خاوری؛ ایران و کانادا: چرا خاوری بهتر است برگردد؟ [یادداشت]

نعمت احمدی*؛ شرق؛

بهتر است خاوری برگردد. وقتی آقای محسنی اژه‌ای سخنگوی قوه قضاییه در پاسخ خبرنگاری که وضعیت محمودرضا خاوری را از ایشان پرسید به درستی گفتند بهتر است خاوری برگردد. محمودرضا خاوری در دوره دانشجویی، مقطع لیسانس در دانشکده حقوق دانشگاه تهران همکلاسی نگارنده بود. او به کانون وکلاو دادگستری نپیوست و راهش را به سوی بانک باز کرد و سرانجام به عالیترین مقام بانکی کشور یعنی ریاست بانک ملی رسید. پرونده فساد بانکی که من از آن به کلاهبرداری یاد می‌کنم، نام او را به روزنامه‌ها کشاند و با عدم مراجعت به ایران، بعد از برملایی پرونده معروف به سه هزارمیلیارد تومانی، نامش در سطح رسانه‌های جهانی مطرح شد، اینکه فردی با داشتن تابعیت مضاعف و سکونت خانواده‌اش در خارج از کشور و داشتن پاسپورت خارجی، بتواند تا این سطح در عالیترین جایگاه مالی کشور تکیه بزند، خود پرسشی است که مسوولان باید پاسخگوی آن باشند…

