پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
سال 1401 برای کاربران اینترنت با گرانی چراغ خاموش اینترنت و خبر احتمال گرانی رسمی تعرفه‌های اینترنت آغاز و رفته‌رفته اعمال سیاست گرانی جدی‌تر شد. در آخرین اتفاق وزیر ارتباطات به طور تلویحی با گران‌کردن تعرفه اینترنت موافقت کرده اما آن را مشروط به افزایش کیفیت کرده است. اما مشخص نیست این شرط افزایش کیفیت چگونه محقق خواهد شد و اساسا ضمانت اجرائی این طرح باتوجه به تنوع بسته‌های اینترنت و جغرافیاهای متفاوت دسترسی به اینترنت در ایران چیست؟
گام اول گرانی اینترنت چراغ خاموش بود
گلایه و شکایت از ارزان بودن اینترنت در ایران و افزایش هزینه‌های تمام شده در سال‌های اخیر گلایه همیشگی اپراتورها بوده و همواره اپراتورها به‌دنبال افزایش قیمت بوده‌اند. اما با مقاومت‌های شکل گرفته در برابر درخواست اپراتورها از سال 95 تاکنون تعرفه‌های رسمی اینترنت ثابت مانده است. هرچند در این مسیر اپراتورها هم بیکار ننشستند و خصوصا طی ماه‌های گذشته با ایجاد تغییر در نوع بسته‌های اینترنت سعی کردند، حاشیه سود خود را تامین کنند.
به‌عنوان مثال بررسی راه پرداخت از بسته‌های اینترنت دو اپراتور مسلط کشور و مقایسه آن با قبل نشان می‌دهد، این اپراتورها رفته رفته طی چند ماه اخیر بسته‌هایی که صرفه اقتصادی داشت و بلند مدت( از 6 ماه تا یک سال) بود، حذف کردند و فقط بسته‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت ارائه می‌کنند. همچنین بسته‌های پرطرفدار و به صرفه کوتاه‌مدت هم حذف و کاربران مجبور به استفاده از بسته‌های گران قیمت‌تر موجود هستند. هم‌اکنون بیشترین مدت اعتبار بسته‌های اینترنت همراه اول ۴ ماه (۱۲۰ روز) است. بلندمدت‌ترین بسته اینترنت ایرانسل نیز 120 روزه با حجم 15 گیگ است که مبلغ 62 هزارتومان قیمت خورده است. درحالی که اوایل سال گذشته برای یک چنین بسته 15 گیگی در بالاترین قیمت باید 36 هزارتومان پرداخت می‌شد. البته به‌نظر می‌رسد حذف بسته‌های ویژه اینترنت با هماهنگی دولت اتفاق افتاده است. همچنان که صادق عباسی شاهکوه، رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در واکنش به اخبار مربوط به این اتفاق ضمن اعلام اینکه اپراتورها باید کف و سقف مصوبات را رعایت و در زمان حذف و اضافه کردن بسته‌ها باید موافقت ما را نیز دریافت کنند، گفت: «قیمت بسته‌هایی که حذف‌شده غالباً زیر کف قانونی است و طبق قانون از همان ابتدا هم نباید این بسته‌ها عرضه می‌شد.»
پای انحصارطلبی اپراتورها در میان است؟
این افزایش قیمت‌های جسته و گریخته و حذف تدریجی بسته‌های ویژه و به‌صرفه اپراتورها ادامه داشت تا همین هفته‌های اخیر که بحث افزایش تعرفه‌های اینترنت داغ شد و در پی درخواست اپراتورها دولت و مجلس نیز وارد ماجرا شده و واکنش‌های مختلفی نشان دادند؛ عمده واکنش دولتی‌ها در موافقت با افزاییش تعرفه‌ها بوده و در مقابل مجلسی‌ها تا حدی مخالف.
