پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
برابری جنسیتی دیجیتال؛ شعار محوری روز جهانی ارتباطات ۲۰۲۵
در گزارشی به مناسبت روز جهانی ارتباطات ۲۰۲۵، راه پرداخت با تمرکز بر شعار امسال یعنی «تحقق برابری جنسیتی دیجیتال»، نگاهی انداخته به تاریخچه اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU)، روند شکل‌گیری این روز جهانی و نقش آن در توسعه ارتباطات جهانی. این گزارش همچنین به چالش‌هایی همچون شکاف دیجیتال، نابرابری جنسیتی در دسترسی به فناوری، تحولات فناورانه در عرصه رسانه و خطرات امنیت اطلاعات در دنیای امروز می‌پردازد
در دورانی که جهان بیش از هر زمان دیگری درگیر جریان‌های اطلاعاتی و ارتباطی، دوقطبی‌های رسانه‌ای و تسلط غول‌های داده بر افکار عمومی است، اهمیت ارتباطات، برجسته‌تر از همیشه شده است. روز جهانی ارتباطات فرصتی است برای بازاندیشی در شیوه‌های ارتباطی‌مان؛ از چگونگی روایت داستان‌ها تا نقش رسانه‌ها در کاستن از ترس، بی‌اعتمادی و ساختن جهانی که صداهای متنوعی در آن شنیده می‌شوند، نه سرکوب.
تاریخچه اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU)
روز جهانی ارتباطات هر سال در ۱۷ اردیبهشت‌ماه برگزار می‌شود تا توجه همگان را به نقش اینترنت و فناوری‌های نوین در زندگی بشر و ضرورت کاهش شکاف دیجیتال جلب کند. این تاریخ، سالروز امضای نخستین واحد بین‌المللی تلگراف و تأسیس اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) است.
برای سال‌های طولانی، سریع‌ترین راه برای ارسال پیام‌های پیچیده از راه دور، استفاده از پیک‌هایی بود که سوار بر اسب سفر می‌کردند. اما در اواخر قرن هجدهم، کلود چاپ (Claude Chappe) ایستگاه‌های نمایشی بصری را در سراسر فرانسه راه‌اندازی کرد. سپس، انقلاب الکتریکی آغاز شد؛ آزمایش‌هایی برای ارسال سیگنال‌های الکتریکی از طریق سیم انجام گرفت و در سال ۱۸۳۹، نخستین سرویس تجاری تلگراف با سیستمی طراحی‌شده توسط چارلز ویتستون در لندن راه‌اندازی شد.
در ایالات متحده، ساموئل مورس با استفاده از کدی که به نام او شهرت یافت، نخستین پیام تلگرافی خود را در سال ۱۸۴۴ ارسال کرد. جالب این‌که در سال ۱۸۴۳، الکساندر بین در بریتانیا پیش‌نمونه‌ای از دستگاه فکس برای ارسال تصویر را اختراع کرده بود. خیلی زود پس از اختراع تلگراف، شبکه‌ای از سیم‌های تلگرافی شهرهای مهم بسیاری از کشورها را به هم متصل کرد. در سال ۱۸۵۰، یک سیم تلگراف زیردریایی که با روکش محافظ پوشانده شده بود، بین بریتانیا و فرانسه کشیده شد و در سال بعد، سرویس منظم ارتباطی میان این دو کشور آغاز به کار کرد.
در سال ۱۸۵۸ نیز نخستین کابل تلگرافی از دل اقیانوس اطلس عبور داده شد تا اروپا و آمریکا را به یکدیگر متصل کند. اما چالشی وجود داشت: وقتی پیام‌ها از مرز یک کشور به کشور دیگر می‌رسیدند، باید متوقف می‌شدند تا با سیستم ارتباطی مقصد هماهنگ و دوباره ارسال شوند. برای حل این مشکل، کشورها به همکاری‌های منطقه‌ای روی آوردند. در اروپا، نمایندگان ۲۰ کشور در کنفرانس بین‌المللی تلگراف در پاریس دور هم جمع شدند تا راه‌حلی برای این موانع پیدا کنند و ارتباطات را بهینه کنند. آنان تصمیم گرفتند چهارچوبی مشترک طراحی کنند؛ از استانداردسازی دستگاه‌های تلگراف گرفته تا تدوین دستورالعمل‌های یکسان برای کار با آن‌ها و وضع قوانین بین‌المللی برای تعرفه‌ها و محاسبات مالی.
