پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
مسعود خرقانی؛ معاون فناوری اطلاعات شرکت مهندسی صنایع یاس ارغوانی / چالش بزرگی که این روزها در حوزه فناوری اطلاعات مطرح است این است که آیا جهان امروز آمادگی پذیرش بلاکچین را دارد؟ و شاید سوال مهم‌تری که باید پرسید اینکه آیا بلاکچین در حال حاضر آمادگی ما را دارد؟
سال ۲۰۱۷ سالی بود که تکنولوژی بلاکچین مرکز توجه عموم قرار گرفت و راه خود را در جریان اصلی تفکر مخاطبان پیدا کرد. از مباحث داغ این روزها در بین مردم عادی این است که «آیا بیت‌کوین درگیر حباب شده است؟» یا مثلاً «ریپل را از کجا می‌توانم به دست بیاورم؟» و این یکی از نقاط ضعف عمومی مردم است. در این مسیر سوال اساسی‌ای که باید پرسیده شود مغفول مانده است.
بهتر است به جای اینکه تمرکز ما معطوف به این باشد که سرنوشت بیت‌کوین در چند سال آینده چه خواهد شد، پرسش جالب‌تری مطرح کنیم که «واقعاً تکنولوژی بلاکچین چگونه دنیای ما را تغییر خواهد داد؟» یا حتی سوالی که پرسش قبلی را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، اینکه آیا پلتفرم‌های زنجیره بلوکی موجود قابلیت پشتیبانی برنامه‌های کاربردی مورد نیاز برای تغییر چنین دنیایی را دارند؟
سال ۲۰۱۸ سال بلاکچین عنوان گرفته و پروژه‌های زیادی برای کارهای توسعه‌ای و ارائه محصولات یا برنامه‌های کاربردی در این زمینه تعریف شده است. با این اوصاف در حالی که رشد چشمگیری در بازار این تکنولوژی قابل مشاهده است، بحث اینکه آیا بلاکچین قادر به پشتیبانی یک دنیای غیرمتمرکز است برجسته‌تر می‌شود.
تکامل بلاکچین و بلاکچین ۲
بیت‌کوین اولین فراورده بلاکچین بود. بیت‌کوین به عنوان اولین دارایی دیجیتالی توانست مسائلی را که مدت‌ها ذهن توسعه‌دهندگان را مشغول کرده بود حل کند. بیت‌کوین پایه و اساس گروه جدیدی از دارایی‌ها (دارایی دیجیتالی) است. با این حال، همانند بسیاری از تحولات جدید و انقلابی، در تکنولوژی خود محدود است و صرفاً بر مبادلات، متمرکز شده است. بیت‌کوین در حال حاضر فقط به عنوان فروشگاهی که در آن امکان مبادله ارزش وجود دارد خوب است.
قراردادهای هوشمند (قراردادهای دیجیتالی) راه بلاکچین را به دنیای کاملاً جدیدی از توسعه و امکانات باز کرده است. حاصل پیاده‌سازی قراردادهای هوشمند به مثابه انقلابی در دنیای دیجیتالی است: بریدن دست واسطه‌ها و اعتمادسازی به دنیای دیجیتالی.
اتریوم، پلتفرمی است که نسل جدید برنامه‌های کاربردی غیرمتمرکز (DApps) روی آن توسعه پیدا کرده‌اند. توسعه برنامه‌های کاربردی غیر متمرکز (و به تبع آن توکن‌های (ERC20 اقتصاد جدیدی را به وجود آورده است. امروزه تقریباً ۸۵ درصد تمامی پروژه‌های ارزشمند در پلتفرم اتریوم میزبانی می‌شوند و از بلاکچین قابل سفارشی‌سازی آن به عنوان پایه و اساس خود استفاده می‌کنند.
اتریوم در ایجاد بستر و زمینه نشر مناسب برای صنایعی که مستعد ورود به بازی زنجیره‌بلوک بوده‌اند بسیار موفق بود و پلتفرم اتریوم به عنوان پیشگام در زمینه بلاکچین مطرح شد. اما ویژگی‌های مزیتی آن در اولین بهره‌برداری‌ها با چندین چالش جدی مواجه شد. به طوری که مثلاً یک بازی مجازی مبتنی بر بلاکچین به نام «Cryptokitties» که مورد استقبال عموم قرار گرفت موجب اختلال در شبکه اتریوم شد و این نقصان و انباشتگی شبکه استفاده از اتریوم را برای برخی شبیه به یک رویای غیرممکن کرد. آیا اتریوم می‌توانست راه‌حل نهایی یک دنیای واقعاً غیرمتمرکز برای «اینترنت ۳٫۰» باشد؟
تقریباً در همان زمان پلتفرم‌های جدیدی موسوم به نسل سوم بلاکچین معرفی شدند و شروع به جذب مخاطب کردند. پروژه‌های EOS و Cardano از پروژه‌های قابل توجه این گروه به شمار می‌روند.
