معاون طرح و برنامه تاپ: نوسازی دستگاه‌های کارت‌خوان‌ برای PSPها توجیه‌ منطقی ندارد

شرکت شاپرک اردیبهشت‌ماه سال جاری ابلاغیه‌ای صادر کرد و بر اساس آن استفاده از دستگاه‌های کارت‌خوان مبتنی بر استاندارد PCI یک، دو و سه برای شرکت‌های PSP ممنوع اعلام شد. طبق این ابلاغیه، PSPها موظف به از رده خارج کردن کارت‌خوان‌های مبتنی بر استاندارد PCI یک، دو و سه از سطح کشور و جایگزینی آنها با دستگاه‌های جدید شدند. به عبارت دیگر هیچ دستگاه کارت‌خوان مبتنی بر این استانداردها وارد شبکه پرداخت نخواهد شد و دستگاه‌های موجود نیز باید جمع‌آوری شده و با کارت‌خوان‌های مبتنی بر استانداردهای جدیدتر جایگزین شوند.

این ابلاغیه مشکلات زیادی برای شرکت‌های PSP به وجود آورده که از میان آنها می‌توان به نبود توجیه اقتصادی جمع‌آوری و جایگزینی تمام کارت‌خوان‌های مبتنی بر استاندارد PCI یک، دو و سه با دستگاه‌های جدید و هزینه بسیار بالای این جایگزینی اشاره کرد. PSPها از زمان انتشار ابلاغیه مذکور درگیر برنامه‌ریزی برای اجرای آن بودند. «راه ‌پرداخت» به همین بهانه با سعید شیخ، معاون طرح و برنامه شرکت تجارت الکترونیک پارسیان، گفت‌وگو کرده تا از چالش‌های این PSP در جایگزینی دستگاه‌های کارت‌خوان قدیمی با جدید باخبر شود.

---

تاپ ۳۰۰ هزار کارت‌خوان مبتنی بر PCI یک تا سه در شبکه پرداخت دارد

---

شرکت تجارت الکترونیک پارسیان یا «تاپ» از سال 1379شروع به کار کرده و قدیمی‌ترین شرکت‌ فعال در حوزه پرداخت است. با توجه به قدمت و سال‌های فعالیت این PSP، جای تعجب نیست که تعداد قابل ‌توجهی از دستگاه‌های مبتنی بر استاندارد PCI نسخه یک، دو و سه در شبکه خود داشته باشد که همین مسئله، ابلاغ شاپرک مبنی بر لزوم جایگزینی دستگاه‌های قدیمی با جدید را برای تاپ دشوارتر می‌کند. البته نباید فراموش کرد که این جایگزینی برای تمام شرکت‌های PSP دشوار است.

تاپ حدود ۳۰۰ هزار دستگاه فعال مبتنی بر استاندارد PCI نسخه یک، دو و سه در شبکه خود دارد. تعداد دستگاه‌های قدیمی این شرکت بسیار بالاتر از آمار مذکور بود، اما تاپ طی سال‌های اخیر، پیش از ابلاغیه شاپرک و بر اساس نیازهای شناسایی‌شده به مرور دستگاه‌های قدیمی را با نمونه‌های جدید جایگزین کرده است.

---

جایگزینی کار‌ت‌خوان‌ جدید به ۱.۸ همت بودجه نیاز دارد

---

به گفته شیخ، امکان‌پذیر بودن جایگزینی دستگاه‌های مبتنی بر استاندارد PCI نسخه یک، دو و سه با کارت‌خوان‌های جدید باید از جنبه داشتن نقدینگی بررسی شود. اگر قیمت هر دستگاه کارت‌خوان را به‌صورت میانگین شش میلیون تومان در نظر بگیریم، تاپ برای جایگزینی دستگاه‌های قدیمی باقی‌مانده در شبکه خود با نمونه‌های جدید به ۱.۸ همت بودجه نیاز دارد؛ این در حالی است که تأمین نقدینگی ۱.۸همتی برای یک شرکت PSP در وضعیت اقتصادی کنونی امکان‌پذیر نیست.