در نهایت، در تاریخ ۱۷ می ۱۸۶۵، نخستین پیمان بین‌المللی تلگراف در پاریس توسط ۲۰ کشور به امضا رسید و اتحادیه بین‌المللی مخابرات (به‌عنوان نخستین نهاد جهانی در این حوزه) برای نظارت بر اجرای این توافق تأسیس شد. این تاریخ تاریخی، یعنی ۱۷ می، بعدها به نام روز جهانی ارتباطات و جامعه اطلاعاتی نام‌گذاری شد.
تنها یک دهه بعد، در سال ۱۸۷۶، جهش بعدی در عرصه ارتباطات با اختراع تلفن رقم خورد. در کنفرانس بین‌المللی تلگراف که در سال ۱۸۸۵ در برلین برگزار شد، اتحادیه جهانی مخابرات (ITU) شروع به تدوین قوانین بین‌المللی مرتبط با تلفن کرد. یکی از بندهایی که به مقررات تلگراف اضافه شد، تعیین پنج دقیقه به‌عنوان واحد محاسبه هزینه مکالمات بود. همچنین اگر افراد دیگری در صف استفاده از خط تلفن بودند، زمان مکالمه به ده دقیقه محدود می‌شد.
تلفن‌ها این امکان را فراهم می‌کردند که با فردی در فاصله‌ای دور صحبت و حتی پیام‌هایی به شیوه مورس ارسال کنید. اما اگر سیم‌ها نمی‌توانستند به آن فرد برسند، مثلاً وقتی روی یک کشتی بود چه باید می‌کردید؟ در سال ۱۸۸۰، دیوید ادوارد هیوز در انجمن سلطنتی لندن پدیده‌ای را به نمایش گذاشت که بعدها به‌عنوان ارتباط بی‌سیم شناخته شد. در دهه ۱۸۹۰، مخترعانی همچون نیکولا تسلا، جاگادیش چندرا بوس، الکساندر پوپوف و گوگلیلمو مارکونی آزمایش‌های عملی مهمی را در این حوزه آغاز کردند.
اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) به‌مدت ۱۶۰ سال در ایجاد و شکل‌دهی چهارچوب‌های جهانی ارتباطات نقش کلیدی داشته و امکان اتصال میان‌مرزی را فراهم کرده است. فعالیت این اتحادیه از سال ۱۸۶۵ با هماهنگ‌سازی شبکه‌های تلگراف آغاز شد؛ به‌گونه‌ای که پیام‌ها بتوانند به‌صورت یکپارچه و بدون مانع میان کشورها منتقل شوند. این نقش بنیادین در تنظیم چهارچوب‌های حکمرانی و استانداردهای فنی، در طول دهه‌ها و با ورود به عصر تلفن، رادیو، تلویزیون، ماهواره و اینترنت ادامه یافته است.
امروزه نیز این اتحادیه در دوران هوش مصنوعی (AI)، نسل پنجم شبکه‌های ارتباطی (5G) و راه‌حل‌های نوظهور کوانتومی، نقش خود را در هدایت همکاری‌های حیاتی حفظ کرده و دولت‌ها، صنایع، متخصصان فنی و نمایندگان جامعه مدنی را برای مواجهه با مرزهای نوین فناوری گرد هم می‌آورد.
دفترهای منطقه‌ای ITU در آفریقا، آمریکا، کشورهای عربی، آسیا و اقیانوسیه و اروپا، به همراه دفتر ارتباطی آن در مقر سازمان ملل در نیویورک، به گسترش تأثیرگذاری این نهاد و تقویت همکاری‌های دیجیتال در سطح جهانی کمک می‌کنند.
