پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
احسان مؤمنی، عضو جامعه آزاد کسب‌وکار هوشمند خاورمیانه و شمال آفریقا – منا (MSBC Group) / در عرصه جامعه اطلاعاتي نام كشور تونس با دومین اجلاس جهانی سران درباره جامعه اطلاعاتی در سال ۲۰۰۵ ميلادي پيوند خورده است. زيرا در اين اجلاس به ميزباني تونس دو سند مهم در ارتباط با جامعه اطلاعاتي جهان مطرح شد. يكي سند تعهد تونس و ديگري دستور جلسه تونس براي جامعه اطلاعاتي كه در اين دو سند به موضوعات مهمي همچون مكانيزم‌هاي مالي مرتبط با مواجهه با چالش‌هاي فناوري اطلاعات، حكمراني اينترنت و ساير مباحث كمك‌كننده به كاهش شكاف ديجيتالي در جهان پرداخته شد. اما اين مباحث مرتبط با عصر اطلاعات اول بود.
از سال 2008 ميلادي و با ورود جهان به عصر اطلاعات دوم، كشور تونس نيز پیشرفت‌های قابل توجهي در زمينه زیرساخت‌های موردنياز جامعه اطلاعاتي بالاخص بانكداري الكترونيک داشته است. در سال 2019 ميلادي اين كشور با حدود 11.72 ميليون جمعيت، بيش از 17 ميليون مشترك همراه داشت يعني ضريب نفوذ 150 درصد تلفن همراه و ارتباطات سيار نشان از توجه ويژه مردم تونس به اين گونه از ارتباطات دارد. تعداد كاربران اينترنت در اين كشور نزديك به 8 ميليون كاربر گزارش شده است.
همچنين اين كشور بيش از 7 ميليون كاربر فعال در رسانه‌های اجتماعي دارد. در سال 2019 ميلادي بعد از وب‌سايت گوگل (رتبه اول)، به ترتيب وب‌سايت يوتيوب (رتبه دوم) و وب‌سايت فيس‌بوک (رتبه سوم) بيشترين بازديدكننده را داشتند. اين اطلاعات نشان از توجه مردم تونس به رسانه‌های اجتماعي است. همچنين اين آمارها نشان می‌دهد كه اين كشور ظرفیت‌های قابل توجهي در زمينه بانكداري موبايلي (Mobile Banking) دارد. به اين آمارها، بايد اضافه كرد كه در اين كشور نزديك به 7 ميليون كاربر فعال در رسانه‌های اجتماعي موبايلي وجود دارد. نكته قابل تأمل بعدي اينكه بررسي آمارهاي رشد ديجيتال اين كشور در سه سال اخير همواره در تمامي شاخص فوق الذكر رشد صعودي داشته است. اين نشان از ظرفيت قابل توجه اين كشور در زمينه بسترهاي اقتصاد ديجيتال دارد.
بنابراين در این یادداشت مروری بر وضعیت بانکداری و پرداخت كشور تونس خواهیم داشت. اقدامات این کشور درحوزه بانکداری الكترونيك، ديجيتال و فین‌تک‌ها مورد بررسي اجمالي قرار می‌گیرد. جامعه آزاد منا امیدوار است با ارائه اطلاعات در خصوص بانکداری و پرداخت کشورهای حوزه خاورميانه و شمال آفريق، فرصت‌های مناسبی در اختیار شرکت‌های ایرانی جهت همکاری تجاری با این کشورها قرار دهد.
