پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
سود آسان اپراتورها از توسعه سرویس یو‌اس‌اس‌دی
سرویس یو‌اس‌اس‌دی (USSD) یکی از ساده‌ترین روشهای پرداخت الکترونیکی است؛ آن‌قدر ساده که تنها با داشتن یک گوشی موبایل معمولی و بدون نیاز به اتصال اینترنتی و با واردکردن چند کُد کارِ خیلی‌ها را راه می‌اندازند؛ اما بی‌عدالتی در مدل کسب‌وکار این سرویس دادِ پی‌اس‌پی‌ها را درآورده است. مدلی که در آن اپراتورهای ارائه‌دهنده یو‌اس‌اس‌دی برنده بازی و پی‌اس‌پی‌ها بازنده آن هستند.
شرایط و تعهدات قرارداد میان اپراتورها و پی‌اس‌پی‌ها به ادعای یکی از فعالان این حوزه، قرارداد ترکمانچای مدرن در عصر دیجیتال است. پی‌اس‌پی‌ها برای گرفتن سَر کُد ناچار به پذیرش شرایط تعیین‌شده توسط اپراتورها هستند.
یکی از کارشناسان حوزه پرداخت که اطلاعات دقیقی در خصوص قراردادهای واگذاری سر کد یو‌اس‌اس‌دی به پی‌اس‌پی‌ها دارد می‌گوید: «وضعیت فعلی کاملاً به ضرر پی‌اس‌پی‌هاست و کاملاً به نفع اپراتورها. با فعال‌سازی سرویس یو‌اس‌اس‌دی هزینه‌های اپراتورها بابت چاپ کارت شارژ، توزیع کشوری، انبارهای منطقه‌ای، پرداخت کارمزد بیشتر به شرکت‌های توزیع‌کننده فیزیکی، هزینه‌های لایه‌های توزیع و … کاهش‌یافته است.»
.
هم شارژ بفروش هم کارمزد بگیر
بخش دردناک‌تر قضیه این است که بانک‌ها و پی‌اس‌پی‌ها کانال‌هایشان را در اختیار اپراتورها قرار می‌دهند تا از این طریق مردم شارژ بخرند؛ اما در این کسب‌وکار برنده اول و آخر اپراتورها هستند. چراکه هزینه‌های بازاریابی را پی‌اس‌پی‌ها می‌دهند، هزینه‌های فروش سنتی از دوش اپراتور برداشته میشود و درنهایت کارمزد 80 درصدی هم نصیب اپراتور می‌گردد. درصورتی‌که اگر استفاده از یو‌اس‌اس‌دی برای خرید شارژ نبود اپراتورها هزینه قابل‌توجهی را برای فروش شارژ باید متحمل می‌شدند.
یک کارشناس حوزه پرداخت در این خصوص می‌گوید: «برخی اپراتورها، کارمزد فروش شارژ الکترونیکی را عادلانه پرداخت می‌کنند؛ اما یک اپراتور یک درصد کمتر به پی‌اس‌پی‌ها کارمزد پرداخت کرده و هیچ شرکتی هم اجازه خرید مستقیم شارژ الکترونیکی از این اپراتور با کارمزد بیشتر را نخواهد داشت. این انحصار فقط برای سرویس یو‌اس‌اس‌دی وجود دارد. البته یک اپراتور نیز جدیداً بابت فروش شارژ Top-Up کارمزد فروش را از 4 به 3 تقلیل داده اما این برای فروش از تمامی کانال‌ها یکسان است. به نظر بنده کاهش میزان کارمزد شارژ کلاً ناعادلانه بوده و اپراتورها به‌غیراز عدم هزینه در چاپ و توزیع کارت و غیره با کاهش میزان سود، درآمد خود را افزایش می‌دهند که این بخش واقعاً سهم پی‌اس‌پی‌ها و سایر شرکت‌هایی است که دارای شبکه‌های فروش الکترونیکی هستند.»
آمار درآمدی اپراتورها از راه یو‌اس‌اس‌دی که وی در اختیار ما قرار داد به این شرح است: «یک اپراتور بابت اجاره یک‌ساله سرخط یو‌اس‌اس‌دی حدود 650 میلیون به بالا به ازای هر TPS هزینه دریافت می‌نماید (حداقل 50 TPS) اپراتوری دیگر با شرایط مشابه اما از حدود 150 میلیون تومان به بالا به ازای TPS هزینه دریافت می‌نماید (حداقل 10 TPS). یکی دیگر از اپراتورها اما بابت راه‌اندازی یو‌اس‌اس‌دی کف تعهدی حداقل 5/1 تا 2 میلیاردی برای هر شرکت قرار داده است و 1 درصد از میزان فروش شارژ نیز درآمد کسب می‌نماید.»
در مورد فروش شارژ نیز درآمد حاصل به این شرح است: «آمار فروش شارژ را نیز تقریباً می‌توان با این اعداد از آمار شاپرک محاسبه نمود: سهم بازار دو اپراتور اصلی از فروش شارژ 60 و 40 درصد است و دیگری تقریباً سهم ناچیزی دارد. سهم شارژ در خوش‌بینانه‌ترین حالت به نسبت قبض حدود 85 به 15 است.»
