فناوری اطلاعات در بازار سرمایه؛ از کارگزار فنی تا نیرویی تحول‌آفرین

قاسم واحدی، مشاور توسعه‌ کسب و کار بازار سرمایه / سال‌ها فناوری اطلاعات در بازار سرمایه صرفاً نقش یک ابزار تسهیلگر را ایفا می‌کرد. سامانه‌ معاملات و سیستم‌های بک‌آفیس بیشتر به عنوان بستر عملیات مالی بوده و کارکرد آنها محدود به پردازش داده‌ها و تسریع در معاملات بود.

جایگاه فناوری اطلاعات، به‌ویژه در دوران پساکرونا، از یک عنصر پشتیبان به یک نیروی راهبردی تغییر کرده است. دیگر نمی‌توان این حوزه را تنها به‌عنوان مجموعه‌ای از ابزارهای کمکی در نظر گرفت. امروز، فناوری اطلاعات نه‌تنها نحوه انجام معاملات را متحول کرده، بلکه مدل‌های کسب‌وکار مالی را نیز دستخوش تغییرات بنیادین ساخته است.

ورود من به بازار سرمایه از مسیر رایان هم‌افزا، فرصتی بود تا این تغییرات را از نزدیک تجربه کنم. در ابتدا، تمرکز من بر مدیریت فروش و تعامل با مشتریان بود، اما خیلی زود متوجه شدم که مدل‌های سنتی فروش فناوری دیگر با نیازهای بازار سرمایه همخوانی ندارند. برای سال‌ها، شرکت‌های فناوری اطلاعات به‌عنوان تأمین‌کننده نرم‌افزار عمل می‌کردند و نهادهای مالی در جایگاه مشتریان، این خدمات را دریافت می‌کردند. این رابطه‌ای خطی و ایزوله بود که تحول در آن به کندی رخ می‌داد.

اما امروز، مفهوم مشتری در حال تغییر است. آن‌ها دیگر صرفاً دریافت‌کننده خدمات نیستند، بلکه باید به‌عنوان بخشی از یک اکوسیستم دیجیتال پویا در نظر گرفته شوند. اکنون، در مدیریت پروژه‌های تحول دیجیتال، تمرکز بر ایجاد زیرساخت‌هایی است که بتواند مشتریان سنتی را به شرکای اکوسیستم دیجیتال تبدیل کند.

این روند، پدیده‌ای منحصربه‌فرد در ایران نیست و تحولی که در سطح جهان رخ داده است، در بورس نیویورک، ورود فناوری‌های هوش مصنوعی و تحلیل داده‌های کلان، دقت و سرعت فرایندهای تحلیلی را به‌طور قابل‌توجهی افزایش داده است. در بورس لندن، فناوری بلاکچین، زمان تسویه‌حساب‌ها را از چند روز به چند دقیقه کاهش داده و در سنگاپور، مدل‌های همکاری بین کارگزاری‌ها و استارتاپ‌های فین‌تک، به‌جای ایجاد رقابت مخرب، به هم‌افزایی در بازار مالی منجر شده است.

بااین‌حال، در ایران، مسیر تحول دیجیتال با موانع متعددی روبه‌رو است. ساختارهای بسته و عدم تعامل میان بازیگران بازار، یکی از چالش‌های اساسی این تحول محسوب می‌شود. از سوی دیگر، همگام نبودن قوانین و مقررات با رشد فناوری و نگاه سنتی به مدل‌های کسب‌وکار مالی باعث شده که بسیاری از نهادها هنوز تمایل چندانی به پذیرش مدل‌های همکاری دیجیتال نداشته باشند.

اما در کنار این چالش‌ها، فرصت‌های بزرگی نیز وجود دارد. حرکت از سیستم‌های بسته به پلتفرم‌های باز می‌تواند امکان تعامل گسترده‌تری را برای همه ذی‌نفعان مالی فراهم کند. همکاری بین استارتاپ‌ها و نهادهای مالی، جایگزین رویکردهای رقابتی خواهد شد و تصمیم‌گیری‌های مالی مبتنی بر داده‌های کلان و هوش مصنوعی، باعث افزایش بهره‌وری و کاهش ریسک‌های بازار خواهد شد.

امروز، در نقطه‌ای ایستاده‌ایم که تحول دیجیتال دیگر یک گزینه نیست، بلکه یک الزام است. فناوری اطلاعات نه‌تنها شیوه تعاملات مالی را تغییر داده، بلکه مدل‌های کسب‌وکار سنتی را نیز به چالش کشیده است؛ اما این تحول، تنها در صورتی به نتیجه خواهد رسید که بازار سرمایه، پذیرای اکوسیستم‌های باز، همکاری‌های چندجانبه و نوآوری فناورانه باشد.

نقطه بی‌بازگشت تحول دیجیتال در بازار سرمایه رخ داده است، آیا بازار سرمایه ایران آماده پذیرش این تغییرات است؟