تحقق برابری جنسیتی دیجیتال، شعار سال ۲۰۲۵ به مناسب روز جهانی ارتباطات
هر سال اتحادیه بین‌المللی مخابرات در پیام رسمی خود به مناسبت روز جهانی ارتباطات، شعاری را برای آن سال انتخاب می‌کند و از کشورهای عضو می‌خواهد برای تحقق آن تلاش کنند. در سال ۲۰۲۵، شعار «تحقق برابری جنسیتی دیجیتال» برای این مناسبت برگزیده شده است.
فناوری‌های دیجیتال این ظرفیت را دارند که پیشرفت را در تمامی بخش‌های جامعه تسریع کنند، اما این ظرفیت هنوز برای بسیاری از افراد قابل دسترس نیست. از میان ۲.۶ میلیارد نفری که هنوز به اینترنت متصل نیستند، اکثریت را زنان و دختران تشکیل می‌دهند. شکاف‌های موجود در دسترسی، هزینه‌های بالای اینترنت و ابزارهای دیجیتال، همراه با محدودیت در مهارت‌های فناورانه، همچنان مانع مشارکت مؤثر زنان و دختران در اقتصاد امروز و شکل‌دهی به راه‌حل‌های دیجیتال آینده است. رفع این شکاف، گامی حیاتی برای گشودن مسیرهای نو در رشد اقتصادی، نوآوری و توسعه پایدار به شمار می‌آید.
روز جهانی ارتباطات و جامعه اطلاعاتی ۲۰۲۵ بر نیاز فوری به پیشبرد برابری جنسیتی در حوزه دیجیتال تأکید می‌کند؛ تا زنان و دختران در سراسر جهان بتوانند نه‌تنها از مزایای تحولات دیجیتال بهره‌مند شوند، بلکه در طراحی و هدایت آن‌ها نیز مشارکت فعال داشته باشند.
ورود هوش مصنوعی به دنیای ارتباطات
امروزه وارد دوران جدیدی شده‌ایم که فناوری‌های نوظهوری مانند هوش مصنوعی (AI) در حال تغییر بسیاری از جنبه‌های زندگی ما هستند. فناوری اطلاعات کوانتومی نیز، که در افق آینده نمایان است، وعده می‌دهد که قدرت فناوری‌های دیجیتال را بیشتر و جوامع را بازسازی می‌کند، همچنین امید به پیشرفت‌های چشمگیر در توسعه پایدار به ارمغان می‌آورد. اما مانند سایر فناوری‌ها، فناوری کوانتومی نیز خطراتی دارد، از جمله تهدیدات امنیتی بی‌سابقه که نیازمند همکاری بین‌المللی برای مقابله با آن‌هاست.
فناوری دیجیتال به‌طور ذاتی مرزها، بخش‌ها و حوزه‌های گوناگون را درمی‌نوردد. با این‌حال، حکمرانی دیجیتال همچنان پراکنده و غیریکپارچه باقی مانده است. اطلاعات نادرست و اخبار جعلی از جمله بزرگ‌ترین چالش‌های جهانی به شمار می‌روند. از تصاویر ساختگی (دیپ‌فیک) گرفته تا نقض حریم خصوصی داده‌ها، تهدیدهای امنیتی، زباله‌های الکترونیکی و شکاف‌های دسترسی دیجیتال، چالش‌ها پیوسته در حال گسترش‌اند. اما اگر این چالش‌ها مرزها را درمی‌نوردند، راه‌حل‌ها نیز باید از مرزها فراتر روند و در چهارچوب همکاری‌های بین‌المللی و همگرایی دیجیتال پیگیری شوند.
چالش‌های اصلی شکاف دیجیتال
شکاف دیجیتال دیگر صرفاً به داشتن یا نداشتن اینترنت محدود نمی‌شود؛ این شکاف، نماد نابرابری گسترده‌تری است که در بطن عصر ارتباطات و فناوری نهفته است. منظور از شکاف دیجیتال، تفاوت در میزان دسترسی، بهره‌مندی و توانایی استفاده از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات (ICT) میان افراد، جوامع یا کشورهاست. این تفاوت‌ها می‌توانند بر اساس عوامل مختلفی از جمله جغرافیا، جنسیت، سن، وضعیت اقتصادی، سطح تحصیلات یا حتی زبان و فرهنگ شکل بگیرند.