---

اجرای ابلاغیه شاپرک PSPها را زیان‌ده می‌کند

---

شرکت‌های PSP ملزم هستند دستگاه‌های جدید را جایگزین دستگاه‌های کارت‌خوان کنند که مستهلک شده‌اند؛ به این ترتیب نمی‌توان هزینه استهلاکی نیز برای این دستگاه‌ها متصور بود. به عبارت دیگر جایگزینی دستگاه‌های مبتنی بر استاندارد PCI نسخه یک، دو و سه با دستگاه‌های جدید یک هزینه استهلاک و به‌تبع آن یک اثر سود و زیانی ‌قابل‌ توجهی به PSPها تحمیل خواهد کرد؛ بنابراین، اجرای این ابلاغیه در کوتاه‌مدت ممکن نیست و شرکت‌های PSP را به سوی زیان‌ده بودن می‌برد. حجم نقدینگی لازم و اثر سود و زیانی این کار باعث می‌شود اجرای آن، از نظر سهامداران PSPها توجیه‌ناپذیر باشد؛ بنابراین برای پیاده‌سازی کامل این طرح به برنامه بلندمدت و میان‌مدت نیاز است.

درباره جایگزینی دستگاه‌های قدیمی با نسخه‌های جدیدتر باید تخصیص ارز و موقعیت ارزی کشور را نیز در نظر گرفت. به گفته معاون طرح و برنامه شرکت تجارت الکترونیک پارسیان، برای انجام این طرح حجم بالایی از نقدینگی باید از کشور خارج شود، سؤال اینجاست که آیا این کار به صلاح است یا نه؟ این اقدام با توجه به نحوه تخصیص ارز در کشور در کوتاه‌مدت ‌اجراشدنی نیست.

---

برنامه شرکت تاپ برای به‌روزرسانی شبکه پرداخت خود

---

شاپرک در ابلاغیه‌ای که اردیبهشت امسال منتشر کرد شرکت‌های PSP را موظف به ارسال گزارش‌هایی از روند جایگزینی دستگاه‌های کارت‌خوان مبتنی بر PCI یک، دو و سه کرد. شرکت تاپ گزارشی از فرایندهای انتقال و جابه‌جایی دستگاه‌های کارت‌خوان قدیمی با نمونه‌های به‌روز را برای شاپرک ارسال کرده است. الگوی تاپ بر اساس خروج دستگاه‌های قدیمی از شبکه خود با لحاظ فرایند تعمیرات اساسی (Overhaul) این دستگاه‌هاست. به ‌عبارت ‌دیگر، دستگاه‌هایی که نرخ تعمیرات اساسی آنها بالاتر از حد معینی باشد، از شبکه خارج می‌شوند.

تجارت الکترونیک پارسیان طی دو سال اخیر تعداد چشمگیری از دستگاه‌های کارت‌خوان قدیمی را از شبکه خارج کرده است. شیخ در این‌باره گفت: «به‌روزرسانی دستگاه‌های کارت‌خوان از دغدغه‌های شرکت نیز بوده است، اما این دغدغه باید با توجه به نوع کسب‌وکار شرکت‌های PSP پیش برود و مدیریت شود.»

نباید انتظار داشت که تنها با صدور یک ابلاغیه، حجم قابل ‌توجهی از کارت‌خوان‌ها یک‌دفعه از شبکه خارج شوند. به گفته معاون طرح و برنامه شرکت تجارت الکترونیک پارسیان، تاپ روش و زمان‌بندی خود را برای از رده خارج‌کردن دستگاه‌های کارت‌خوان قدیمی به شاپرک ارسال کرده است. این برنامه در یک بازه زمانی چهار تا پنج‌ساله تدوین شده است. با این ‌حال تمامی کارت‌خوان‌های قدیمی این شرکت به‌طور کامل از شبکه پرداخت خارج شده و با مدل‌های جدید جایگزین می‌شود. 

