پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
آخرین مهلت شاپرک به پرداخت‌یارها تمام شد / شرکت‌های پرداخت‌یار در فرایند مهاجرت خود با چه مشکلاتی روبه‌رو بودند؟
مهدی عبادی، فرزاد مقدم، علی امیری، امیر روحانی، سجاد چاریپور، میلاد جهاندار، علی فارمد، محمدمهدی فاطمیان و پرهام بهین شاد از فرایند مهاجرتشان به معماری پرداخت‌یاری و مشکلاتی که در این مسیر داشتند، می‌گویند.
امروز ۵ مهرماه است و مهلتی که شرکت شاپرک به پرداخت‌یارها برای تکمیل فرایند مهاجرت پذیرندگان و تراکنش‌های خود به معماری پرداخت‌یاری داده بود، تمام شده است. شرکت شاپرک در مردادماه ۱۳۹۹ در ابلاغیه‌ای اعلام کرده بود که ضروریست شرکت‌های پرداخت‌یار تا ۵ مهرماه به‌صورت کامل پذیرندگان و تراکنش‌های خود را به معماری پرداخت‌یاری منتقل کنند و پس از این تاریخ و در صورت عدم مهاجرت پذیرندگان، در مرحله اول نام و اطلاعات شرکت پرداخت‌یار از سایت شاپرک حذف و پایانه‌های خارج از معماری پرداخت‌یاری غیرفعال می‌شود و در مراحل بعدی نیز برای ابطال یا عدم تمدید موافقتنامه اقدام می‌شود. با تعدادی از شرکت‌های پرداخت‌یار درباره فرایند مهاجرت آنها گفت‌وگو کردیم و از آنها درباره چالش‌هایی که در مسیر این مهاجرت با آن مواجه شدند، پرسیدیم. ۹ شرکت پرداخت‌یاری که با آنها گفت‌وگو کردیم، فرایند مهاجرت خود را انجام داده‌اند و بیشتر آنها مهم‌ترین مشکل پرداخت‌یاری را محدودیت‌های تسویه آن دانستند. همچنین بسیاری از این افراد موافق مهاجرت صددرصدی تراکنش‌ها به پرداخت‌یاری بودند ولی این موضوع مخالفانی نیز داشت. در ادامه پاسخ کامل ۹ شرکت پرداخت‌یار را می‌خوانید.
طبق صحبت‌های پرهام بهین شاد، مدیرعامل H2Pay، این شرکت فرآیند مهاجرت کامل پذیرندگان و تراکنش‌های خود را به معماری پرداخت‌یاری از ابتدا انجام داده است. «به دلیل اینکه براساس ساختار پرداخت‌یاری شروع کردیم، پذیرنده‌ای نبوده که بخواهیم انتقال بدهیم. کلیه پذیرنده‌ها از ابتدا در چهارچوب پرداخت‌یاری در سامانه جامع ثبت شده‌اند.» بهین شاد ابراز امیداری کرد که زمان تسویه کوتاه‌تر شود.
مهدی عبادی مدیرعامل وندار درباره مهاجرت این شرکت به معماری پرداخت‌یاری اینطور توضیح داد: «با توجه به اینکه وندار به‌تازگی تفاهمنامه پرداخت‌یاری را با شاپرک امضا کرده است، فرآیند مهاجرت دیرتر از پرداخت‌یاران دیگر آغاز شد، اما تمامی تراکنش‌های وندار در تاریخ ۵ مهر به پرداخت‌یاری مهاجرت داده شده است.»
عبادی با بیان اینکه در زمان مهاجرت با چالش‌هایی روبه‌رو بودند، گفت: «یکی از چالش‌هایی که در زمان مهاجرت با آن مواجه شدیم، این بود که زیرساخت‌های فنی و اجرایی شاپرک بسیار قدیمی است و این مبحث باعث تغییر بسیار زیاد در سمت پرداخت‌یار می‌شود؛ به عنوان مثال شاپرک به جای ارائه API که روش مرسوم در ۴-۵ سال گذشته در شبکه بانکی بوده، اقدام به دریافت و ارائه فایل میکند و این روش خطاهای بسیاری را ایجاد میکند و متاسفانه خطاها در لحظه مشخص نمی‌شود و وقت برای اصلاح از بین می‌رود.»
مدیرعامل وندار درباره مهاجرت کامل پرداخت‌یارها گفت: «طبیعی است که با توجه به الزام سند پرداخت‌یاران موافق مهاجرت ۱۰۰ درصدی تراکنش‌ها به پرداخت‌یاری هستیم، اما با توجه به اینکه زیرساخت شاپرک آمادگی پذیرش تمامی مدل‌های کسبوکاری را ندارد، مهاجرت ۱۰۰ درصد تراکنش‌ها مشکلات بسیاری را برای پرداخت‌یاران و پذیرندگان آنها ایجاد میکند و باعث ایجاد نارضایتی اجتماعی خواهد شد، چرا که بسیاری از خدمات پرداخت‌یاران در عمل تعطیل خواهد شد و قابلیت ارائه خدمت نخواهند داشت.»
