شاپرک طرحی که قربانی اطلاع رسانی ناقص می‌شود

تازه براي مردم جا افتاده بود که ديگر با خود پول نقد حمل نکنند و هر زمان که قصد خريد دارند با استفاده از کارت وجه آن را بپردازند و فروشنده هم بدون هيچ دغدغه اي از اين امر استقبال مي کرد چون اولاً پول بلافاصله در حسابش بود و در ثاني ديگر نيازي به جمع آوري، بسته بندي، حمل و حضور در بانک براي تحويل پول نداشت. از سوي ديگر حتي اين امر تا حدي پيش رفته بود که فرد با مراجعه به بانک ها و موسسات مالي و اعتباري، پرداخت اقساط و سپرده گذاري خود را با همين کارت ها و دستگاه هاي کارت خوان انجام مي داد. اما مدتي است که دولت و بانک مرکزي طرحي را با عنوان «شاپرک» با اهداف مختلف از جمله امنيت حساب ها، به اجرا درآورده است که موجب نارضايتي خريداران و فروشندگان کالا و ارائه دهندگان خدمات شده است.انتقال نيافتن بلافاصله پول، تأخير در واريزها، نگراني از وصول و واريز نشدن وجه و… از معايب اين طرح است که از سوي فروشندگان و خريداران کالا مطرح مي شود.

شهروندي در گفت وگو با خراسان اظهار داشت که براي خريد يک خودرو اقدام کردم و مبلغ ۶ ميليون تومان کارت کشيدم پول از حسابم کسر ولي تا ۴۸ ساعت به حساب فروشنده واريز نشد و اين امر باعث شد تا به دليل نا به سامان بودن بازار ضرر کنم. شهروند ديگري هم با بيان اين که براي پرداخت مبلغ ۵۰۰ هزار تومان بابت خريد کالا کارت کشيدم و به دليل ناموفق بودن تراکنش اين عمل را ۳ بار انجام دادم اما بعد متوجه شدم که هر نوبت اين مبلغ از حسابم کسر ولي به حساب فروشنده هم واريز نشده است. وي افزود: چند روز پيگيري کردم تا اين مشکل برطرف شد و پول به حسابم برگشت کرد. از سوي ديگر اجراي طرح شاپرک باعث شده تا صندوق ها و موسسات مالي و اعتباري که در گذشته دريافت وجه و همچنين پرداخت اقساط مشتريان را با کارت خوان انجام مي دادند اکنون انجام ندهند و با بهانه هايي همچون دستگاه خراب است، خطوط ايراد دارد، در حال حاضر استفاده از کارت خوان امکان پذير نيست و… از دريافت اقساط مشتريان با کارت خوان و يا انتقال وجه خودداري کنند که اين مسئله هم به نوبه خود در شلوغي بانک ها احتمال سرقت و… موثر است.

 

دردسرهاي استفاده از کارت خوان

مهم ترين مسائل و مشکلات طرح شاپرک که نارضايتي زيادي در پي داشته ناهماهنگي و اختلال هاي به وجود آمده در اين طرح است که مدتي است باعث دردسرهاي بسيار زيادي براي استفاده کنندگان از کارت خوان هاي بانکي شده است. مهم ترين انتقادي که به اين طرح وارد است آني نبودن واريز پول به حساب است. مسکوت ماندن وجه در حساب بانک مرکزي گاه از ۱۲ تا ۲۴ ساعت چه توجيهي دارد و از اجراي اين طرح در نهايت چه کسي سود مي برد.

از سوي ديگر استفاده از پول فيزيکي علاوه بر هزينه هاي بسياري که بر پيکره اقتصاد کشور و سيستم بانکي وارد مي کند باعث ازدحام و شلوغي هر چه بيشتر بانک ها، کندي در ارائه خدمات، جعل، سرقت، کلاهبرداري و… مي شود حال آن که با استفاده از سيستم هاي الکترونيکي و رعايت موارد امنيتي مي توان بسياري از تهديدها را رفع کرد. طرح شاپرک باعث شده بانک ها بيش از پيش شلوغ شود و وقتي علت شلوغي بانک ها را سوال مي کني دريافت و پرداخت پول را عامل شلوغي بانک اعلام مي کنند. در اين گزارش بار ديگر خراسان رضوي به انعکاس نارضايتي مردم از اجراي اين طرح و معايب و محاسن طرح شاپرک پرداخته است.

