پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
تب و تاب PSD2 در فضای بانکداریِ اروپا / آیا PSD2 به انحصارِ بانک‌ها پایان می‌دهد؟
ماهنامه عصر تراکنش / PSD مجموعه قوانین کلیدیِ مرتبط با پرداخت در اروپا است. این قوانین به‌منظور توسعه پرداخت‌های یورو، استقرار استانداردهای مرتبط، نظارت بر مؤسسات پرداخت، افزایش حمایت از مشتریان، الزام شفافیت اطلاعات و در نهایت تعیین ماکزیمم زمان پردازش برای پرداخت‌های یورو و استرلینگ است. PSD2 دومین نسخهٔ PSD است که با توجه به نسخهٔ نخست، تدوین شده است.
پیدایش PSD
PSD مخفف Payment Services Directive به معنای رهنمودهای خدمات پرداخت است که در سال 2007 میلادی، تدوین و در سال 2009 در بریتانیا پیاده‌سازی شد. PSD چارچوبی برای خدمات پرداخت است که با هدف ایجاد یک بازار کارآمد، یکپارچه و رقابتی و فراهم آوردن پایه و اساس قانونی برای حوزهٔ پرداخت‌های یکپارچهٔ یورو (SEPA) تدوین شده است. PSD همچنین یک گروه جدید از تأمین‌کنندگان خدمات مالی را تحت عنوان «مؤسسات پرداخت» معرفی کرد که خدمات پرداخت را منفصل از دریافت وجه و یا انتقال الکترونیکی پول فراهم می‌آورند. PSD شامل دو بخش اصلی بود:
- «قوانین بازار» که تعیین می‌کنند چه نوع سازمان‌هایی مجاز هستند خدمات پرداخت را فراهم آورند.
- «قوانین عملکرد کسب‌وکار» که تعیین می‌کنند چه نوع شفافیت‌هایی شامل هرگونه کارمزد، نرخ مبادله، منابع تراکنش و حداکثر زمان کاهش اجرای دستورات در مؤسسات خدمات پرداخت مورد نیاز هستند.
نواقص PSD
پس از بازنگریِ PSD در سال 2012، برخی نواقص، استخراج شد که عبارت بودند از:
- PSD فقط مربوط به اقتصاد داخلی اروپا است و تراکنش‌های سایر کشورها را شامل نمی‌شود.
- معافیت‌های PSD مرتبط با پرداخت، امنیت کاربران را به خطر می‌اندازد.
- PSD به تاجران این حق را می‌دهد که کارمزد بگیرند یا تخفیف بدهند و هم‌زمان این حقوق را از سایر کشورها سلب می‌کند و بدین‌ترتیب منجر به ایجاد یک «ناامنیِ فوق‌العاده در بازار» می‌شود.
- «تأمین‌کنندگان Third Party در عرصهٔ خدمات مالی» وارد میدان شده‌اند و با ارائهٔ راهکارهای ارزان‌تر، با استفاده از اپلیکیشن‌های خانگیِ مشتریان و با اطلاع خودشان، خرید آنلاین را تسهیل کرده‌اند و بدین ترتیب سایر مراکز «خدمات اطلاعات کاربری» پیشنهاد دادند که اطلاعاتِ حساب‌های مختلف از یک کاربر، با یکدیگر تجمیع شوند.
بنابراین در سال 2013 میلادی، پیشنهاد همسان‌سازی قوانین بازپرداخت و همچنین کاهش وسعت مؤسسات مالی و دسترسی به اطلاعات حساب‌های کاربری با حفظ امنیت داده‌ها و با مجوز و نظارت‌های ممکن، ارائه شد.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
زمان یکپارچگی
در چند سال آینده می‌توانیم از طریق فیس‌بوک یا گوگل، صورتحساب‌های خود را پرداخت کنیم. هریک از ما می-توانیم بدون نیاز به باز کردن اپلیکیشن‌های مختلف و وارد کردن اعداد و ارقام طولانی، از طریق واتس‌اپ خود به حساب بانکیمان متصل شویم و عملیات پرداخت را انجام دهیم.
[/mks_pullquote]
تولد PSD2
PSD2 در هشتم اکتبر 2015 میلادی و در واکنش به‌سرعت بالای نوآوری‌های عرصه فناوری تدوین گردید و حداکثر تا 13 ژانویه 2018 میلادی، به‌عنوان یک قانون ملی در بریتانیا لازم‌الاجرا خواهد بود. قوانین جدید در راستای پشتیبانیِ بهتر از مصرف‌کنندگان هنگام پرداخت‌های آنلاین، ترویجِ توسعه و همچنین استفاده از نوآوری‌ها و پرداخت‌های آنلاین، تدوین شده‌اند.
