پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
آیا دولت‌ها قادر به دور زدن تحریم‌ها از طریق تکنولوژی بلاکچین خواهند بود؟
یک مقام ارشد اقتصادی ایران در نشستی که در ماه می 2018 در شهر مسکو برگزار شد، اعلام کرد:
ایران و روسیه، می‌توانند به جای دلار آمریکا، از ارز رمزنگاری شده استفاده کنند. ارز دیجیتال، قابلیت این را دارد که جایگزین سیستم پرداخت بین‌بانکی سوئیفت نیز باشد.
نظر کارشناسان سیاسی در مورد تحریم‌ها متفاوت است. برخی نگران‌اند که آمریکا در اعمال فشارها زیاده‌روی کند و برخی دیگر معتقدند که تحریم‌ها راهکار مناسبی برای متوقف کردن حامیان تروریسم است.
به‌کارگیری تکنولوژی ارزهای رمزنگاری‌شده، یکی از راهکارهایی است که رژیم‌های مختلف در برابر تحریم‌ها به کار می‌گیرند.
دولت‌هایی که توسط ایالات‌متحده تحریم می‌شوند، به دنبال روش‌هایی می‌گردند که این محدودیت‌ها را دور بزنند. یکی از راهکارهای متداول، به‌کارگیری افراد و شرکت‌های پیشرو است. این قبیل از افراد و شرکت‌ها، امکان تجارت، سرمایه‌گذاری مطمئن و انتقال منابع مالی در سراسر جهان را برای دولت‌ها فراهم می‌کنند. از سوی دیگر، وزارت خزانه‌داری ایالات‌متحده نیز تلاش می‌کند تا نقشه‌های فریبنده را کشف کند و شرکت‌هایی را که به دور زدن تحریم‌ها کمک می‌کنند را جریمه کند. این کار درست شبیه بازی موش و گربه است و تکنولوژی بلاکچین نیز به‌تازگی به این بازی پیوسته است.
مخالفان ایالات‌متحده به دنبال یک سیستم جایگزین هستند
پس از پایان جنگ جهانی دوم، دلار آمریکا به یک پول رایج جهانی تبدیل شد، در دنیای امروز نیز بخش عظیمی از دادوستدهای بین‌المللی توسط دلار انجام می‌گیرد. این امر، موجب شده که ایالات‌متحده از جایگاه اقتصادی و سیاسی بسیار بالایی برخوردار باشد. نقل‌وانتقال بانکی از طریق دلار و تعامل با بانک‌های نیویورک، به حدی مهم است که نبود آن، باعث ورشکست شدن تعداد زیادی از شرکت‌ها مالی خارجی می‌شود. در سال 2012 میلادی، ایالات‌متحده با استفاده از اهرم قدرت خود، سعی کرد اتحادیه‌ی اروپا را مجاب کند که جلوی دسترسی ایران به سامانه‌ی پیام‌رسانی الکترونیکی مالی بین‌المللی (سوئیفت) را بگیرد. سال بعد، ایران تصمیم گرفت که مذاکرات هسته‌ای را آغاز کند و بدین روش، از فشار تحریم‌ها بر روی خود بکاهد.
قدرت‌های نوظهور مانند چین، سال‌هاست خواستار یک پول رایج جایگزین به جای دلار هستند. در اواسط امسال و درحالی‌که اختلافات بین چین و ایالات‌متحده شدت گرفته بود، تعدادی از کارشناسان آسیایی یک جایگزین عالی برای دلار معرفی کردند: سیستم ارز رمزنگاری شده‌ی دیجیتال.
پروژههای مقاومت در برابر تحریم‌ها، متن باز (Open Source) هستند
کاملاً منطقی است که دولت‌های روسیه، ونزوئلا و ایران، برای مقاومت در برابر تحریم‌های مالی از تکنولوژی بلاکچین استفاده کنند. مقامات این کشورها ادعا می‌کنند که ارز رمزنگاری شده‌ی دولتی، این قابلیت را دارد که اثر فشارهای مالی واشنگتن را تقلیل دهد. این تکنولوژی‌ها، متن باز هستند؛ به این معنی که به‌صورت رایگان و آزادانه قابل دسترسی هستند، به هیچ سازمان مشخصی تعلق ندارند و نمی‌توان از دسترسی کشورهای ذکرشده به آن‌ها، ممانعت به عمل آورد.