در سال ۲۰۱۷ که به نوعی اولین سال تقویم جریان اصلی بلاکچین محسوب می‌شود بازار این تکنولوژی رشد چشمگیری را شاهد بوده و در زمینه برنامه‌های کاربردی غیرمتمرکز (DApps) و ایده‌های نوآورانه برای حل برخی از بزرگ‌ترین مساله‌های جهان توسعه و پیشرفت‌های شگفت‌انگیزی پدید آمده است. افزایش روزافزون تعداد پروژه‌ها و پلتفرم‌هایی که حقیقتاً در این حوزه مطرح هستند افزایش ضریب اعتماد و قدرت قراردادهای هوشمند را نشان می‌دهد. در این میان با وجودی که تلاش‌های زیادی توسط گروه‌های مختلف برای اجرا و استفاده از این تکنولوژی انجام گرفته، اتریوم مهم‌ترین نمونه چشمگیر تا به امروز محسوب می‌شود.
سوالی که در حال حاضر به ذهن همه می‌رسد این است که آیا جامعه ما آمادگی پذیرش تکنولوژی بلاکچین را دارد؟ نگرانی‌های موجود بیشتر در درک مفاهیم اجتماعی ریشه دارد تا درک یک ایده مفهومی و به نسبت پیچیده فنی. برای این پرسش نظرات متفاوتی وجود دارد. اما در واقع سوالی که باید پرسیده شود این است که آیا پلتفرم‌های بلاکچین به اندازه کافی برای حل تمامی مساله‌های ما آماده هستند؟
ممکن است دامنه این سوال کمی گسترده باشد، به همین دلیل و برای تسهیل در یافتن پاسخ اصلی می‌توان آن را به سه سوال دیگر تقسیم کرد.
آیا بلاکچین نسل ۲ کارایی لازم را دارد؟
در مورد اتریوم به عنوان شاخص‌ترین نماینده این نسل از بلاکچین، به نظر می‌رسد به‌رغم ادعاهای تئوریک و میزبانی بیشترین تعداد برنامه کاربردی غیرمتمرکز، در مقیاس‌های بزرگ‌تر راه‌حل قابل اتکایی برای آنها ندارد.
نقصان اصلی که در حال حاضر برای اتریوم وجود دارد پروتکل مورد استفاده برای استحصال رمز ارز آن (اتر) است که همان پروتکل به‌کاررفته در بیت‌کوین یعنی PoW تلقی می‌شود.
برای رفع این مشکل معماران پلتفرم اتریوم در حال حاضر تلاش می‌کنند پروتکل PoS را جایگزین پروتکل موجود کنند و بر این باورند که این تنها راه نجات و گسترش اتریوم در حوزه بلاکچین است. برای اینکه اتریوم به عنوان پلتفرم پایه و زیرساختی برای تمام صنایع مورد استفاده واقع شود نیازمند ارتقای جدی است؛ مثلاً اگر هدف ظرفیت تراکنشی ویزا با بیش از ۴۴۰ هزار تراکنش در ثانیه را در نظر بگیریم، در مقایسه با ۱۵ تراکنش در ثانیه (وضعیت فعلی) غیرقابل دستیابی است.
برای پاسخگویی به الزامات چنین فضایی که به طور مداوم در حال تکامل‌اند توسعه‌دهندگان اتریوم نیز راه‌حل‌ها و پیشنهادهای پروژه‌های جانبی مانند شبکه رایدن (The Raiden Network)، Sharding و Plasma را ارائه می‌کنند.
پلتفرم‌های نسل سوم چیست؟
از زمان تولد اولین قرارداد هوشمند موج شدید گرایش برای استفاده و کاربردی‌سازی این مفهوم در برنامه‌های کاربردی تنها غیر متمرکزسازی این برنامه‌ها نبوده است، بلکه استفاده از پروتکل‌هایی است که می‌توانند ما را به پیاده‌سازی و تبعیت دنیای واقعی نزدیک‌تر کنند. در این مسیر پروژه‌هایی با هدف تبدیل شدن به یک خط پایه بهتر، سریع‌تر و قوی‌تر برای استفاده در دنیای واقعی تحت عنوان پلتفرم‌های نسل سوم بلاکچین آغاز شد که همگی تلاش می‌کنند یک مدل مناسب را به عنوان راه جادویی انتقال ما به دنیای جدید آینده ارائه کنند.