شیوه کنونیِ خرید آنلاین بدین صورت است که خرده‌فروشان، پول را از طریق برخی واسطه‌ها دریافت می‌کنند اما اجرای PSD2 به معنای حذف این واسطه‌ها و اتصال مستقیم خرده‌فروشان و بانک‌ها از طریق رابط‌های برنامه‌نویسی کاربردی یا API هاست. بدین ترتیب چنانچه شما در چندین بانک، حساب داشته باشید نخستین بار که اجازه استفاده از جزئیات حساب کاربری خود را به سیستم می‌دهید اطلاعات همهٔ حساب‌های شما در یک پورتال، تجمیع شده و در اختیار بانک‌ها و مؤسسات مالی و همچنین در اختیار خرده‌فروشان و تاجران قرار می‌گیرد.
PSD2 یعنی تأمین‌کنندگان Third Party می‌توانند از طریق API ها به اطلاعات حساب بانکی شما دسترسی داشته باشند و بانک‌ها نیز ملزم هستند این اطلاعات را با اجازهٔ خود شما، در اختیار آن‌ها قرار دهند.
دو بازیگر جدید
در PSD2 دو تأمین‌کنندهٔ جدید با نام‌های PISP و AISP تعریف شده‌اند:
- PISP (Payment Initiation Service Provider)
روند فعلی فروش آنلاین بدین صورت است که جزئیات کارت پرداختِ مشتری در اختیار خرده‌فروشان قرار می‌گیرد سپس پرداخت از طریق بانک خودشان، یک الگوی کارتی و بانکِ مشتری، نهایی می‌شود. در PSD2 یک تأمین‌کننده جدید به نام PISP تعریف شده که یک «پل» نرم‌افزاری بین حساب بانکیِ مشتری و فروشنده می‌سازد و اطلاعات مورد نیاز برای تراکنش را مبادله می‌کند. در واقع PISP، تأمین‌کننده‌ای است که پرداخت را از طرف کاربر انجام می‌دهد.
- AISP (Account Information Service Provider)
روند فعلی بدین صورت است که هریک از خرده‌فروشان با یک بانک مجزا در ارتباط هستند. AISP،
تأمین‌کنندگانی هستند که به اطلاعات حساب‌های مشتریان در همهٔ بانک‌ها دسترسی دارند و می‌توانند اطلاعات چندین بانک را در یک نگاه، بررسی و تجزیه و تحلیل کرده و در اختیار خرده‌فروشان قرار دهند. در واقع AISP ها یکپارچگی بین امور مالیِ یک شرکت و خدمات مرتبطی همچون ERP و خدمات حسابداری و ممیزی را برقرار می‌کنند.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
زمان تغییر
سال 2018 میلادی، بازیِ بانک‌ها را تغییر خواهد داد. اطلاعات تراکنشیِ مشتریان و خدمات پرداخت، دیگر، منحصراً در اختیار بانک‌ها نخواهد بود. PSD2 درها را به روی هر شرکتی که بخواهد سهمِ بانک‌ها را از آنِ خود کند باز خواهد کرد. اشتهای شرکت‌های فین‌تک در این میان از همه بیشتر است.
[/mks_pullquote]
اهداف اصلی PSD2
PSD2 به‌عنوان نسخهٔ دوم PSD، اهداف متعددی را دنبال می‌کند که ذکر همه آن‌ها از حوصله این مقاله خارج است اما برخی از مهم‌ترین آن‌ها که از طرف اتحادیه اروپا تأیید شده عبارت‌اند از:
- بازار پرداخت‌های اروپایی را یکپارچه‌تر و مؤثرتر می‌کند.
- مصرف‌کنندگان را در برابر کلاهبرداری، سوء استفاده و حوادث امنیتی، محافظت کرده و فرآیندهای قدرتمندی برای احراز هویتِ مصرف‌کنندگان تعریف می‌کند.
- قیمت پرداخت‌ها و کارمزدها را کمتر می‌کند.
- قیمت‌گذاری را یکپارچه کرده و امنیت پردازشِ پرداخت‌ها را افزایش می‌دهد.
- رقابت، در قالب یک چارچوب نظارتی، افزایش می‌یابد و ورود بازیگران جدید، تسهیل و ترغیب می‌شود.
- عرصه را برای نوآوری، مهیا می‌کند.
