پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
در گفت‌و‌گو با هاجر سعیدی‌نژاد رویکرد رگولاتوری به ان‌اف‌تی بررسی شد / تمرکز تنظیم‌گر باید بر گسترش توکن باشد، نه تحدید آن
در پی انتشار گزارش «راه پرداخت» با عنوان «فناوری‌های نوظهور چگونه پول‌شویی را تسهیل می‌کنند؟ / بررسی ابعاد مختلف پول‌شویی با ان‌اف‌تی» گفت‌وگویی با هاجر سعیدی‌نژاد، هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل «آرتانیوم» داشتیم تا موضوع پول‌شویی با استفاده از ان‌اف‌تی را از نگاه فردی که یک کسب‌و‌کار مبتنی بر ان‌اف‌تی طراحی کرده و به چالش‌های این موضوع اشراف دارد، بررسی کنیم.
سعیدی‌نژاد معتقد است هر بازاری که در آن دارایی جابه‌جا شود می‌تواند برای پول‌شویی استفاده شود. شانس خریدوفروش اموال نامشروع و پول‌شویی به دلیل شفافیت بلاکچین، در ان‌اف‌تی‌ها کم است؛ به این دلیل که روی شبکه بلاکچین هر ولتی که از آن خرید یا فروشی انجام شده برخلاف سیستم‌های فیات و بانکی، تراکنش‌های قبلی برای همگان قابل مشاهده و ردیابی است. به گفته سعیدی‌نژاد بخش زیادی از رگولاتوری دولت‌ها که راجع به آن صحبت می‌کنیم در راستای اشاعه و گسترش توکن‌هاست نه تحدید، بستن یا خطرناک انگاشتن آنها. به گفته مدیرعامل آرتانیوم، رگولاتوری اتفاق خوبی است اما مهم پیش‌فرض خود رگولاتور نسبت به مفهوم آزادی عمومی است.
سعیدی‌نژاد با به چالش کشیدن این سؤال که ان‌اف‌تی چطور توانسته پول‌شویی را تشدید کند گفت: «پیش‌فرض این سؤال بدین معناست که پول‌شویی به‌واسطه ان‌اف‌تی صورت می‌گیرد و ان‌اف‌تی‌ها کمک‌یار پول‌شویی هستند. من این سؤال را این‌طور مطرح می‌کنم: آیا ان‌اف‌تی‌ها می‌توانند در پول‌شویی مورد استفاده قرار بگیرند؟»
او در پاسخ به این سؤال گفت: «هر بازاری که در آن دارایی جابه‌جا شود می‌تواند برای پول‌شویی استفاده شود. پول‌شویی بازار هر نوع دارایی را تهدید می‌کند و صرفاً هم به معنای گم‌کردن رد پول کثیف نیست. در معنای عام مد نظر من پول‌شویی یعنی فرد عملاً هیچ هزینه‌ای برای بازار پوشش انجام ندهد، اما ادعا کند که هزینه هنگفتی کرده و برای پول نامشروع یک سلامت و صحت بتراشد. ان‌اف‌تی‌ها مانند هر دارایی ممکن است در این بازار مورد استفاده پول‌شویی قرار بگیرند اما تأکید خاص بر اینکه ان‌اف‌تی‌ها برای پول‌شویی هستند، صحت کل بازار ان‌اف‌تی را زیر سؤال می‌برد.»
شفافیت بلاکچین خطر پول‌شویی را کم می‌کند
سعیدی‌نژاد به‌عنوان کسی که کسب‌و‌کار مبتنی بر ان‌اف‌تی طراحی کرده، با اشاره به وجود kycها در مارکت‌پلیس‌ها بیان کرد: «می‌دانم که در تمام مارکت‌پلیس‌ها علاوه بر اینکه Third Party دارند که KYC انجام می‌دهند یا هر نوع نظارت بر خریدوفروش، در درون خود Smart Contract یا قراردادهای هوشمندی دارند که موظف به ردیابی دادوستد توکن‌ها هستند.»