کسانی که با اطلاع از این وضع، احکام مدیریتی او را امضا کردند، اما آنچه اتفاق افتاده است: در صورتی که خاوری به ایران برمی گشت وجه دیگری داشت، پرونده سه هزارمیلیاردی را به غلط اختلاس می‌گویند، حال اینکه عملکردی با این وسعت نمی‌تواند اختلاس باشد. در اختلاس کارمند دولت وجوه و اسناد مالی در اختیار را به نام خود یا دیگری تصرف می‌کند، وقتی کل سرمایه بانک صادرات دوهزارمیلیارد تومان است و سه هزارمیلیارد تومان از چرخه بانکی برداشت شده چگونه می‌توان به این عمل اختلاس گفت؟ این کلاهبرداری است، وقتی اسناد و اوراق مجعول را وسیله برداشت پول از بانک قرار داده‌اند، مانوری متقلبانه صورت گرفته که مصداق عینی کلاهبرداری است. فعل مجرمانه به وسیله کس یا کسانی اعم از حقیقی یا حقوقی سرزده که اوراق مجعول را فراهم آورده و با این وسیله متقلبانه، فعل مجرمانه فوق صورت گرفته است یعنی فاعل و عامل، بانک صادرات است و این بانک باید از هر جهت پاسخگو باشد. نمی‌دانم به چه علت خاوری که بانک تحت مسوولیتش مورد کلاهبرداری قرارگرفته از آمدن به ایران و پاسخ دادن سرباز زده و همه راه‌ها را به طرف خود کج کرده است. هم اکنون واقعه حقوقی خاصی در جریان است، اگر مدیر عامل سابق بانک ملی ایران در این عمل مجرمانه دخالت نداشته، پس چرا از آمدن به ایران سرباز می‌زند؟ ظاهر قضیه حکایت از آن دارد که بانک ملی ایران هدف کلاهبرداری به وسیله اوراق متقلبانه قرارگرفته است، صرف نظر از اینکه اعمال متقلبانه که وسیله کلاهبرداری است در زیر مجموعه مدیرعامل انجام شده و در امور کیفری اصل قانونی بودن مجازات‌ها به شخصی بودن عمل برمی گردد و به یقین مدیرعامل بانک شخصا در امور اجرایی دخالت ندارد و با تکیه بر اینکه محمودرضا خاوری دانش آموخته حقوق است و سابقه تدریس امور بانکی در دانشگاه را نیز دارد جای تعجب است که دست به چنین انتحار سیاسی‌ای زده است؛ حال باید دید از بعد حقوقی با مدیرعامل سابق بانک ملی چگونه برخوردی می‌توان داشت؟ ایشان ظاهرا هم اکنون در کانادا به سر می‌برد و برای بازداشت مجرمانی که در خارج از مرزهای کشور به سر می‌برند، راهی جز توسل به پلیس بین الملل یا اینترپل نداریم و زمانی پلیس بین الملل صلاحیت برخورد با افراد را دارد که بین کشور مقصد و کشور محل سکونت متهم قرارداد، استرداد مجرمان امضا شده باشد، با تاسف بین ایران و دولت کانادا چنین قراردادی امضا نشده است و امکان استرداد محمودرضا خاوری به هر اتهامی که در کشور ایران تحت تعقیب باشد از این راه می‌سر نیست و از طرفی با توجه به اینکه ظاهرا آقای خاوری تابعیت مضاعف دارد و هم اکنون تبعه دولت کانادا نیز هست، به نوعی تحت الحمایه این کشور بوده و با سوگندی که در زمان اخذ تابعیت خورده است، تعهداتی بین او و دولت کانادا برقرار شده که یکی از این تعهدات با حقوق مکتسبه تحت الحمایه قانون دولت کانادا بودن محمودرضا خاوری است و نمی‌توان توقع داشت که دولت کانادا برخلاف قواعد و مقررات داخلی خود چنین فردی را تحویل ایران بدهد. اما وضع خاوری در کانادا به راحتی دیگر کسانی که تابعیت این کشور را به دست آورده‌اند نیست. در کانادا مطبوعات در واقع رکن چهارم آزادی هستند و دیدیم به محض اطلاع از حضور خاوری در این کشور نه اینکه عکس ویلای سه میلیون دلاری او را در صفحات نخست خود چاپ کردند، بلکه تاریخ وقوع معامله، مبلغ معامله و دیگر مشاغل خاوری را هم عینا چاپ کردند. محمودرضا خاوری همانند یک شهروند عادی دیگر قادر به سکونت در کانادا نیست و مطبوعات این کشور او را راحت نخواهند گذاشت. مرد سه میلیارد دلاری تحت تعقیب نام خواهد گرفت، گناه و اتهامی که هنوز ثابت نشده است اما مطبوعات آزاد کانادا این حق را برای خود قایل هستند و او به یقین در خانه‌ای شیشه‌ای ساکن خواهد بود که در این چند روزه وضع خود را به عینه دیده است و اگر اندکی خرد به خرج دهد به گفته آقای محسنی اژه‌ای بهتر است به ایران برگردد و یقین داشته باشد با اشراف و احاطه‌ای که به قانون دارد و با تکیه بر قواعد و مقررات داخلی بانک‌ها که مسوولیت او تعریف شده است، ننگ ابدی کلاهبرداری بزرگ‌ترین پرونده فساد بانکی برای خود و خانواده‌اش را در کارنامه‌اش نداشته باشد. برنگشتن محمودرضا خاوری به ایران دایره اتهامات او را گسترده و گسترده‌تر خواهد کرد و به قولی همه راه‌ها به فرار او منتهی خواهد شد و حیثیت شخصی او و حرمت کشور و سیستم بانکی که او بیش از ۳۰ سال در آن خدمت کرده، به او هی می‌زند که به ایران برگردد و پاسخگوی عمل خود باشد. عدم مراجعت او به ایران ممکن است از نظر حقوقی برایش مشکل ساز نباشد اما صدور جلب و ارسال آن به پلیس بین الملل باعث خواهد شد که او تنها در کشورهایی تردد کند که قانون استرداد مجرمان را با ایران امضا نکرده باشند و مهم‌تر اینکه گیرم همه ثروت جهان از آن او باشد، با آبروی رفته چه باید کرد؟

*وکیل پایه یک دادگستری

 روزنامه شرق، شماره ۱۳۵۹ به تاریخ ۱۲/۷/۹۰، صفحه ۱ (صفحه اول)