برخی از این پروژه‌های بلاکچین جدید مانند EOS یا Cardano مشغول توسعه و پاسخ دادن به مسائل و مشکلات موجود در پلتفرم اتریوم هستند، در حالی که برخی دیگر از پروژه‌ها از زاویه دیگری به این مسائل می‌پردازند.
به طور کلی چند مولفه کلیدی وجود دارد که مورد توجه عموم است و همه سیستم‌ها و پروتکل‌های بلاکچین به نوعی در تلاش برای ایجاد بستری هستند که امکان استفاده و پذیرش دنیای واقعی را فراهم کنند.
مولفه‌های کلیدی عنوان‌شده عبارت‌اند از: مقیاس‌پذیری، قابلیت همکاری و قابلیت استفاده.
منظور از مقیاس‌پذیری توانایی بلاکچین در ایجاد امکان افزایش تعداد کاربران در زنجیره در عین حفظ هزینه‌های پایین معاملات و هماهنگی سریع است.
قابلیت همکاری ظرفیت یک پروتکل برای برقراری ارتباط و همکاری با بلوک‌های مختلف است به منظور تسهیل قراردادهای هوشمند بین آن پروتکل با پروتکل‌های دیگر.
قابلیت استفاده به این مفهوم که پلتفرم باید به راحتی توسط توسعه‌دهندگان و همچنین کاربران نهایی قابل استفاده باشد. پلتفرم‌های جدید با ایجاد امکان استفاده از زبان‌های برنامه‌نویسی تابعی (functional programming languages)، ممیزی‌های قراردادهای هوشمند و سادگی سفارشی‌سازی در توسعه و استقرار بلاکچین تسهیلات زیادی را برای برنامه‌نویسان فراهم می‌کنند. همچنین سهولت کاربری برای کاربران نهایی نیز بسیار حائز اهمیت است، به گونه‌ای که حتی اغلب این را نمی‌دانند که از بلاکچین استفاده می‌کنند.
آیا یک پلتفرم بلاکچین بخصوص می‌تواند یکپارچگی فراگیر داشته باشد؟
یک سیستم اقتصادی کامل مبتنی بر بلاکچین را تصور کنید که در آن تمام داده‌ها به صورت محافظت‌شده نگهداری می‌شوند. زنجیره تامینی وجود دارد که امکان بهبود و تسریع عملیات تجاری را موجب شده است و حتی شرکت در انتخابات و رای دادن از طریق کلید خصوصی افراد در بلاکچین انجام می‌شود.
علاوه بر مشکلات و مسائل پلتفرم‌های موجود و همچنین مولفه‌های کلیدی اشاره‌شده به نظر می‌رسد در ایجاد یک سیستم واحد و غیرمتمرکز، که مورد تایید و حمایت همه دولت‌ها و متخصصان باشد، مشکلات جدی دیگری نیز وجود دارد. به عنوان مثال: آیا کشورهای مختلف مثلاً چین و سوئیس هر دو یک استاندارد برای یک زنجیره بلوکی که مورد حمایت و تائیدشان باشد خواهند داشت؟ قوانین تجاری، مرزهای جغرافیایی، محدودیت‌های زبان و مقررات مالیاتی از جمله موانعی هستند که بر بلاکچین‌های چندملیتی اثرگذارند. هنوز دلایل کافی و مناسبی برای استفاده تمامی شرکت‌ها، موسسات و حتی دولت‌ها و متخصصان از یک ساختار پایه‌ای مشترک در برآورده ساختن نیازهای متنوعی که بر متمرکز بودن استوار است وجود ندارد. و اغلب صاحب‌نظران باور ندارند که یک پلتفرم بلاکچین بتواند به زودی به یکپارچگی جهانی دست یابد.
نتیجه‌گیری
دنیای ما پیچیده است، اقتصاد ما بی‌حد و حصر است، نیازهای ما متنوع‌اند. یک پلتفرم به تنهایی قابلیت سرویس‌دهی به تمام انتظارات چنین شبکه‌ای را ندارد، اما به جای آن می‌توان از بلاکچین‌های مقیاس‌پذیری که به‌هم‌پیوسته و در ارتباط متقابل با یکدیگر در یک شبکه وب باشند استفاده کرد.
پاسخ به این پرسش که آیا در دنیای امروز آمادگی کافی برای استفاده از بلاکچین در همه زمینه‌ها وجود دارد یا نه؟ روشن است که پلتفرم‌های موجود قطعاً پاسخگو نیستند. اما با بلاکچین نسل سوم که در حال توسعه است و بعد از آن نسل‌های چهارم، پنجم، ششم و غیره که توسعه آنها در افق اجتناب‌ناپذیر می‌نماید ممکن است این پاسخ تغییر کند.
منبع: ماهنامه پیوست