او با اشاره به تعریف کلاسیک بلاکچین تشریح کرد: «اتفاقاً به دلیل شفافیت بلاکچین، جایی که شانس خریدوفروش اموال نامشروع و پول‌شویی در آن کم میشود ان‌اف‌تی‌ها هستند؛ به این دلیل که روی شبکه بلاکچین هر ولتی که از آن خرید یا فروشی انجام شده برخلاف سیستم‌های فیات و بانکی، تراکنش‌های قبلی برای همگان قابل مشاهده و ردیابی است، هرچند نمی‌دانیم که ولت متعلق به چه کسی است ولی آن چیزی که ما به‌عنوان پدیده پول‌شویی می‌شناسیم این است که اثری ارزشی را وارد چرخه‌ای می‌کند که آن ارزش موجب عدم پرسشگری نسبت به ارزش واقعی یا منشاء پولی که به آنجا وارد میشود، شده است. شفافیت بلاکچین این خطر را کمتر می‌کند.»
سعیدی‌نژاد ادامه داد: «من قبول دارم که در بعضی از پروژه‌های ان‌اف‌تی شائبه‌هایی وجود دارد که ممکن است ارزشی به توکن داده شود که متعلق به دادوستد بازارهای اشیای غیرقانونی و پنهانی باشد و این الزاماً از طریق پول‌شویی نیست. افرادی که در این بازارها کار می‌کنند و مواد مخدر و… ردوبدل می‌کنند فرضاً ممکن است به‌واسطه خریدوفروش یک ان‌اف‌تی بتوانند یک کامیونیتی بسازند و یک کلوپ داشته باشند. اینها ابعاد دیگری هستند که در کنار ان‌اف‌تی به وجود می‌آیند؛ کمااینکه بدون ان‌اف‌تی‌ها هم این اتفاق میسر بوده است.»
چند پروژه پول‌شویی به واسطه ان‌اف‌تی می‌شناسید؟
هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل «آرتانیوم» با اشاره به اینکه مشخصاً ان‌اف‌تی آثار هنری پول‌شویی را تسهیل یا تشدید می‌کند پاسخ داد: «ان‌اف‌تی می‌تواند پوشش بازار پول‌شویی قرار بگیرد؛ کمااینکه خریدوفروش آثار هنری هم در آکشن‌های قانونی و پنهان‌فروشی می‌تواند همین مکانیسم را داشته باشد، اما آیا الزاماً بازارهای فیزیکال‌آرت صرفاً برای پول‌شویی‌اند؟ اینجا حتی وجود شبکه بلاکچین و قابلیت پیگیری و ردگیری تراکنش‌ها و شفافیت بلاکچین این امکان را محدود می‌کند. مضاعف بر آن همه مارکت‌پلیس‌ها معمولاً در راستای فعالیت قانونی، قراردادهای هوشمند AML دارند که خریدوفروش‌هایی که پشت هر توکن انجام می‌شوند را می‌سنجند و ردیابی می‌کنند که این درصد کنترل‌شده محسوب میشود.»
او با اشاره به راهکارهای احراز در آرتانیوم گفت: «در آرتانیوم همیشه در این مورد که اثر متعلق به چه کسی است و چه کسی می‌خواسته آن اثر را بخرد احراز انجام شده است. در این مسیر ما تا جای ممکن این فرایند را شفاف کرده و احراز انجام داده‌ایم و بازاری ساخته‌ایم که مخاطبان خاص خودش را داشته است.»
سعیدی‌نژاد معتقد است در تاریخ خریدوفروش آثار هنری به‌واسطه ان‌اف‌تی نسبت تعداد کل پروژه‌ها به تعداد پروژه‌هایی که برای پول‌شویی استفاده شده‌اند درصد بیشتری را تشکیل می‌دهد که این تهمت مشخصاً یک‌جور القای احساس گناه کاتولیکی است که به بازار جدید وارد میشود.
