پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
بانکداری باز، فضای همکاری بانک و فین‌تک
بانکداری باز، رویکرد یا حتی قانونی است که با پیوند زدن بانک‌ها و فین‌تک‌ها می‌تواند آینده بانکداری را دگرگون کند. گرچه چالش‌هایی در مسیر این رویکرد وجود دارد، بانکداری باز قطعاً در آینده نقشی پررنگ‌تر در امور روزمره بازی خواهد کرد.
نسیم بنایی / بانکداری باز یا شفاف (Open Banking)، یکی از مهم‌ترین تحولات بخش خدمات مالی در نسل فعلی است. با این‌حال این سؤال‌ها درباره آن پیش می‌آیند: معنای بانکداری باز واقعاً چیست؟ کسب‌وکارها چطور می‌توانند برای آن آماده شوند؟ مجله فین‌تک طی یادداشتی به این سؤال‌ها و تعدادی از سؤال‌های دیگر پاسخ می‌دهد. ابتدا با معنای بانکداری باز و پس از آن با راه‌های آمادگی فین‌تک‌ها برای آن آشنا می‌شویم.
بانکداری باز چیست؟
بانکداری باز ابتکاری مبتنی بر مقررات است که از بانک‌ها می‌خواهد APIهای خود را به روی تأمین‌کننده‌های طرف سوم باز کنند. هرپریت ابروی، معاون موفقیت مشتری شرکت انفوسترچ (Infostretch) درباره این مسئله چنین می‌گوید: «بانکداری باز به زبان ساده به معنی فراهم کردن این امکان است که APIها داده‌های مالی شما را با طرف سومی به اشتراک بگذارند که مورد انتخاب شما است. این عمل به شکلی استاندارد و مورد توافق صورت می‌پذیرد.»
به نظر بیل ورهل، بنیان‌گذار و مدیر عامل شرکت کوییک‌فای (QuickFi)، بانکداری باز «یک سیاست عمومی هوشمند است. این رویکرد باعث شد بریتانیا بتواند در زمینه نوآوری بانکی به رهبر دنیا تبدیل شود و در زمینه نوآوری فین‌تکی هم بسیار موفق عمل کند.» این فن‌آوری به آن دسته از تأمین‌کننده‌ها این امکان را می‌دهد که محصولات و خدمات را به شکلی تولید کنند که مطابق با داده‌های مشتریان بانک باشند. این تأمین‌کننده‌ها شامل فین‌تک‌ها و تجمیع‌کننده‌ها می‌شوند.
هدف بانکداری باز چیست؟
بانکداری باز به طور کل دو هدف دارد. اولین هدف افزایش رقابت‌پذیری و نوآوری است. این هدف با ایجاد دسترسی به داده‌های مشتریان بانک، برای فین‌تک‌ها محقق می‌شود. دومین هدف ارتقای تجربه مشتری از طریق فراهم آوردن این امکان برای مشتریان است که درک بهتری از وضعیت مالی خود پیدا کنند و با سهولت بیشتری محصولات را با هم مقایسه کنند.
باید به این مسئله اشاره کرد که بانکداری باز مفهومی جدید نیست و چند سالی است که به اشکال مختلف وجود دارد. با این‌حال از ابتدای سال 2018 این مسئله وارد فاز جدیدی شده است، زیرا در این زمان، بانکداری باز به امری اجباری برای بانک‌های اروپایی تبدیل شد. در حال حاضر بخش‌های دیگری هم در فرایند ورود به بانکداری باز هستند و بدون شک این رویه به استانداردی جهانی تبدیل خواهد شد.
وانی پارمجیانی، مدیر بانکداری باز و پرداخت‌های زمان واقعی در شرکت گوکاردلس (GoCardless) درباره این مسئله چنین می‌گوید: «تحرکات اخیر نشان می‌دهند که بانکداری باز گرچه به کُندی، اما قطعاً در حال رسیدن به بلوغ در ایالات متحده است. حالا که مقررات‌گذاران بیشتر روی این مسئله تأکید می‌کنند، انتظار داریم در سال 2022، با حجم بیشتری از بانکداری باز روبه‌رو باشیم، زیرا اختلاف سرعت ایالات متحده با دیگر مناطق در حال بیشتر شدن است.»
بانکداری باز چه مزایایی دارد؟
مزیت‌های استفاده از بانکداری باز واضح هستند. بانک‌ها می‌توانند با باز کردن APIها، تجربه مشتری بهتری ارائه کنند و در عین حال نوآوری و رقابت‌پذیری را در بخش خدمات مالی بالا ببرند. این نوآوری هم می‌تواند به مصرف‌کننده‌ها، کسب‌وکارها، بانک‌ها و فین‌تک‌ها سود برساند.