 

برخي طرح‌های دولت کارشناسي شده نيست

متصدي يک جايگاه سوخت در مشهد به خراسان رضوي گفت: با اجراي طرح شاپرک پول کسر شده از مشتري با تأخير وارد حساب مي شود.«خواستار» با اشاره به ۲۰۰ تراکنش در روز در جايگاه سوخت افزود: از اين تعداد تراکنش حداقل ۱۵۰ تا آنلاين است مثلاً واريزهاي از ساعت 9.5 تا 11.5 ساعت ۱۲ به بعد به حساب واريز مي شود.وي با بيان اين که در ابتداي اجراي طرح شاپرک مشکلات زيادي داشتيم افزود: کسي که قبلاً پولي واريز مي کرد به اسم شاپرک بانک مرکزي بود و اين امر قابل پي گيري نبود ولي الان بهتر شده و وجوه واريزي قابل پي گيري است. وي در پاسخ به اين سوال که گفته مي شود بانک مرکزي قرار است 1.5 درصد از مبلغ را کسر کند افزود: اگر اين اتفاق رخ دهد من ديگر در محل کارم کارتخوان استفاده نمي کنم چون ما متضرر خواهيم شد.وي گفت: متأسفانه برخي کارها و طرح هاي اجرايي دولت کارشناسي شده نيست.متصدي يک فروشگاه تلفن همراه از اجراي طرح شاپرک اظهار نارضايتي کرد و گفت: شايد نيمي از مشتريان به دليل اين که اجازه استفاده از کارت خوان را ندارند از خريد خودداري مي کنند.

 

شلوغي بانک‌ها

يکي از فعالان اقتصادي در بخش طلا، سکه و ارز هم به خراسان رضوي گفت: بايد محاسن و معايب اين طرح به دقت بررسي و در اين راستا اطلاع رساني شود. وي افزود: هر چند پول ها براي مدتي بلوکه مي شود اما بانک ها خلوت تر بود و اکنون که برخي مغازه ها از دستگاه کارت خوان استفاده نمي کنند بانک ها شلوغ تر شده است.

متصدي يک فروشگاه مواد غذايي هم به خراسان رضوي گفت: پولي که از طريق کارتخوان از خريدار دريافت مي کنيم گاه تا ۲۴ ساعت به حساب ما واريز نمي شود در حالي که قبلاً بلافاصله پول به حساب واريز مي شد.يک مسئول موسسه مالي و اعتباري هم به ايسنا گفت: قبلاً پس از اين که مشتري کارت مي کشيد پول به حساب موسسه واريز و سند واريز انتقالي هم به نام مشتري صادر مي شد ولي از زمان اجراي طرح شاپرک مردم و مشتريان با توجه به واريز نشدن آني پول با مشکلات بسياري مواجه هستند و اغلب وجه را نقدي به حساب بانک ها و موسسات واريز مي کنند.«مرتاضي» اين طرح را ناموفق ارزيابي کرد و گفت: بايد اين طرح را پخته تر کنند و اهداف طرح را تشريح کنند.نوروزي مسئول روابط عمومي سرپرستي بانک ملي استان انجام هر گونه مصاحبه و دريافت اطلاعات درباره طرح شاپرک را از طريق بانک مرکزي اعلام کرد.با رياضي مسئول ارتباط با رسانه هاي سرپرستي بانک ملي کشور تماس گرفتيم که او هم ما را به محمدرضا روشن نژاد پاس داد.

 

نگاه مثبت برخي فروشگاه‌ها

يکي از خبرنگاران خراسان هم با حضور در فروشگاه هاي مختلف خريد با مبالغ مختلف با کارت خوان را امتحان کرد. وي با مراجعه به يک مغازه لوازم التحرير مبلغ ۳ هزار و ۸۰۰ تومان خريد کرد و فروشنده هم بدون هيچ گونه اعتراضي و عذر و بهانه اي پرداخت وجه را با کارت خوان پذيرفت. وي همچنين با مراجعه به يک پوشاک فروشي مبلغ ۵۰ هزار تومان خريد و آن را هم با کارت خوان پرداخت کرد و با خيالي آسوده از مغازه خارج شد.خبرنگار ما در گزارش خود مي افزايد: کارت خوان يکي از بانک ها آن لاين است و بلافاصله مبلغ به حساب صاحب حساب واريز مي شود و قاعدتاً فروشگاه هايي که اين کارت خوان را دارند در اين زمينه محدوديتي براي مشتريان ايجاد نمي کنند.