او خطاب به تمام کسانی که وقتی حرف از ان‌اف‌تی میشود اولین چیزی که به ذهن‌شان خطور می‌کند پول‌شویی است بیان کرد: «لطفاً چند پروژه پول‌شویی به واسطه ان‌اف‌تی را به من نشان دهید. آیا هر اثر هنری بزرگی مثل کار «د کیس» گوستاو کلیمت که به صورت ان‌اف‌تی فروخته شد اثری از پول‌شویی در آن دیده شده است؟»
به گفته سعیدی‌نژاد، بازار ان‌اف‌تی هم نیاز به رگولاتوری دارد. در خوانش فعلی بازار رگولاتوری ایران سعی میشود هر بازار مدرنی با معیارهای بازار سنتی سنجیده شود و این اتفاق که هر الزام بازار سنتی را روی بازار مدرن پیاده کنند امکان‌پذیر نیست؛ چراکه این بازارها ماهیت‌های متفاوتی دارند.
اهمیت جنس ورود رگولاتور
سعیدی‌نژاد با بیان این مثال که گاریچی‌ها هیچ وقت نمی‌توانستند برای صنعت خودرو رگولاتوری درستی داشته باشند گفت: «مفهومی وجود دارد به نام sto یا Security Token Offerings که از سال ۲۰۱۷ هم وجود داشته است. sto بر بستر بلاکچین قراردادهای هوشمندی می‌نویسد که بخشی از وظیفه اصلی این قراردادهای هوشمند بررسی مکانیسم‌های پول‌شویی و احراز هویت است. دلیلی که اکنون از این فرایند نام می‌برم این است که از سال ۲۰۲۳ دولت‌ها (هرچند تاکنون به‌صورت محدود مثلاً سوئیس، امارات متحده عربی و در مراحل اولیه آمریکا) بخشی از اختیارات خود را به نهادهای B2B که می‌خواهند پروژه توکن ایجاد کنند تفویض می‌کنند. Sto توکن‌های امنی هستند که مورد تأیید بخشی از نهادهای رگولاتوری هستند و به عبارتی رگولاتور به جای اینکه خودش مستقیماً وارد بازار شود و تنظیم‌گری انجام دهد، نهادهای بروکر B2B را تأیید و مکانیسم‌های آنها را بررسی می‌کند و از دو منظر تولید و فرایند نظارت‌های کافی را روی آنها انجام می‌دهد و الزاماتی به آنها ابلاغ می‌کند و زمانی که بروکر توکنی را تولید و در اختیار بازار قرار داده و هر نوعی از بازارسازی را انجام می‌دهد، رگولاتور شرایط را با استانداردی که داده است می‌سنجد و مطابقت می‌دهد. پس ما با رگولاتور مواجه هستیم، اما رگولاتوری که قرار باشد خودش تنظیم‌گری کند، خیر.»
مهم‌تر از رگولاتوری پیش‌فرض رگولاتور نسبت به مفهوم آزادی عموم است
هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل «آرتانیوم» ادامه داد: «رگولاتوری الزاماتی را تعیین می‌کند و در اختیار نهادها قرار می‌دهد و نهادها شروع می‌کنند به فعالیت در آن زمینه.»
به گفته سعیدی‌نژاد بخش زیادی از رگولاتوری دولت‌ها که ما راجع به آن صحبت می‌کنیم مثلاً آنچه در انگلستان رخ داد در راستای اشاعه و گسترش توکن‌ها هستند نه تحدید، بستن یا خطرناک انگاشتن آنها. برای حفظ امنیت بندهایی هم جهت تنظیم‌گری قرار می‌دهند اما هدف اول گسترش اقتصاد توکن است.»
او یادآور شد: «با وجود آزادی‌هایی که در وب ۳ وب ۴ و… هوش مصنوعی وجود دارد نمی‌توان به شکل‌های قدیمی تنظیم‌گری کرد. در ایران رگولاتوری باید به‌جای نقش بازدارندگی نقش پیش‌برندگی را ایفا کند و به گسترش و روشن‌شدن این فضا کمک کند.»
سعیدی‌نژاد در پایان گفت: «من فکر می‌کنم کسانی که می‌خواهند از مواهب ان‌اف‌تی و وب ۳ استفاده کنند و پیش‌فرض رگولاتور را بر جرم‌انگاری نمی‌پندارند، از اینکه باید با اسناد هویتی خودشان مورد KYC قرار بگیرند ناراضی نخواهند بود؛ بنابراین رگولاتوری اتفاق خوبی است اما مهم پیش‌فرض خود رگولاتور نسبت به مفهوم آزادی عمومی است. به قول مولانا تا که خورد!»