نیک چَندی، مدیر عامل و بنیان‌گذار شرکت فورواردای‌آی (ForwardAI) درباره مزایای این ابتکار چنین می‌گوید: «مزایای استفاده از بانکداری باز برای شرکت‌ها، مانند استفاده از اتصال مستقیم داده‌ها، به حدی است که نمی‌توان آن‌ها را در صنعتی که به سرعت در حال تکامل است، نادیده گرفت.» این مزایا شامل موارد زیر می‌شوند:
- افزایش شفافیت و درک از امور مالی
- مقایسه ساده بین خدمات و محصولات مالی
- بهبود تجربه مشتری
- نظام‌های پرداختی کارآمدتر
مِری واکر، بنیان‌گذار اپن فیوچر وورلد (Open Future World)، درباره شکل تکامل این رویکرد چنین می‌گوید: «در روزهای ابتدایی بانکداری باز به سر می‌بریم و هنوز کاربردهای جذاب‌تر از راه نرسیده‌اند. با این‌حال طی 10 سال، بانکداری باز و رویکردهای باز مشابه نسبت به داده در دیگر بخش‌ها، تبدیل به بخشی بنیادی در سازوکار اقتصاد خواهد شد.»
بانکداری باز چه معایبی دارد؟
بانکداری باز معایب بالقوه‌ای هم دارد. در وهله اول مسئله اخلاق و حریم شخصی پدید می‌آید، زیرا داده‌های مربوط به مشتریان با تأمین‌کنندگان طرف سوم به اشتراک گذاشته می‌شود. متخصصان بر این باورند که مسئله امنیت باید همزمان با نوآوری پیشرفت کند تا از داده‌های مشتریان محافظت صورت گیرد. اگر بانکداری باز از اقدامات امنیتی مناسب استفاده نکند، فضای باز برای جرائم سایبری و تخطی از حریم شخصی پدید خواهد آمد.
نگرانی دوم این است که شاید بانک‌ها استانداردهای لازم را با اثربخشی و سرعت کافی، به کار نبندند. این مسئله باعث خواهد شد که مشتری تجربه ناقصی داشته باشد. مسئله سوم هم مربوط می‌شود به هر نوعی از فن‌آوری جدید، زیرا هر فن‌آوری جدیدی می‌تواند مشکلات خاص خود را ایجاد کند.
داده چه نقشی در بانکداری باز دارد؟
داده اهمیتی غیرقابل باور در بانکداری باز دارد. دَن جونز، مشاور ارشد شرکت بیکر باتس (Baker Botts) درباره اهمیت داده چنین می‌گوید: «اساس بانکداری باز این است که ارزش و قدرتی واقعی در داده‌های مالی وجود دارد و هر فرد باید بتواند مالکیت داده خود را بر عهده بگیرد و از آن استفاده کند.»
داده خونی است که در رگ این ابتکار جریان دارد، زیرا فین‌تک‌ها و دیگر تأمین‌کننده‌ها با استفاده از این داده می‌توانند خدمات و محصولاتی مناسب را تولید کنند که با مشتریان خدمات مالی بانک‌ها تعامل دارد. به اشتراک گذاشتن داده این امکان را ایجاد می‌کند که خدماتی جدید ارائه شوند و رقابت بالا برود.
دیوید آندریک، مدیر استراتژی دیتاستکس (DataStax)، این مسئله را به شکل تخصصی شرح می‌دهد: «بانکداری باز به طور کل خطوط راهنمایی را برای مدرنیزه کردن رویکرد بانک‌ها ارائه می‌کند و در نتیجه خدمات آن‌ها را بهبود می‌بخشد. با این‌حال هر بانک رویکرد خاص خود را در عمل در پیش خواهد گرفت و این پروژه‌ها را متناسب با کسب‌وکار خود اجرا خواهد کرد.»
از سوی دیگر نباید فراموش کرد که با استفاده از داده می‌توان شمول خدمات مالی را هم بیشتر کرد و به شکلی بهینه‌تر مشتریان جدید را پیدا کرد. فین‌تک‌ها علاوه بر ارائه بدیل‌های برای نمره‌بندی اعتباری، می‌توانند با استفاده از داده محصولات و خدمات جدید را به شکلی توسعه دهند که ارتباط بیشتری با اقشار مختلف اجتماع داشته باشد.
جمع‌بندی بانکداری باز
بانکداری باز توسعه‌ای بسیار مهم است که پتانسیل متحول کردن صنعت خدمات مالی به طور کامل را دارد. این رویکرد مزایای زیادی را به مشتریان، بانک‌ها و دیگر تأمین‌کننده‌ها ارائه می‌کند. در تمام این مزایا، داده نقشی بسیار حیاتی باز می‌کند.
مت تگنوال، مدیر کل امنیت در ورینت سیستمز (Verint Systems) درباره نقش این رویکرد چنین می‌گوید: «نوآوری و تحول دیجیتال نقشی حیاتی در ساختن مدلی برای بانکداری آینده بازی می‌کند. جدای از آن این مسئله برای ساختن یک اکوسیستم فین‌تکی چابک هم تأثیر فراوانی دارد.» گرچه چالش‌هایی وجود دارد، بانکداری باز به احتمال زیاد در آینده نقشی مهم بازی کند. البته یک مسئله تقریباً قطعی به نظر می‌رسد: فضایی که بانک‌ها امروز در آن فعالیت می‌کنند بدون شک با استفاده از بانکداری باز، تغییر خواهد کرد.