علی حدادی، نماینده مجلس با انتقاد از افزایش قیمت اینترنت به ایسنا گفته: «آنچه که امروز حائز اهمیت است دسترسی به اینترنت برای عموم مردم به ویژه برای دانشجویان و پژوهشگران است. توسعه و گسترش پهنای اینترنت و ارتقای کیفیت آن یک ضرورت اجتناب ناپذیر است. اما افزایش قیمت اینترنت با وجود مشکلات معیشتی که مردم با آن مواجه هستند، کار درستی نیست. نه تنها نباید قیمت اینترنت افزایش یابد، بلکه باید پوشش گسترده آن در سطح کشور با کیفیت مطلوب را رقم بزنیم.»
نوری قزلجه، نماینده بستان‌آباد در مجلس نیز در صفحه توئیتر خود از کاهش سرعت و افزایش تعرفه اینترنت انتقاد کرد و آن را به طرح صیانت مربوط دانسته است. او نوشته: «کاهش سرعت اینترنت و افزایش تعرفه آن از راهکار‌های طرح صیانت برای محدودسازی و مسدودسازی بوده است.
او در ادامه خطاب به عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات با لحنی کنایه‌آمیز اعلام کرده:« مراقب باشید سود اقتصادی و منافع سیاسی متحجرانه یک اقلیت انحصار‌طلب، پوست خربزه زیر پای شما نشود.»
اشاره به موضوعی تحت‌عنوان «انحصارطلبی» اپراتورها در برنامه گران‌کردن اینترنت، موضوعی است که دیگر نمایندگان مجلس نیز در صحبت‌هایشان به آن اشاره کرده‌اند. احمد علیرضا بیگی، عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در مجلس با اشاره به وضعیت قیمت و کیفیت اینترنت در سطح کشور، عنوان کرده: «متاسفانه اقتصاد کشور ما یک اقتصاد انحصاری به شمار می رود. امروز تنها عرضه کننده اینترنت یک مجموعه است که به شرکت‌های زیرمجموعه عرضه کرده و آن شرکت‌ها نیز خدمات را به مردم ارائه می‌دهند. هیچ رقیبی نیز در این حوزه وجود ندارد. از آنجا که امکان رقابت وجود ندارد، این مجموعه هر قیمتی که بخواهد تعیین می‌کند.»
از مجموع این واکنش‌ها برمی‌آید که بدنه مجلس موافق افزایش قیمت تعرفه اینترنت نیستند. البته در این بین موافقانی نیز وجود دارد.
رضا تقی‌نوری، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس با اعلام موافقت نسبت به گرانی اینترنت گفته: «باید تعرفه‌های اینترنت منطقی باشد تا سرمایه‌گذاری در شبکه برای توسعه ظرفیت اینترنت داخل ممکن باشد.»
تقی‌نوری یک پیشنهاد هم مطرح کرده، اینکه اینترنت گران شود و در مقابل دولت به مردم یارانه خرید اینترنت پرداخت کند.
طبق مجموع این واکنش‌های می‌توان دریافت که افزایش تعرفه اینترنت گرچه در مجلس مخالفانی دارد اما با افزایش قیمت موافق هستند و در شیوه اجرا اختلاف نظر وجود دارد. همان‌طور که هادی بیگی نژاد نماینده مجلس، با تاکید بر لزوم اصلاح تعرفه‌های اینترنت توسط اپراتورها گفته: «اپراتورها نظر مساعد مجلس را با نظرات تخصصی جلب و سپس اصلاح قیمت کنند.»
همین رویکرد را دولت نیز به شکل جدی‌تری پیگیری می‌کند. عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات که سال گذشته در واکنش به افزایش حق‌السهم دولت از اپراتورها گفته بود:« هیچ اپراتوری به بهانه افزایش سهم 2درصدی دولت حق افزایش قیمت اینترنت را ندارد و هیچ افزایش قیمتی در تعرفه‌های اینترنت نخواهیم داشت.» حالا در اردیبهشت امسال موافقت ضمنی خود با افزایش قیمت اینترنت را اعلام کرده و البته آن را مشروط کرده است.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با تأکید بر اینکه ما به دنبال سود اپراتورها نیستیم، گفته: «افزایش قیمت اینترنت منوط به افزایش کیفیت است و ما با هرگونه افزایش قیمتی که منجر به افزایش کیفیت نباشد مخالفیم.»