تونس کشوری در شمال آفریقا و واقع در جنوب غربی دریای مدیترانه است. این کشور از غرب با الجزایر و از شرق و جنوب با کشور لیبی هم مرز است. این کشور حدوداً 11839000 نفر جمعیت دارد. جزایر مهمی که در کشور تونس وجود دارند عبارتند از: زمبره، قرقنه، جربه.
| شاخص توسعه انسانی | 0/725 |
| جایگاه از نظر شاخص توسعه انسانی (جهانی) | نود و هشتم (مجموعاً صد و هشتاد و هشت کشور) |
| جایگاه از نظر شاخص توسعه انسانی (آفریقا) | چهارم (مجموعاً پنجاه و سه کشور) |
| Doing Business Ranking (World) | هشتاد و هشتم (مجموعاً صد و نود کشور) |
| Doing Business Ranking (Africa) | هشتم (مجموعاً پنجاه و چهار کشور) |
در ارتباط با Currency کشور تونس و نوسانات نرخ ارز آن در طی سال‌های گذشته به جدول زیر دقت کنید.
Currency: Tunisian dinar (TND)
پایتخت
پایتخت این کشور، شهر تونس است که نزدیک به 693 هزار نفر جمعیت دارد و همچنین بزرگترین شهر این کشور است. به علت وجود تعداد بسیار زیادی از اماکن تاریخی دیدنی در این شهر، تونس به عنوان نگین آفریقا در دنیا معروف است. با توجه به این که این شهر مدت زیادی در استعمار کشور فرانسه قرار داشته، معماری شهر تونس تلفیقی از معماری اسلامی، عربی و در برخی از مناطق شهر فرانسوی است.
آب و هوا
با توجه به شرایط جغرافیایی تونس، آب و هوای این کشور گرم و خشک است و بیشتر نقاط این کشور را بیابان فراگرفته است. کرانه‌های شمالی این کشور به علت وجود آب، به نسبت حاصل‌خیز و پوشیده از جنگل است. با توجه به اثر مطلوب دریای مدیترانه و و جود کوه‌ها مرتفع در شمال کشور، خوش آب و هواترین کشور در شمال آفریقا به حساب می‌آید و از آب و هوای معتدل دریایی برخوردار است.
جاذبه‌های گردشگری
با توجه به خوش آب و هوا بودن کشور تونس نسبت به سایر کشورهای شمال آفریقا و همچنین دارا بودن تعداد زیادی از آثار تاریخی، این کشور سالانه تعداد زیادی گردشگر را به خود و جاذبه‌های گردشگری خود جذب می‌کند. برخی از جاذبه‌های گردشگری آن عبارتند از: مسجد زیتون، موزده باردو، منطقه تاریخی کارتاژ که درشمال شرقی شهر تونس قرار دارد، شهر رومی بولا رجیا، القیروان، دهکده سیدی بوسعید.
نظام آموزشی
نظام آموزشی در کشور تونس رایگان است. همچنین تحصیل برای کودکان زیر 16 سال به صورت اجباری است. مدارس کشور تونس به سه دسته بندی دولتی، بین‌المللی و غیرانتفاعی تقسیم می‌شوند. همچنین مدارس غیرانتفاعی در کشور تونس خود به دو بخش تقسیم می‌شوند: مدارسی که برنامه مصوب وزارت آموزش و پرورش را اجرا می‌کنند و مدارسی که علاوه بر برنامه درسی مدون، زبان‌های خارجی مانند فرانسوی و انگلیسی را برای تدریس مشخص کرده‌اند.
اقتصاد
از جمله مواردی که در اقتصاد تونس نقش مهمی ایفا می‌کنند عبارتند از: کشاورزی، معادن و منابع طبیعی، جهانگردی و صنعت نفت. فرآورده‌های کشاورزی تونس شامل زیتون، انگور، گندم می‌باشد. همچنین کشور تونس دارای منابع انرژی مانند نفت، گاز طبیعی و معادن آهن، روی، سرب و فسفات است. صادرات کشور تونس بیشتر شامل نفت خام، روغن زیتون، مرکبات، آهن و سرب است. در سال 2009 مجمع جهانی اقتصاد کشور تونس را رقابتی‌ترین اقتصاد آفریقا معرفی کرد.