به گفته عبادی، کلیت پرداخت‌یاری و سندی که توسط بانک مرکزی تولید شده است، به‌شدت قابل دفاع است، اما مدل اجرایی که شاپرک در پیش گرفته و در طول دو سال گذشته نیز ایجاد کرده، به‌شدت محدودیت‌زا است. او در این باره توضیح داد: «متاسفانه شاپرک با ورود به جزئیات مدل کسبوکاری پرداخت‌یاری، باعث ایجاد محدودیت‌های بسیاری شده که در عمل تبدیل به قتل‌گاه نوآوری شده است. به عنوان مثال حتی در حسابداری پذیرندگان پرداخت‌یاران نیز وارد شده و مبنای تمامی محاسباتی که خود انجام می‌دهد را این نوع حسابداری قرار داده. یعنی در عمل شاپرک یک ارائه‌دهنده سرویس شده و پرداخت‌یارن نمایندگان فروش شاپرک شده‌اند. پیشنهادهای بسیاری در طول دو سال گذشته از سوی پرداخت‌یاران به شاپرک ارائه شده که تمامی آنها بی‌پاسخ مانده است.»
به عقیده عبادی، مهم‌ترین مشکل پرداخت‌یاری محدودیت‌های تسویه آن است که تاکنون شاپرک برای رفع آن اقدامی عملی انجام نداده است و عملا شاپرک به این نحوه برخورد به مهم‌ترین عامل شکست و مرگ پرداخت‌یاران تبدیل شده است.
فرزاد مقدم بنیانگذار پولام درباره مهاجرت این شرکت به پرداخت‌یاری توضیح داد: «پولام جزو اولین مجموعه‌های پرداخت‌یار بود و از همان ابتدا با سازوکار پرداخت‌یاری پیاده‌سازی شد و در طول این مدت یعنی از ابتدای سال ۱۳۹۷ با فرایند کامل پرداخت‌یاری تراکنش‌های پذیرندگان را انجام می‌دهد، به همین جهت با چالشی جهت انتقال پذیرندگان مواجه نبودیم.»
مقدم درباره چالش‌های پرداخت‌یاری گفت: «نکاتی درخصوص چالش‌های پرداخت‌یاری وجود دارد که می‌توان به مبحث تسویه، کارمزد و شرایط فنی موجود اشاره کرد. چالش بسیار مهم‌تر از آن را می‌توان به تولید ارزش نسبت به سرویس‌های حال حاضر اشاره کرد که با وجود شرایط رگلاتوری و چهارچوب‌های پیش‌رو انتظار خلاقیت از پرداخت‌یارها را نباید داشت و این شرایط باعث جلوگیری از هرگونه نوآوری خواهد شد.»
طبق صحبت‌های علی امیری هم‌بنیان‌گذار زرین پال، این شرکت از ابتدای سال جاری فرآيند مهاجرت پذيرندگان را به‌صورت جدی شروع کرد و با چالش‌های جدی نیز روبه‌رو بود. او توضیح داد: «از آن جایی که برای ما ثبت اطلاعات صحيح کاربران در سامانه جامع اهميت داشت و نميخواستيم اطلاعات يکسان تکراری و اشتباه ثبت کنيم، حدود 15 درصد مشکل مغايرت اطلاعات داشتيم که در رفت و برگشت به شاپرک اين موارد شناسایی و برطرف شد. در صورتی که شاپرک بتواند برای ثبت اطلاعات در سامانه جامع وب‌سرويسی ارائه دهد، فرآيند ثبت کاربران سريع‌تر و با چالش کمتر انجام خواهد شد.»
او درباره مهاجرت کامل به معماری پرداخت‌یاری نیز توضیح داد: «با توجه به اينکه روال پرداخت‌ياری بيش از يک سال است که مطرح شده ولی جدی گرفته نمی‌شود، بهتر است که اين مهاجرت تکميل شود و سپس بتوانيم در خصوص سرويس‌های موردنياز بحث کنيم. متاسفانه تا پيش از اين با توجه به اينکه راه‌های دیگری وجود داشت، موضوع پرداخت‌ياری دغدغه اصلی کسب‌و‌کارها و شاپرک نبود.»
امیری با بیان اینکه مشکلاتی در فرایند پرداخت‌یاری وجود دارد که در صورت ايجاد تعامل قابل رفع هست، گفت: «مهم اين هست که عزم جدی برای برطرف کردن اين مشکلات بوجود آید که اميدواريم با اين انتقال موضوع پرداخت‌ياری و سرويس‌های آن به‌عنوان يکی از دغدغه‌های جدی و اصلی باشد. برای نمونه موضوع برداشت از حساب پرداخت‌يار به‌صورت ساتنا ماه‌ها است که توسط شاپرک در حال پياده‌سازی است ولی هنوز برای پرداخت‌ياران عملياتی نشده و به همين دليل تسويه با پذيرندگان نهایی با تاخير مواجه شده است.»