 

نارضايتي از توقف واريز آني

مدير واحد عمليات شاپرک بانک مرکزي در اين باره گفت: «نارضايتي از توقف واريز آني وجه کارت به حساب فروشندگان، بي اطلاعي فروشندگان از برنامه واريز وجوه به حساب ايشان، اطمينان نداشتن فروشندگان از صحت انجام زمان و مبلغ واريزي، مشکل فروشندگان در تامين مجدد کالا با پول فروش روزانه و همچنين اين که پول در مدت انتظار در کدام حساب است و چه کسي از آن منتفع مي شود، از جمله سوالات و ابهامات مطرح بوده است.»محمدرضا روشن نژاد در پاسخ به اين پرسش ها گفت: «استفاده از پايانه هاي فروشگاهي براي انتقال پول از يک کارت بانکي به کارت هاي ديگر در ادبيات بانکي انتقال وجه نام دارد و يک عمليات بانکي به حساب مي آيد که بايد تابع نظارت و کنترل هاي بانکي باشد به همين خاطر نيز در پايانه فروش در هيچ کشوري معمول نيست.»وي گفت: «برخي از فروشندگان ممکن است به جاي فروش واقعي از پايانه فروشي که در اختيار دارند براي انتقال وجه از کارت خود به حساب تعريف شده به عنوان حساب مقصد پايانه استفاده کنند، اين کار در ادبيات بانکي انتقال وجه نام دارد و عمليات بانکي است و تابع نظارت و کنترل هاي بانکي است و انجام کارهاي بانکي در پايانه فروش در هيچ کشوري معمول نيست.»روشن نژاد افزود: «افراد مي توانند از ديگر ابزارهاي بانکي نظير اينترنت بانک و يا همراه بانک استفاده کنند و يا با مراجعه به دستگاه خودپرداز يا شعبه بانک به اين امر اقدام کنند.

در اين صورت موضوع آني بودن انتقال پول همچنان به قوت خود باقي است.»اين متخصص بانکداري الکترونيکي با اشاره به نصب پايانه هاي فروشگاهي در بيش از يک و نيم ميليون فروشگاه گفت: «نکته مهمي که بايد آن را بررسي کرد اين است که آيا همه اين فروشگاه ها در عمل نيازمند دريافت آني وجه کالاي فروخته شده خود هستند، مثلا فروشگاه هاي فروش پوشاک و يا سراجي ها نيازمند چنين فرآيندي هستند؟»وي ادامه داد: «هم اکنون در طول روزهاي کاري در هفت نوبت وجوه مربوط به فروش به حساب پذيرندگان واريز مي شود و تقريبا از ساعت ۸صبح هر دو تا سه ساعت يک بار وجه فروش انجام شده به حساب فروشنده واريز مي شود. تنها در صورتي که بعد از ساعت ۱۸ فروشي انجام گيرد پول آن در روز بعد به حساب فروشنده واريز خواهد شد و در ديگر موارد پول در همان روز به حساب وي خواهد رفت.»

روشن نژاد در پاسخ به اين پرسش که در صورت واريز نشدن پول به حساب فروشنده چه بايد کرد، گفت: «رسيد موفق دريافتي از پايانه فروش (POS) محق بودن فروشنده را تضمين مي کند و در تمام سيستم بانکي همانند رسيدهاي دريافتي از شعب بانک ها معتبر است.»وي درباره مشاغلي که به واريز آني وجه خريد نياز دارند، گفت: «در برخي از موارد مانند فروشگاه طلا و يا صرافي ها ممکن است وجه فروش بي درنگ براي خريد مجدد استفاده شود؛ زيرا ممکن است تورم لحظه اي وجود داشته باشد.