در بسیاری از نقاط جهان، به‌ویژه کشورهای کمتر توسعه‌یافته و مناطق روستایی، هنوز زیرساخت‌های پایه مانند اینترنت پرسرعت، برق پایدار یا دستگاه‌های هوشمند فراهم نیست. نبود این زیرساخت‌ها، افراد را از ابتدایی‌ترین خدمات دیجیتال نیز محروم می‌کند. حتی اگر دسترسی به اینترنت و ابزار دیجیتال وجود داشته باشد، هزینه‌های بالای آن‌ها – از قیمت دستگاه‌ها گرفته تا بسته‌های اینترنت و هزینه‌های تعمیر – برای بسیاری از افراد غیرقابل‌تحمل است. اما تنها داشتن ابزار کافی نیست؛ نداشتن سواد دیجیتال یکی از مهم‌ترین و در عین حال نادیده‌گرفته‌شده‌ترین جنبه‌های شکاف دیجیتال است. افراد زیادی نمی‌دانند چگونه از ابزارهای دیجیتال برای یادگیری، کار، ارتباط یا محافظت از اطلاعات شخصی خود استفاده کنند.
از سوی دیگر، بسیاری از محتواها، پلتفرم‌ها و خدمات دیجیتال تنها به زبان‌های محدودی ارائه می‌شوند. در برخی جوامع نیز، موانع فرهنگی یا تبعیض جنسیتی، مانع دسترسی کامل گروه‌هایی مانند زنان یا سالمندان به فناوری می‌شود. شکاف دیجیتال موجب می‌شود که افراد محروم از آن، در حوزه‌هایی چون آموزش، اشتغال، سلامت، مشارکت اجتماعی و حتی آگاهی سیاسی عقب بمانند. به این ترتیب، شکاف دیجیتال نه‌تنها محصول نابرابری است، بلکه خود به تشدید نابرابری‌های دیگر دامن می‌زند.
امنیت اطلاعات یکی دیگر از مهم‌ترین موضوعات در دنیای دیجیتال امروزی است که با گسترش استفاده از اینترنت، شبکه‌های اجتماعی و ذخیره‌سازی داده‌ها به‌صورت آنلاین، اهمیت آن بیش از پیش نمایان شده است. امنیت اطلاعات به مجموعه‌ای از اقدامات و روش‌ها گفته می‌شود که هدف آن‌ها محافظت از داده‌ها در برابر دسترسی غیرمجاز، تغییر، افشا یا نابودی است. این حوزه، با تهدیدات روزافزون و پیچیده‌ای مواجه است که مقابله با آن‌ها نیازمند آگاهی و اقدامات مؤثر است.
امروزه تقریباً تمام ابعاد زندگی شخصی و حرفه‌ای ما دیجیتالی شده است؛ از اطلاعات بانکی، شماره‌های شناسایی، ایمیل‌ها و عکس‌های خصوصی گرفته تا داده‌های تجاری و حتی اطلاعات حساس دولتی. این اطلاعات به دارایی‌های حیاتی برای افراد و سازمان‌ها تبدیل شده‌اند و حفاظت از آن‌ها ضرورتی انکارناپذیر است.
یکی از بزرگ‌ترین تهدیدهای امنیت اطلاعات، حملات سایبری است. این حملات می‌توانند اشکال گوناگونی داشته باشند؛ از ویروس‌ها و بدافزارها گرفته تا فیشینگ، حملات DDoS و سرقت هویت. به طور مثال، در حملات فیشینگ، هکرها با ارسال ایمیل‌های جعلی یا طراحی سایت‌های مشابه سایت‌های اصلی، تلاش می‌کنند اطلاعات حساسی مانند رمز عبور یا شماره کارت‌های بانکی را از کاربران به دست آورند.
