌ها آن را پروژه‌ای هزینه‌زا بدانند.»
او درباره ایجاد جذابیت برای ریال دیجیتال گفت: «نگرانی بعدی این است که این پروژه برای کاربر چه جذابیتی دارد. کاربری که تا دیروز از ابزارهایی مثل کارت و همراه‌بانک استفاده کرده چرا باید به سمت استفاده از یک نرم‌افزار و اپلیکیشن دیگر برود. پس باید برخی مسائل کسب‌وکاری در این پروژه دیده شود که برای کاربرها جذاب باشد تا به جای کارت، به سمت استفاده از ریال دیجیتال سوق یابند. ما در ققنوس جدا از نقشی که به‌عنوان پیمانکار ریال دیجیتال برخی از بانک‌ها داشتیم سعی کردیم به کسب‌وکارها هم کمک کنیم. با پیشنهادهایی که در این حوزه می‌‌توان ایجاد کرد، مانند درگاه پرداخت با ریال، کانال پرداخت، پرداخت‌های آفلاین و قراردادهای هوشمند، با همکاری بانک‌ها می‌توانیم کاربران را به سمت استفاده از پروژه ریال دیجیتال سوق دهیم تا بتواند جایگزینی برای استفاده از کارت در پرداخت‌های خرد باشد.»
قادری در پایان بیان کرد: «یک نکته هم درباره مکانیسم مالی ریال دیجیتال عرض کنم. در حالت عادی فرض کنید بانکی قصد دارد از بانک مرکزی پول نقد دریافت کند. یک سپرده به بانک مرکزی و اداره چاپ و نشر اسکناس می‌فرستد و به جای دریافت اسکناس، توکن را در ولت اختصاصی خود بانک دریافت می‌کند؛ پس تفاوتی با دیروز ندارد و فقط نوع پول تغییر کرده و از اسکناس کاغذی به یک توکن در یک ولت تبدیل شده و به همین دلیل، بانک‌ها در این‌باره نگران نیستند. در مدل ریال دیجیتال هم بانک به بانک مرکزی حواله می‌کند و از او توکن دریافت می‌کند. برعکس هم می‌شود که اگر توکن‌های یک بانک زیاد شد بانک مرکزی درخواست می‌زند و از بانک مدنظر توکن می‌گیرد.»