بانک مرکزی ایران در اواخر ماه اوت اعلام کرد که در حال برنامه‌ریزی برای پیاده‌سازی یک ارز رمزنگاری شده‌ی ملی است. گفته شده که برای این کار، از یک هایپرلجر فابریک (Hyperledger Fabric) خصوصی بلاکچین استفاده خواهد شد. هایپرلجر فابریک، یک پلتفرم نرم‌افزاری متن باز است و در سیستم‌های بلاکچین به کار می‌رود. این پلتفرم، محصول کنسرسیوم هایپرلجر است. کنسرسیوم هایپرلجر، غیرانتفاعی است، پروژههای متن باز را پشتیبانی می‌کند و از مجموعه‌ای از شرکت‌های تحت رهبری بنیاد لینوکس سان‌فرانسیسکو تشکیل شده است. صدها شرکت جهانی، در پروژههای هایپرلجر بلاکچین مشغول فعالیت هستند. تلاش ایران در استفاده از تکنولوژی هایپرلجر، به کنسرسیوم وابسته نیست و بنیاد لینوکس نمی‌تواند گام مؤثری در جهت متوقف کردن آن بردارد.
این‌که یک کشور از سیستم پرداخت کارآمد و مبتنی بر بلاکچین استفاده کند، یک قدم مثبت در راستای افزایش شفافیت به شمار می‌آید و هیچ ایرادی ندارد. مشکل جامعه‌ی جهانی در اینست که دولت‌های ایران، روسیه و ونزوئلا آشکارا اعلام کرده‌اند که می‌خواهند از تکنولوژی بلاکچین برای برون‌رفت از تحریم استفاده کنند.
جامعه‌ی جهانی، علیه دولت‌هایی که حقوق بشر را نقض می‌کنند، از تروریسم حمایت می‌کنند و فعالیت‌های بدخواهانه انجام می‌دهند، یک روش غیر خشونت‌آمیز، به نام تحریم را به کار گرفته است ولی این دولت‌ها می‌خواهند از طریق تکنولوژی بلاکچین، فشار تحریم‌ها را تضعیف کنند.
در چنین شرایطی می‌توان گفت: برداشتن یک گام به جلو در جهت افزایش شفافیت، با برداشتن یک گام به عقب در راستای افزایش استبداد همراه است.
بانک‌های بزرگ روسیه در معرض تحریم‌های ایالات‌متحده و اتحادیه‌ی اروپا قرار دارند. دولت این کشور برای حل این مشکل به پیاده‌سازی آزمایشی تکنولوژی بلاکچین روی آورده است. در اوایل سال جاری، اسبر‌بانک (Sberbank) – بزرگ‌ترین بانک روسیه– یک معامله‌ی 12 میلیون دلاری اوراق مشارکت را با نرم‌افزار هایپرلجر فابریک مدیریت کرد. این کار کاملاً قانونی است. در متن تحریم‌های فعلی ایالات‌متحده آمده که شرکت‌ها از تأمین بدهی اسبر‌بانک و تهیه منابع مالی آن از طریق فروش سهام، منع شده‌اند؛ ولی به نرم‌افزارها اشاره‌ای نشده است.
ونزوئلا اولین کشوری بود که ادعا کرد دست به راه‌اندازی یک ارز رمزنگاری شده‌ی ملی زده است. نام این ارز رمزنگاری شده، پترو (petro) است که با پشتوانه‌ی نفت ایجاد شده و در پلتفرم بلاکچین عمومی نم (NEM) عرضه می‌شود. توسعه‌ی یک توکن مانند پترو، به مهارت‌ها و منابع محاسباتی محدودی نیاز دارد و طی چند مرحله‌ی ساده، قابل انجام است. بنابراین، قریب به‌اتفاق افراد، این ادعا را پذیرفتند. دسترسی به این تکنولوژی باز، یک مزیت عمده دارد که عبارت است از: انجام تراکنش‌های مالی خارج از سیستم مالی متداول.
در بانکداری معمول، قدرت‌های مالی می‌توانند با روش‌هایی مانند مسدودسازی دارائی‌ها و تراکنش‌ها، به دولت‌های هدف فشار وارد کنند؛ ولی مقاومت در برابر تحریم از طریق تکنولوژی بلاکچین، به نرم‌افزار متکی است و هیچ شخص ثالثی نمی‌تواند در آن اختلال ایجاد کند.