داده‌کاوی و تحلیل اطلاعات نیز ابزارهایی هستند که شرکت‌ها و دولت‌ها برای جمع‌آوری داده‌های حساس از آن‌ها استفاده می‌کنند. اگر این روند تحت نظارت شفاف و اصول‌مند نباشد، می‌تواند منجر به نقض حریم خصوصی شود. یکی از چالش‌های مهم در این زمینه، عدم شفافیت در نحوه جمع‌آوری، استفاده و ذخیره‌سازی داده‌ها توسط شرکت‌ها و نهادهای دولتی است؛ در بسیاری از موارد، کاربران از نحوه استفاده از داده‌هایشان بی‌اطلاع هستند و این اطلاعات می‌تواند به‌راحتی در معرض سوءاستفاده قرار گیرد.
همچنین، نبود آموزش مناسب درباره امنیت اطلاعات یکی دیگر از چالش‌های عمده است. بسیاری از افراد هنوز نمی‌دانند چگونه باید از اطلاعات شخصی خود در فضای آنلاین محافظت کنند. استفاده از گذرواژه‌های ضعیف، کلیک روی لینک‌های مشکوک و بی‌توجهی به به‌روزرسانی نرم‌افزارها، تنها برخی از اشتباهاتی است که می‌تواند منجر به نقض امنیت اطلاعات شود.
در کنار همه این موارد، مدیریت سطح دسترسی به اطلاعات نیز بخش کلیدی از امنیت داده‌هاست. در بسیاری از سازمان‌ها، افراد مختلف سطوح متفاوتی از دسترسی به اطلاعات دارند. اما در صورت نبود نظارت صحیح و کنترل‌های امنیتی، ممکن است برخی افراد به اطلاعاتی دسترسی پیدا کنند که نیازی به آن‌ها ندارند یا ممکن است آن‌ها را به‌اشتباه در معرض خطر قرار دهند.
تحولات فناوری و تأثیر آن‌ها بر رسانه‌ها و ارتباطات دیجیتال
در دوران معاصر، یکی از عمیق‌ترین تغییرات در عرصه ارتباطات، به‌ویژه در رسانه‌ها، ناشی از گسترش سریع و فراگیر فناوری‌های دیجیتال است که اکنون به ابزارهایی اصلی و ضروری برای برقراری ارتباط تبدیل شده‌اند. این تحولات به شکلی بنیادین شیوه‌های تعامل، تولید و دریافت اطلاعات را دگرگون کرده‌اند. از جمله مهم‌ترین این فناوری‌ها می‌توان به اینترنت پرسرعت، هوش مصنوعی، اینترنت اشیا (IoT) و واقعیت مجازی (VR) اشاره کرد که هرکدام به‌صورت مستقل و در تعامل با یکدیگر، نقشی بی‌سابقه در بازتعریف مفهوم رسانه ایفا کرده‌اند. امروز، نه‌تنها سرعت انتقال پیام‌ها افزایش یافته، بلکه شکل، محتوا و حتی مخاطبان رسانه‌ها نیز تغییر کرده‌اند و مرزهای سنتی تولید و مصرف اطلاعات از میان رفته‌اند.
روز ارتباطات و روابط عمومی در ایران
سال ۱۳۸۴، در دل مجموعه‌ای از جلسات و نامه‌نگاری‌ها، معاون وقت امور مطبوعاتی و تبلیغاتی وزارت فرهنگ و ارشاد پیشنهادی را مطرح کرد: حالا که ارتباطات و روابط‌عمومی در کشور تا این اندازه اهمیت یافته و نقش کلیدی ایفا می‌کند، چرا نباید روزی به نام آن ثبت شود؟ دغدغه‌هایی مانند دیده‌شدن تلاش‌های متخصصان روابط‌عمومی، جدی‌گرفته‌شدن این حوزه از سوی مدیران، و همچنین تجمیع مراسم پراکنده‌ای که هر سال در گوشه‌وکنار کشور برای قدردانی از فعالان این حرفه برگزار می‌شد، پشتوانه این پیشنهاد بودند. یک سال بعد، در جلسه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، این موضوع در دستور کار قرار گرفت و در نهایت، ۲۷ اردیبهشت‌ماه به‌عنوان «روز ارتباطات و روابط‌عمومی» نام‌گذاری و در تقویم رسمی کشور ثبت شد.