این سود کلان برای اپراتورها و اندک برای پی‌اس‌پی‌ها صدای کارشناسان حوزه پرداخت را در شبکه‌های اجتماعی درآورده است. گرچه چالش‌های یو‌اس‌اس‌دی به همین‌جا ختم نمی‌شود و کارشناسان امنیت پایین و نبود SLA را نیز در این خصوص به چالش می‌کشند.
.
ناامن اما پرطرفدار
در بحث امنیت، به‌طورکلی بانکداری همراه هنوز نتوانسته است رضایت متخصصان را جلب کند و یو‌اس‌اس‌دی نیز به‌عنوان یکی از روشهای پرداخت همراه از این قاعده مستثنا نیست. به همین دلیل در اغلب کشورهای پیشرفته دنیا و با وجود کانالهای دیگر پرداخت، این سرویس نسبت به ایران و برخی کشورهای دیگر کمتر توسعه‌یافته است؛ اما به دلیل در دسترس بودن خصوصاً در مناطق دورافتاده که دسترسی به اینترنت، کارت‌خوان و خودپرداز وجود ندارد در کشور ما نسبتاً استقبال خوبی از آن شده است.
کارشناس پرداخت طرف گفت‌و‌گوی ما می‌گوید: «امیدوارم که در سرویس یو‌اس‌اس‌دی یکی از اپراتورها با توجه به اینکه منو سرویس در سمت سرورهای آن‌ها بوده و تنها در لحظه پرداخت به Gateway شرکت‌های پی‌اس‌پی متصل میشود، امنیت لازم و کافی را دارا باشد. چراکه این اپراتور منوی سرویس یو‌اس‌اس‌دی را طبق قرارداد در سمت خود دیده اما در چند شرکت پی‌اس‌پی نیز منو سمت خود آن‌هاست. درحالی‌که دو اپراتور دیگر اصلاً دخالتی در حوزه فنی منوها ندارند.»
.
آش کشک خاله
یکی دیگر از مسائلی که مشتریان یو‌اس‌اس‌دی با آن مواجه هستند، بحث SLA ضعیف آن است. گفته میشود دو تا از اپراتورها در حد 100 درصد SLA ارائه کرده‌اند؛ اما به نظر کارشناسان به شکل کلی (گنگ و نامفهوم) بوده و باید بهبود یابد؛ اما یکی از اپراتورها نیز کلاً هیچ SLAای را ارائه نکرده است و دلیلش را هم اینگونه بیان می‌کنند: «چون اپراتور کلاً بابت هیچ سرویسی SLA ارائه نمی‌نماید، ما هم برای یو‌اس‌اس‌دی هیچ‌گونه SLAای را نداریم.»
ابتدای اردیبهشت امسال محسن قادری، مدیرعامل شاپرک، خبر از رشد 200 درصدی درگاه‌های پرداخت الکترونیکی موبایلی یا همان یو‌اس‌اس‌دی در سال 93 نسبت به 92 داده بود. از طرف دیگر با تبلیغات گسترده‌ای که شرکت‌های پی‌اس‌پی نیز برای این سرویس دارند (تا جایی که چند شرکت اسپانسر برنامه‌های پرطرفدار تلویزیونی شده‌اند) احتمالا باید منتظر جا افتادن بیشتر این روش در میان مردم باشیم.
شرایط همکاری اپراتورها و شرکت‌های پی‌اس‌پی در مورد یو‌اس‌اس‌دی چند سالی است که به همین منوال جاافتاده است. به دلیل انحصاری که چند اپراتور در این حوزه دارند و از طرف دیگر رقابت شدید میان شرکت‌ها برای افزایش سهم در بازار، باوجود نا عدالتی آشکار شرکت‌ها چاره‌ای جز قبول این شرایط ندارند. گفتن جمله «مسئولین باید کاری کنند» دیگر خیلی تکراری شده است گرچه بالاخره مسئولین هم باید کاری کنند، اما تجربه نشان داده است که به دلیل قدرت طرف مقابل مسئولین کاری از دستشان برنمی‌آید و این شرکت‌ها هستند که با کنار گذاشتن چشم و هم‌چشمی می‌توانند جلوی این نا عدالتی را بگیرند.
البته در این میان برخی معتقدند یو‌اس‌اس‌دی یک کانال منسوخ‌شده است و چند سال دیگر فاتحه‌اش خوانده است و بنابراین آشوب این بحث‌ها هم به‌زودی می‌خوابد، اما مهم این نوع بدعت‌گذاری‌‌هاست که دامان صنعت پرداخت را می‌گیرد و حالا نگرانی دیگر، سرایت این بیماری به کانالهای دیگر است که گویا همین حالا هم پرداخت اینترنتی دچار آن شده و فروشندگان اینترنتی از پی‌اس‌پی‌ها طلب سهم 80 درصدی درآمد حاصل از درگاه‌های پرداخت اینترنتی دارند و شنیده‌ها حاکی از تن دادن شرکت‌های پی‌اس‌پی به این درخواست است. تا کجا می‌رود این راه، خدا می‌داند.
مینا والی
منبع: هفته نامه عصر ارتباط