نظر قطعی برای افزایش قیمت اینترنت را اما رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی اعلام کرده و گفته:« به‌هرحال ما و دولت و نمایندگان مجلس هیچ‌کدام، افزایش قیمت‌ها را دوست نداریم و اپراتورها به عنوان آخرین راه‌حل، ناچار به این عمل شده‌اند و وقتی قیمت افزایش پیدا می‌کند طبیعتاً استفاده از شبکه نیز کم میشود، اما اپراتورها به نقطه‌ای رسیدند که ناچار شدیم این افزایش انجام شود.»
اینترنت چقدر گران میشود؟
تمامی این اخبار و احتمال قوی افزایش قیمت اینترنت بسیاری از کاربران و کسب‌وکارهای اینترنتی را نگران کرده و برخی آن را به پیش‌روی طرح صیانت ربط می‌دهند. وزیر ارتباطات گرچه صراحتا این موضوع را تکذیب کرده اما در آخرین صحبت های خود گفته: «کندی و تندی اینترنت باید ملاک داشته باشد؛ ممکن است در خانه ما سرعت زیاد باشد و در محل کار شما کم باشد یا به عکس.» همین صحبت تداعی‌کننده برنامه دسترسی‌های متفاوت برای هر کاربر است که هم در اینترانت ملی و هم در طرح صیانت صحبتش شده بود.
به جز اینها هنوز کسی نمی‌داند در قدم نهایی تصویب افزایش تعرفه‌ها، بسته‌های اینترنت چقد گران‌تر از قیمت‌های فعلی میشود؟ تاکنون افزایش‌های بین 60 تا 100 درصدی مطرح شده است. رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در میان صحبت‌هایش به نرخ افزایش 60 درصدی برای اینترنت ثابت و نرخ 30 درصدی برای اینترنت موبایل اشاره کرده و وزیر ارتباطات نیز اعلام کرده: «اپراتورها خواهان افزایش قیمت اینترنت تا سقف مصوبه سال ۱۳۹۵ هستند. طبق این مصوبه، سقف تعرفه هر یک گیگابایت برای سیم‌کارت‌های دائمی ۴۰ هزار تومان است.».
در حال حاضر تعرفه هر یک گیگابایت برای سیم‌کارت‌های دائمی ده هزارتومان است که البته این نرخ در بسته‌های متنوع اپراتورها متفاوت و در مواردی بالاتر نیز هست. بنابراین اگر طبق صحبت وزیر ارتباطات قیمت‌ها به سقف تعرفه برسد، تقریبا اینترنت این سیم‌کارت‌ها تا 4 برابر نیز افزایش قیمت خواهد داشت.
هرچند طبق برآورد و مشاهده کاربران اکنون نیز این افزایش قیمت در مقیاس کمتر به صورت چراغ خاموش اجرا شده است اما اگر این مجوز نهایی شود، با تعرفه‌های بالاتری مواجه خواهیم بود. حالا باید دید در ادامه اپراتورها با مصوبه نهایی تغییر تعرفه‌ها تا چند درصد افزایش قیمت را اعمال خواهند کرد و در بسته‌های مختلف چگونه آن را لحاظ می‌کنند.
طی سال‌های اخیر استفاده از اینترنت و وابستگی اقتصادی به اینترنت در ایران بسیار فراگیر شده و طبق آمار سهم اینترنت از درآمد ماهانه خانواده ایرانی چیزی حدود ۴/ ۸ درصد برآورد میشود، درحالی که در کشورهای همسایه مانند ترکیه این سهم برابر با 1/2 درصد است.