نرم‌افزارهای متن باز، بسیار سازنده هستند
ممنوعیت یا تحریم نرم‌افزارهای متن باز، امکان‌پذیر نیست. ذات کدهای متن باز طوری است که به‌آسانی و در سطح جهانی، قابل اشتراک‌گذاری هستند. فناوری متن باز دارای منافع عظیم اجتماعی است. پلتفرم‌های نرم‌افزاری متن باز، اهرم کلیدی نوآوری‌های تجاری در بیست سال اخیر هستند: گوشی تلفن همراه، سامانه‌ی حمل‌ونقل و تکنولوژی‌های پزشکی در سایه‌ی کدهای غیر انحصاری پیشرفت کرده‌اند.
گسترش همکاری در بین توسعه‌دهندگان نرم‌افزار، تقویت امنیت و رفع باگ‌ها از طریق جمع‌سپاری و افزایش سرعت رشد نوآوری، جزو مزایای نرم‌افزارهای متن باز به شمار می‌روند. سیاستمداران ایالات‌متحده باید محتاطانه رفتار کنند و اقدامی نکنند که به‌طور غیرمستقیم، باعث دور شدن توسعه‌دهندگان آمریکایی از جامعه‌ی نرم‌افزاری متن باز شود. چنین اقدامی، موجب تضعیف روحیه‌ی رقابتی در بخش فنی ایالات‌متحده می‌شود.
این موارد، به معنای ناتوانی قدرت‌های مالی در مقابله با روش‌های فرار از تحریم نیست و هنوز هم گزینه‌هایی بسیار زیادی برای آن‌ها وجود دارد.
عرضه‌ی ارزهای رمزنگاری شده‌ی ملی با هدف مقاومت در برابر تحریم‌ها، در کوتاه‌مدت کارساز نیست
در دنیای امروز، ارزش ارز رمزنگاری شده از طریق میزان عرضه و تقاضا در بازار آن تعیین می‌شود. تحریم‌هایی که وزارت خزانه‌داری آمریکا علیه ایران وضع کرده، از انجام مبادلات بین ارزهای رمزنگاری شده‌ی تحت سلطه‌ی ایالات‌متحده و توکن ایرانی، ممانعت به عمل می‌آورد. این قبیل از فشارها، تأثیر منفی بر قیمت «ریال دیجیتال» خواهند داشت.
با تکیه بر آنچه گفته شد، می‌توان نتیجه گرفت: ایالات‌متحده‌ی آمریکا از لحاظ فنی قادر نیست که تراکنش‌های ارز رمزنگاری شده را مسدود کند، ولی توکن ایرانی نیز نمی‌تواند فشار تحریم‌ها را از روی این کشور بردارد. دیجیتالی سازی یک واحد پول بی‌پشتوانه که در شرایط بحرانی قرار دارد، برای سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان خارجی جذابیتی ندارد.
استفاده از ارز رمزنگاری شده با هدف فرار از تحریم، در کوتاه‌مدت کارساز نخواهد بود. ولی ظهور یک سیستم قابل‌اطمینان مبتنی بر بلاکچین، که قادر است تراکنش‌های مالی را همپای سیستم سوئیفت پشتیبانی کند، در بلندمدت می‌تواند از قدرت تحریم‌های ایالات‌متحده بکاهد. (بهتر است توجه داشته باشید که پیاده‌سازی یک سیستم بلاکچین سوئیفت واقعی، چندین دهه طول خواهد کشید.)
رژیم‌های مخالف ایالات‌متحده، یک بازی طولانی در پیش دارند
چین و روسیه، برای طولانی‌مدت برنامه‌ریزی کرده‌اند. در سال 2018، دولت چین بیش از 3 میلیارد دلار بر روی پروژه‌ی بلاکچین خود سرمایه‌گذاری کرد. یک مقام روسی در اوایل سال جاری بیان کرد:
اینترنت به آمریکایی‌ها تعلق دارد، ولی بلاکچین مال ما خواهد بود.