---

جایگزین‌کردن تمام کارت‌خوان‌های قدیمی توجیه‌پذیری اقتصادی ندارد

---

بر اساس ابلاغیه شاپرک، دستگاه‌های مبتنی بر PCI یک، دو و سه باید از رده خارج شوند، زیرا استاندارد آنها در جهان منقضی شده است. با این ‌حال استاندارد PCI چهار نیز در دنیا منقضی شده و حتی استاندارد PCI پنج در آستانه از رده خارج‌ شدن است. حال سؤال اینجاست که آیا PSPها در سال‌های آتی با ابلاغیه‌های مشابهی روبه‌رو خواهند شد؟

شیخ در این‌باره بیان کرد: «در آینده نسخه‌های PCI جدیدتری می‌آید؛ بنابراین باید دستگاه‌های مبتنی بر PCI چهار و حتی پنج نیز به‌مرور از شبکه خارج شوند. البته این کار باید در پروسه خودش اتفاق بیفتد و نمی‌توان انتظار داشت یک‌ساله انجام شود. باید بر اساس برنامه‌ریزی مشخص و استهلاک دستگاه‌ها پیش رفت و نمی‌توان انتظار داشت دستگاهی که چهار یا پنج سال پیش خریداری شده و نسخه PCI پایینی دارد، همین حالا، یعنی پیش‌ از صفر شدن هزینه استهلاکش، از شبکه خارج شود.»

چنین کاری سود و زیان دستگاه‌های کارت‌خوان برای PSPها را با مشکل مواجه می‌کند. به گفته شیخ، اکنون سود و زیان دستگاه‌های کارت‌خوان برای شرکت‌ها به قدری نیست که بتوانند هزینه زیادی برای آنها صرف کنند. یکی از چالش‌های جدی PSPها توجیه‌پذیر نبودن نوسازی کارت‌خوان‌ برای سرمایه‌گذاری است. در واقع، کارت‌خوان‌هایی که هزینه استهلاک آنها صفر شده و همچنان در شبکه کار می‌کنند باعث سودآوری برای شرکت‌های PSP هستند و خارج‌کردن چنین دستگاه‌هایی چالش جدی ایجاد می‌کند.

---

برنامه‌های تاپ برای آینده

---

شرکت تجارت الکترونیک پارسیان برنامه دارد متناسب با وضعیت صنعت پرداخت، به سوی دستگاه‌های کارت‌خوان اندرویدی و سیار حرکت کند و بدین ‌ترتیب می‌تواند راه‌حل‌های شخصی‌سازی‌شده به مشتریانش ارائه دهد. این شرکت همچنین تمرکز ویژه‌ای بر فروش‌ دستگاه‌ها خواهد داشت. به گفته معاون طرح و برنامه این شرکت، توجیه‌پذیری دستگاه‌های کارت‌خوان به شکل امانی و عمده، بدون در نظر گرفتن سود و زیان آن دیگر ممکن نیست.

همان‌طور که اشاره شد، اهمیت تعویض کارت‌خوان‌های قدیمی و مستهلک با کارت‌خوان‌های جدید برای همه مشخص است، اما این فرایند باید به‌صورت درست پیش برود. برای جلوگیری از متضرر شدن شرکت‌های PSP، علاوه بر انجام بررسی‌های دقیق و موشکافانه، باید از اتخاذ اقدامات ضرب‌الاجلی خودداری شود. دستگاه‌های کارت‌خوان قدیمی با توجه ‌به حذف هزینه استهلاک، نقش مهمی در سودآوری شرکت‌های PSP ایفا می‌کنند؛ بنابراین جایگزین کردن آنها باید طی یک فرایند میان‌مدت یا بلندمدت انجام شود. همچنین، با توجه ‌به خروج ارز، صرف و صلاح کشور نیز باید در نظر گرفته شود. شرکت تاپ برنامه‌های دقیقی برای انجام این کار تدوین کرده و برای شاپرک نیز ارسال کرده است تا بتواند همگام با فناوری‌های نوین گام بردارد و البته منافع سهامداران خود را نیز در نظر داشته باشد.