آیا PSD2 می‌تواند کارمزدهای پنهان را حذف کند؟
یکی از اهداف PSD2، حذف کارمزدهای غیرشفاف در قیمت‌گذاریِ پرداخت‌های بین‌المللی است. در حال حاضر، بانک‌ها و واسطه‌ها هزینه‌ها را در نرخ تبادلات پایین، پنهان می‌کنند. اکثر تأمین‌کنندگان، صرفاً کارمزدهای آشکار را نمایان می‌کنند درحالی‌که مشتریان با کارمزدهای اضافه بر سازمان و نرخ تبادلات دور از انتظار، غافلگیر می‌شوند. PSD2 هم مانند PSD می‌خواهد مصرف‌کنندگان هنگام انجام تراکنش‌های ارزی از «هزینه‌ها و کارمزدهای واقعی» آگاه باشند. در PSD، دولت این درخواست را رد کرد؛ باید ببینیم در PSD2 چه اتفاقی رخ می‌دهد!
بیشترین بهره PSD2، از آنِ چه کسانی است؟
همان‌طور که در تصویر بالا مشاهده کردید PISP ها آغازگران عملیات پرداخت بوده و در کمین هستند تا حداکثر بهره را از چنگ بانک‌ها بیرون بکشند و از آنِ خود کنند.
علاوه بر این، در چنین فضایی همانند سایر فضاهای رقابتی، کاربران، بیشترین بهره را خواهند برد چراکه خدمات جدید در قالب شیوه‌های نوینِ پرداخت، ظهور خواهند کرد که بهترین مثال آن، پرداخت از طریق شبکه‌های اجتماعی است. خدماتی که می‌توانند پرداخت‌ها را به‌طور مستقیم از طریق اپلیکیشن‌های پیام‌رسانی ارسال نمایند.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
بر سر دوراهی
در این برههٔ تاریخی بانک‌ها دو راه در پیش دارند: یا هیچ‌کاری نکنند و سرشان را زیر برف کرده و وانمود کنند هیچ اتفاقی نخواهد افتاد و یا شروع به نوآوری کنند. یک نفر از داخل خود سازمان که بتواند استراژیِ برنده‌ای تدوین کند و هرچه زودتر محصول جدیدی ارائه نماید که در رقابت PSD2، پیشتاز باشد. بانک‌ها باید PSD2 را به‌عنوان یک فرصت ببینند نه یک تهدید…
[/mks_pullquote]
آیا PSD2 به انحصارِ بانک‌ها پایان می‌دهد؟
بیل‌گیتس در سال 1990 میلادی گفت «بانکداری، الزامی است اما بانک، نه» و الان دقیقاً چنین اتفاقی در حال رخ دادن است.
با اجرای PSD2، غیربانک‌ها خیلی راحت با راهکارهای خدمات مالی، وارد بازار می‌شوند و شرکت‌های فین‌تکِ غیر بانکی، نقش برجسته‌ای در آیندهٔ خدمات مالی ایفا خواهند کرد. مهم‌ترین پیامدهای این اتفاق عبارت‌اند از:
- شکل‌گیری بانکداریِ باز
- ایجاد فناوری‌های محرکِ نوآوری‌ها
- تغییر اولویت‌های مشتریان و افزایش اعتماد آن‌ها
امروزه بانک‌ها اطلاعات تراکنشِ مشتریان را منحصر به خود کرده‌اند. PSD2 یک سم خطرناک برای این انحصار است که Third Party ها را قادر می‌سازد به‌سادگی به اطلاعات مشتریان و به تبع آن به الگوهای مخارج و هزینه‌های آن‌ها دسترسی یابند. بدین ترتیب با اجرای PSD2، اطلاعات مالیِ مشتریان، دیگر منحصراً در اختیار بانک‌ها نخواهد بود.
چرا بانک‌ها باید آماده باشند اما نیستند
بانک‌های اروپایی دچار تب شدیدی شده‌اند که پیش از این هرگز تجربه نکرده بودند. این تهدید نه‌تنها از طرف رقیبانِ مستقیم و استارت‌آپ‌های فین‌تکی است بلکه از جانب بازیگران بزرگی همچون گوگل و فیس‌بوک نیز هست که بدون شک برای آغاز پیاده‌سازیِ PSD2، لحظه‌شماری می‌کنند. مهم‌ترین قانون اتحادیهٔ اروپا این است که بانک‌ها باید API های خود را برای Third Party ها باز کنند درحالی‌که مسئولیت محافظت از مشتریان در برابر کلاهبرداری، همچنان بر عهدهٔ بانک‌ها باقی خواهد ماند.
ناگفته پیداست که بانک‌ها در حال ورود به برهه بسیار دشواری هستند درحالی‌که آمادگی چندانی برای آن ندارند و اکثرشان به این امید نشسته‌اند که PSD2 به مرحلهٔ اجرا نرسد که البته امیدی‌ست واهی.