بخش فرهنگ و آموزش از دیگر بخش‌های اقتصادی قدرتمند در کشور تونس به حساب می‌آید. در واقع کشور تونس سعی بر این داشته تا گردش مالی مناسبی را در بخش آموزش و پرورش ایجاد کند و در این زمینه موفق ظاهر شده است. کشور تونس با دارا بودن دانشگاه‌های خصوصی زیادی که برای دانشجویان خارجی فراهم کرده است، میزان سرمایه فعال زیادی را توانسته به خود جذب کند که نتایج مثبتی را در پی داشته است.
در ادامه به بعضی از آمارهای منتشر شده از مرکز آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران در مورد اقتصاد تونس اشاره شده است.
به گزارش ایسنا، کشور تونس همچنین در سال 1397 میزبان وزیران اقتصاد اعضای بانک توسعه اسلامی بوده است. وزیران دارایی و اقتصاد 57 کشور عضو و هزاران کارشناس مالی و بانکی در تاریخ 12 فروردین 1397 به مدت 5 روز گرد هم آمدند. بانک توسعه اسلامی که در سال 1975 تأسیس شد، 57 عضو دارد و مقر آن در جده عربستان است. هدف این بانک حمایت اقتصادی و اجتماعی از توسعه کشورهای عضو است. از زمان ایجاد تا کنون، بانک توسعه اسلامی 195 پروژه توسعه در کشورهای عضو اجرا کرده است که طیف وسیعی از پروژه‌های مختلف به ویژه زیرساختی به ارزش 125 میلیارد دلار را در بر گرفته است.
به نقل از کوین‌تلگراف، تونس اولین کشوری خواهد بود که ارز ملی خود را به پلتفرم بلاکچین منتقل می‌کند و قرار است با استفاده از بلاکچین ارز ملی دینار الکترونیکی را راه‌اندازی کند. در این مسیر استارتآپ روسی یونیورسا قرار است به مدیریت و راه‌اندازی ارز دیجیتال بانک مرکزی تونس کمک کند. لازم به ذکر است که دینار الکترونیکی بانک مرکزی تونس، به صورت دولتی و با پشتوانه پول کاغذی است. در واقع شهروندان تونس در آینده می‌توانند پول کاغذی خود را با دینار الکترونیکی مبادله کنند.
سیستم پرداخت و بانک‌های اصلی تونس
لازم به ذکر است که بانک‌های تونس زیر نظر بانک مرکزی تونس فعالیت می‌کنند.
در ارتباط با مساله حساب‌های بانکی در کشور تونس لازم به توجه است که وضعیت برای نهادهای مقیم و غیرمقیم متفاوت است که در جدول زیر به آن‌ها اشاره شده است.
حساب‌های بانکی برای نهادهای مقیم
حساب‌های بانکی برای نهادهای غیرمقیم
سیستم‌های پرداختی موجود در کشور تونس
بانک الفلاحی
بانک الفلاحی بزرگترین بانک و همچنین یکی از بانک‌های دولتی کشور تونس می‌باشد که نقش مهمی در اقتصاد تونس ایفا می‌کند.
| سال تأسیس | 1959 |
| سوئیفت کد | BNTETNTT |
| مدیرعامل | حبیب بن حاج کودر |
بانک الشرکه التونسیه
این بانک دومین بانک بزرگ تونس است که بیش از 52 درصد از سهام آن در اختیار بخش دولتی و باقی سهام به ترتیب در اختیار بخش خصوصی و بازیگران خارجی است. بانک الشرکه در بورس تونس نیز حضور دارد (+).
| سال تأسیس | 1957 |
| سوئیفت کد | STBKTNTT |
| مدیرعامل | سمیر سعید |
در 5 سال گذشته: (پایان یافته در 2019/31/12)
| +18.92% | Revenue |
| -943.01% | Net Income |
| -916.05% | Earnings Per Share |
| -13.51% | Capital Spending |
| +92.38% | Cash Flow |
بانک تونس العربی الدولی
این بانک دارای 2147 کارمند است. رئیس هیئت مدیره بانک که در واقع بزرگترین سرمایه دار بانک نیز هست، اسماعیل مبروک می‌باشد. در میان بانک‌های تونسی، بانک البیات دارای بیشترین درآمد است. این بانک نیز مانند بانک الشرکه در بورس تونس نیز حضور دارد. بانک البیات دارای 185 شعبه در تونس و یک شعبه در لیبی می‌باشد. همچنین اعلام شده است که قرار است شعباتی در الجزایر و مراکش نیز افتتاح شود.