کسب‌وکارهای چینی و روسی با هم مشارکت دارند. در اواخر سال گذشته، شرکت‌های بزرگ هر دو کشور، به طور مشترک، یک بودجه‌ی 100 میلیون دلاری از ارز رمزنگاری شده را به سرمایه‌گذاری در بلاکچین اختصاص دادند. هر دوی این دولت‌ها به دنبال سازمان‌دهی استاندارهای فنی مرتبط با تکنولوژی دفتر کل توزیع‌شده هستند.
خیلی زود است که بخواهیم در رابطه با آینده‌ی این سیستم‌های بلاکچین اظهارنظر کنیم. هیچ‌کس نمی‌تواند پیش‌بینی کند که آیا در آینده، پروتکل‌های غیرمتمرکز مانند بیت‌کوین و اتریوم، کنترل امور مالی جهان را به دست خواهند گرفت و یا به کلی از بین خواهند رفت. اتخاذ یک راهبرد میانی گزینه‌ی بهتری است؛ به این صورت که بانک‌ها هم ویژگی‌های هیبریدی تکنولوژی بلاکچین را به کار بگیرند و هم زیرساخت‌های کنونی بانکداری را حفظ کنند.
آنچه روشن است، این نکته است که: سازندگان پلتفرم‌های سیستم‌های مالی آینده، پیشگامان این صنعت خواهد بود.
تحریم کردن، در بلندمدت برای ایالات‌متحده خطرساز است؛ کشورهایی که تحریم می‌شوند، سعی خواهند کرد که یک ارز تجاری جهانی را جایگزین دلار کنند. درست است که چنین اقدامی به این زودی‌ها محقق نخواهد شد، ولی توسعه‌ی یک سیستم نقل‌وانتقال مالی جایگزین برای سوئیفت، که بر پایه‌ی دلار نباشد، تهدید بزرگی برای نیویورک و ایالات‌متحده خواهد بود. بدیهی است که در چنین شرایطی، ایالات‌متحده نخواهد توانست به نتیجه‌ی دلخواه خود دست یابد.
استراتژی مناسب برای ایالات‌متحده‌ی آمریکا و شرکایش
شاید عده‌ای تصور کنند که ایالات‌متحده باید از گسترش پروژههای بلاکچین ملی ممانعت به عمل آورد، ولی این پروژه‌ها به پروتکل‌های متن باز وابسته هستند و چنین اقدامی در عمل میسر نیست. پس ایالات‌متحده باید چه راهبردی را در پیش بگیرد؟
کارشناسان معتقدند : بهترین استراتژی برای ایالت متحده این است که از دشمنان خود تقلید کند و با تربیت نیروی کار متخصص، جایگاه خود را در حوزه‌ی خدمات مالی بلاکچین ارتقا دهد. علاوه بر این گام، ایالات‌متحده باید رهبری «بلاکچین سوئیفت» را در دست بگیرد و استاندارهای فنی پروتکل‌های بلاکچین را در مقیاس بزرگ تجارت بین‌المللی تنظیم کند. این استاندارها باید به‌گونه‌ای وضع شوند که ضد پول‌شویی باشند و از تأمین مالی گروه‌های تروریستی ممانعت به عمل آورند. دولت ایالات‌متحده و شرکایش باید وارد میدان شوند و کشورهای جهان را از پیوستن به پلتفرم‌های بانکداری بلاکچین که این استاندارها را رعایت نمی‌کنند، منع کنند.
قبل از انجام این اقدامات، ایالات‌متحده باید دو مرحله را پشت سر بگذارد: مرحله‌ی اول این است که ایالات‌متحده باید وضعیت توسعه‌ی تکنولوژی بلاکچین در کشورهای مخالف خود، یعنی روسیه، چین، ایران و کره‌ی شمالی را شناسایی کند. در مرحله‌ی دوم، آمریکا باید یک ارز دیجیتال مالی و یک برنامه‌ی استراتژیک بلاکچین را پیاده‌سازی کند تا از توانایی شرکت‌ها، استعدادها و نهادهای دولتی خود اطمینان حاصل کند. لائل برینارد (Lael Brainard)، یکی از اعضای فدرال رزرو است. او به‌تازگی اظهار داشت:
من اطمینان دارم که دلار، ارز ذخیره‌ای برتر جهان باقی خواهد ماند.
کارشناسان معتقدند اگر آمریکایی‌ها بر چنین عقایدی پایبند بمانند، بازی موش و گربه به حکایت معروف لاک‌پشت و خرگوش تبدیل خواهد شد.
منبع: Forbes