به طور معمول و در تمام کشورها به جاي واريز آني و خريد فوري تفاوتي بين خريد و فروش وجود دارد که به اسپرد (Spared) موسوم است و هدف از تعيين آن از جمله پوشش همين نوسانات است. در طلا و ارز اين تفاوت بسيار بيش از آن چيزي است که در ديگر کشورها وجود دارد و به اين ترتيب مشکل زمان دريافت وجه پوشش داده شده است.»روشن نژاد در توضيح ابهام ديگري که درباره محل نگهداري وجوه واريز نشده به حساب فروشندگان مطرح است، گفت: «در عمل پول کسر شده از دارنده کارت در همان بانک صادر کننده بانک است و در مدت زمان بين کسر پول از حساب دارنده کارت تا واريز پول به حساب پذيرنده در اختيار اشخاص حقيقي و يا حقوقي ديگري نيست.»وي افزود:« پروژه شاپرک با هدف تضمين امنيت و ممانعت از سوءاستفاده هاي مشاهده شده طرح شده و به طور قطع جز نفع عمومي جامعه و به ويژه بهبود شرايط اقتصادي هدف ديگري را دنبال نکرده است و از نظر قانوني نيز مجاز به فعاليت هاي انتفاعي ديگر نيست. چهار راهي را تصور کنيد که به تدريج ترافيک آن افزايش مي يابد تا آن جا که در برخي از مواقع چهارراه دچار گره کور ترافيکي مي شود. در اين شرايط و به منظور مديريت پرترافيک و تسهيل و روان سازي آن چراغ راهنمايي در اين چهارراه نصب شده و عبور از آن تنها در مقاطع زماني مجاز است که چراغ سبز باشد. آيا نصب چراغ راهنمايي و متوقف کردن خودروها پشت چراغ قرمز نشان از عقب گرد است يا آن که براي حفظ حقوق و ممانعت از برخورد و يا ايجاد گره ترافيکي امري ضروري است.» وي ادامه داد: «اگر ميزان استفاده از پايانه هاي فروشگاهي مانند قبل بود نيازي نيز به شاپرک نبود. افزايش مبالغ و تعداد قابل توجهي پرداخت وجوه با کارت هاي بانکي، مديريت بر شبکه پرداخت را به امري اجتناب ناپذير بدل کرد که نمود آن را در شاپرک مي توان يافت.»وي با اشاره به اين که فعاليت سامانه اي قدرتمند مانند شاپرک به هيچ وجه به معناي عقب گرد در بانکداري الکترونيکي نيست، گفت: «در تمام کشورهاي پيشرفته سامانه هايي نظير شاپرک وجود دارد در اروپا به نام SEPA در کانادا به نام INTRAC، در چين به نام UNIPAY و در استراليا به نام APCA است.»

 

مزاياي طرح شاپرک

يک کارشناس فناوري اطلاعات در امور بانکي هم به خراسان رضوي گفت: طرح شاپرک از ديد من طرح خوبي است ولي اجراي هر طرحي در ابتدا با مشکلاتي همراه است.مهندس عيسي خاني افزود: در حال حاضر هزينه ها و مشکلات ايجاد شده در اين طرح ناشي از تغييراتي است که در زمان پرداخت هاي الکترونيکي ايجاد شده است. وي کليات و مزاياي اين طرح را مثبت ارزيابي کرد و گفت: اجراي اين طرح به تدريج در همه زمينه هاي کاري موثر خواهد بود.

وي مزاياي سخت افزاري طرح شاپرک را برشمرد و تصريح کرد: محدود کردن تعداد دستگاه هاي کارتخوان از مهم ترين مزاياي طرح است. وي گفت: وقتي يک دستگاه کارتخوان به صندوق شعبه يا فروشگاه وصل شود قدرت آن را خواهد داشت تا با تمام بانک ها ارتباط خدماتي داشته باشد و اين يک مزيت سيستمي محسوب مي شود. وي افزود: اگر ۶دستگاه کارت خوان تحويل دار داشته باشد هر دستگاه کارتخوان، يک دستگاه تلفن هم نياز دارد و يا اين که دستگاه هاي کارت خوان جدا جدا با يک خط تلفن تعويض شوند و اين طرح حذف خطوط ارتباطي را به دنبال دارد. وي گفت: قيمت هر دستگاه کارت خوان يک ميليون تومان است و گاه در هر فروشگاه ۶دستگاه کارتخوان وجود دارد. مهندس عيسي خاني متذکر شد: اين طرح از سلايق شخصي فروشنده هم جلوگيري مي کند و هر کسي مي تواند در رقابت ناسالم بانک ها با يک بانک خاصي کار کند.

وي افزود: به روز کردن نرم افزار هم به علت محدود بودن دستگاه ها زمان کمتري مي برد و رعايت استانداردها هم به راحتي امکان پذير است. وي در پاسخ به اين سوال که گفته مي شود هدف از اجراي اين طرح درآمدزايي دولت و بانک مرکزي است، يادآور شد: اين طرح از نظر سيستمي و الکترونيکي قابل توجه است و نمي توان گفت دولت قصدش درآمدزايي است.

منبع: خراسان