| سال تأسیس | 1976 |
| سوئیفت کد | BIATTNTT |
| مدیرعامل | Mohamed Agrebi |
در ادامه به بررسی تعداد دستگاه‌های ATM/POS، پرداخت کارت و کیف پول الکترونیک می‌پردازیم.
تعداد دستگاه‌های ATM/POS
تا انتهای سال 2017 تعداد دستگاه‌های ATM/POS به شرح زیر بوده است.
| تعداد دستگاه‌های ATM | تقریباً 2275 |
| تعداد ترمینال‌های POS | تقریباً 15650 |
لازم به ذکر است که تمامی دستگاه‌های ATM و ترمینال‌های POS، سازگار با EMV هستند. به صورت خلاصه EMV در واقع استانداردی برای پرداخت با کارت‌های نقدی و کارت‌های اعتباری می‌باشد.
پرداخت کارت (Card Payments)
پرداخت کارت به صورت فزاینده‌ای در کشور تونس محبوب است، به ویژه در معاملات و تراکنش‌های خرده‌فروشی. کارت‌های اعتباری (Debit Card) جز محبوب‌ترین نوع پرداخت کارت است. همچنین کارت‌های اعتباری Visa و Master Card به صورت گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر این موارد در کشور تونس American Express Credit Card نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. سوئیچ پرداخت الکترونیکی که در کشور تونس مورد استفاده قرار می‌گیرد، Monétique-Tunisie (SMT) است.
کیف پول الکترونیک
طرح‌های غالب کیف پول الکترونیکی در تونس به صورت کارت‌های پیش‌پرداخت بانکی است. پرداخت‌های E-Money به صورت طرح‌های جداگانه پردازش می‌شوند. همچنین سیستم پستی کشور تونس یک سیستم پرداخت الکترونیک را با نام E-Dinar اجرا می‌کند. مشتریان ابتدا یک حساب ایجاد می‌کنند و آن را با پرداخت اعتبار در اداره پست شارژ می‌کنند. خیلی از سرویس‌های دولتی در کشور تونس این قابلیت را دارد که از طریق E-Dinar پرداخت شوند مانند خریدهای آنلاین.
در کشور تونس علاوه بر موارد بالا اپراتورهای Mobile Money وجود دارد مانند Oordeoo Tunisia، Tunisia Telecom و Orange Tunisia. لازم به ذکر است که Oordeoo Tunisia بخشی از گروه Oordeoo با هفت و نیم میلیون مشترک است که بزرگترین اپراتور در تونس است. طبق آخرین گزارشات موجود قرار بر این بود تا سیستم جدید پرداخت موبایل در تونس تا پایان سال 2019 اجرایی شود.
بانکداری الکترونیک
تقریباً تمامی بانک‌های موجود در کشور تونس خدمات بانکداری الکترونیکی را دارند. لازم به ذکر است که سرویس بانکداری الکترونیک در کشور تونس از طریق پلتفرم Monétique-Tunisie فراهم می‌شود. گزارش تراکنش و تراز حساب و همچنین خدمات شروع تراکنش و معامله از طریق بانکداری اینترنتی به سویله غالب بانک‌ها در تونس فراهم می‌شود. پلتفرم پرداخت موبایل سرویس‌های پستی تونس با نام Mobiposte اجازه استفاده از پرداخت کارت Mobicred را می‌دهد که به کاربران اجازه جمع‌آوری و پرداخت Microcredit ها را می‌دهد.
شهر هوشمند
شهر اقتصادی تونس (Tunisia Economic Cite: TEC)، قرار است بزرگترین پروژه شهر هوشمند مدیترانه باشد که قرار است از پلتفرم Locus Chain استفاده کند. Locus Chain پلتفرم نسل آینده بلاکچین می‌باشد که مقر اصلی آن در سنگاپور و دفاتر فنی آن در کره جنوبی و ژاپن قرار دارد. به گفته لی سانگ یون، مدیرعامل Locus Chain Foundation، TEC یا در واقع شهر اقتصادی تونس یکی از پیشرفته‌ترین پروژه‌های شهر هوشمند می‌باشد که دنیا به خود دیده است. زمانی که پلتفرم بلاکچین Locus Chain به صورت کامل در پروژه شهر هوشمند TEC مورد استفاده قرار گیرد، از آن به عنوان روش تراکنش و همچنین احراز هویت در صنایع مختلف استفاده می‌شود که شفافیت و امنیت را در مدیریت و ارائه سرویس این صنایع فراهم می‌کند.
پوشش شبکه 3G/ 4G/ 5G و بررسی برنامه توسعه تونس در زمینه‌هایی مانند IoT
میزان پوشش شبکه‌های مخابراتی بر بستر هر یک از اپراتورهای موجود در تونس را در ادامه داریم:
انتظار می‌رود تونس تا سال 2021 مجوزهای لازم برای ایجاد و پوشش شبکه 5G را کسب کند. لازم به ذکر است که تونس یکی از کشورهای پیشرو در زمینه زیرساخت و تلکام در شمال آفریقا به حساب می‌آید که نرخ نفوذ موبایل و اینترنت بالایی را نسبت به کشورهای حاضر در منطقه دارد و در بالاترین رتبه قرار دارد. طی برنامه توسعه‌ای که در این زمینه مدنظر دارند Tunisie Telecom قرارداد سه ساله با گروه Vodafone بسته است که قرار است در این میان با همکاری شرکت Huawei شبکه LTE خود را توسعه دهد.
قابلیت همکاری و تعامل Mobile Money قرار است که بین هر سه اپراتور موبایل که در بالاتر به آن‌ها اشاره شده است ایجاد شود. طبق قراردادی که بین Tunisie Telecom و Huawei بسته شده قرار است که سریع‌ترین شبکه LTE در تونس را با استفاده از 4T4R ایجاد کند. لازم به ذکر است که 4T4R این قابلیت را دارد که ظرفیت شبکه را بدون اضافه کردن هیچ Site و یا Spectrum اضافی تا 80 درصد افزایش دهد که به صورت قابل توجهی کارایی طیفی (Spectral Efficiency) را بالا می‌برد. علاوه بر 4T4R از 256QAM نیز قرار است استفاده شود که یک تکنولوژی ثابت شده است که می‌تواند به صورت موثری نرخ داده را تا 33 درصد افزایش دهد.
همچنین لازم به ذکر است که اپراتور Oordeoo Tunisia اولین شبکه NB-IoT را در تونس راه‌اندازی می‌کند. در ارتباط با شبکه NB-IoT لازم به توضیح است که این شبکه در واقع یک فناوری دوربرد توان‌پایین (LPWAN) است که به صورت ویژه برای راهکاری اینترنت اشیا توسعه داده شده است. در واقع این شبکه بعد از ارائه شبکه‌های LoRaWAN و SigFox ارائه شد تا بتواند این قابلیت را فراهم کند که اپراتورهای موبایل در باندهای فرکانسی مجوزدار از آن استفاده کنند. علاوه بر آن Watany Telecom به عنوان دومین MVNO تونس فعالیت خواهد کرد.
تحول دیجیتال
بانک عربی تونس (ATB)، شرکت معروف تمنوس، فعال در حوزه نرم‌افزاری بانکی، را برای برنامه تحول دیجیتال خود انتخاب کرده است. بانک ATB قرار است سیستم بانکداری خود را با استفاده از محصولات تمنوس متحول کند. در این برنامه قرار است از دو محصول Temenos Infinity و Temenos T24 که به ترتیب به عنوان محصول دیجیتال Front Office و Core Banking نسل آینده است استفاده کند. همچنین بانک ATB به دنبال یک پلتفرم بانکداری دیجیتال باز و API-First می‌باشد تا به اهداف خود برای رشدهای آینده برسد.
طبق گقته مدیرعامل بانک ATB، راهکارهای end-to-end بانکداری دیجیتال تمنوس به ما این اجازه را خواهد داد تا به مشتریان خود خدمات بهبودیافته ارائه دهیم و برای آن‌ها تجربیات دیجیتال شخصی‌سازی شده فراهم نماییم که باعث می‌شود ما دراین مسیر با ارئه خدمات تجاری جدید و متنوع برای مشتریان خود در سطح جهانی، جز پیشتازان باشیم که یک هدف کلیدی در بانک ATB است.
بحث تحول دیجیتال در Tunisia Digital Summit 2019 نیز مورد اشاره قرار گرفت که در واقع تحول تحول دیجیتال برای دولت یک اولویت است که تمام تلاش خود را می‌کند تا بتواند یک مدل اقتصادی مبتنی بر نوآوری و خلاقیت را ایجاد کند. همچنین اشاره شد که باید تمرکز بر روی اقتصاد دیجیتال برای این که بتوان جایگاه قدرتمندی در بازار جهانی داشت بیشتر از پیش شود و برای این کار برنامه‌های حمایتی از کارآفرینان جوان باید در نظر گرفته شود تا بتوان کشور تونس را به عنوان هاب دیجیتال منطقه معرفی کرد.
فین‌تک
در تونس تعداد 16 استارتآپ فین‌تک حضور دارد که در ادامه به پنج مورد از آن‌ها اشاره می‌شود.
BITAKA Tunisie
تولید کننده راه‌حل‌های بانکداری، کارت‌های پرداخت و سایر راه‌حل‌های نرم‌افزاری که در سال 1999 تأسیس شده است. BITAKA تولیدکننده راه‌حل‌های mobile transfer، m-wallet، اپلیکیشن‌های mobile banking و mobile proximity payments می‌باشد. Funding آن برابر 4 میلیون دلار است.
IIboursa
IIboursa پلتفرم تحلیل و اطلاع‌رسانی بازار سهام که در سال 2012 تأسیس شده است. Funding آن برابر 400 هزار دلار است.
Axe Finance
Axe Finance اتوماسیون فرآیند اعتبار و مدیریت ریسک. درواقع راه‌حل‌های اتوماسیون فرآیند اعتبار و همچنین مشاوره در زمینه فناوری اطلاعات بانکداری و دامنه‌های ریسک ارائه می‌کند. راه‌حل‌هایی که ارائه می‌دهد به مدیریت مؤثر چرخه زندگی اعتبار کمک می‌کند. این استارتاپ در سال 2004 تأسیس شده است که سرمایه‌گذاران آن Alternative Capital Partners می‌باشند.
Swiver
نرم‌افزار فاکتور آنلاین برای مشاغل. در واقع Swiver نرم‌افزار فاکتور انلاین مبتنی بر ابر را برای مشاغل فراهم می‌کند. نرم‌افزار همچنین قابلیت ایجاد گزارش‌های مختلف و موردنظر را داردو لازم به ذکر است که در سال 2016 تأسیس شده است.
Catrim Tech
ارائه راه‌حل‌های Front & Back Office management برای صنایع سرمایه‌گذاری بانکی، که همچنین قابلیت Real-Time Market data، مدیریت پورتفولیو، مدیریت ریسک و همچنین گزارش‌گیری خودکار را دارد. Catrim Tech در سال 2015 تأسیس شده است.
جامعه آزاد کسب‌وکار هوشمند خاورمیانه و شمال آفریقا – منا (MSBC Group)