امیر روحانی مدیرعامل شرکت رادمان پرداز ره پی درباره مهاجرت ره‌پی به مدل پرداخت‌یاری اینطور توضیح داد: «پرداخت‌یار ره پی در بدو شروع فعالیت خود، تمامی روال‌های مرتبط با پرداخت‌یاری را پیاده سازی کرد و به لطف وجود چند ده پذیرنده در مجموعه شرکت‌های رهیاب پیام گستران، از روز اول این درگاه‌ها به‌عنوان پذیرنده پشتیبانی شده به شاپرک معرفی شده‌اند و تمامی پرداخت‌های آنها و همچنین تسویه آنها در قالب فایل تسویه، ازطریق شاپرک و با مدل پرداخت‌یاری انجام شده است. این روال در طول 2 سال گذشته نیز پابرجا بوده و تمامی مشتریان جدید ما به‌صورت پذیرنده شاپرکی تعریف و فعالیت کرده‌اند. با این حال شرکت‌های پرداخت‌یار در طی این مسیر با چالش‌های متعددی روبه‌رو بوده اند.»
روحانی درباره چالش‌های پرداخت‌یاران نیز صحبت کرد و گفت: «یکی از چالش‌ها فنی است؛ در این خصوص به‌صورت خلاصه می‌توان به عدم آگاهی بانک‌ها و شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت در خصوص چرخه پرداخت‌یاری و سیکل‌های تسویه اشاره کرد. به علاوه عدم هماهنگی و نبود وحدت رویه در زیرساخت PSPها منجر به ایجاد افزونگی در سمت پرداخت‌یارها شده است. همچنین با توجه به نوین بودن این خدمات، برآیند سیاست‌های فنی شاپرک و روال‌های بانک‌ها وPSPها و در نهایت پرداخت‌یارها قابل جمع نبوده و در راستای هم‌افزایی یکدیگر نیستند. چالش بعدی کسبوکاری است؛ پلتفرم پرداخت‌یاری دارای عمری 2 ساله است. در این پلتفرم تضاد منافع بازیگران به وفور احساس می‌شود که با توجه به حضور بلند مدت PSPها در این بازار و جذب مشتریان هدف از یک طرف و نبود خط مشی نظارتی و حمایتی از نهاد حاکمیتی بالادست، فعالیت متعارف مدل تجاری و مارکتینگ و غیره را با مشکلات عدیده‌ای مواجه کرده است.»
روحانی با بیان اینکه ره پی موافق مهاجرت ۱۰۰ درصدی تمامی پذیرندگان پرداخت‌یارها به پلتفرم پرداخت‌یاری است، توضیح داد: «در این صورت منافع این مهاجرت برای تمامی پرداخت‌یارها خواهد بود و امکان شناسایی پرداخت‌یارها به‌عنوان بنگاه‌های تجاری سودده متصور خواهد شد. همچنین رقابت این شرکت‌ها نیز منصفانه خواهد شد.»
روحانی با اشاره به اینکه پرداخت یار ره پی اساسا با مفهوم و مدل پرداخت‌یاری موافق بوده و هست، گفت: «با همین دیدگاه ره پی به‌عنوان یکی از نخستین شرکت‌ها، موفق به اخذ مجوز رسمی از سوی شاپرک شده است و در تلاشیم تا مجوزهای لازم برای پرداخت‌سازی و پرداخت‌بانی را با همکاری شرکای تجاریمان اخذ کنیم. اما این به معنای توافق و سازش در روش‌های اجرایی و سیاست‌های نظارتی نیست. به عبارتی اتفاقا این پلتفرم نیازمند انتقاد سازنده در تمامی سطوح و مولفه‌ها است. از این رو پیشنهاد می‌شود که جلسات هم‌اندیشی با حضور تمامی شرکت‌های مرتبط به‌صورت روتین و منظم برگزار شود تا در آینده شاهد پیشرفت صنعت مهندسی مالی باشیم.»
سجاد چاریپور، بنیانگذار شبکه پرداخت پی درباره مهاجرت این شرکت به مدل پرداخت‌یاری گفت: «بر حسب اجبار و مخالف میل باطنی، فرایند مهاجرت به پرداخت‌یاری را انجام دادیم. کل فرایند فعلی یک مدل غیرمتعارف است که چالش‌های فنی و غیرفنی زیادی دارد. متاسفانه چون در ایران هنوز چیزی به‌نام تراکنش آفلاین وجود ندارد، مجبور هستیم یکسری دیتا از PSP برای بررسی سند 220 تراکنش بگیریم و این دیتا نیز در لحظه انجام تراکنش باید دریافت شود. اگر سرویس PSP قطع شود یا با اختلال مواجه شود ما را نیز با چالش‌های زیادی برای محاسبه مبلغ طلب پذیرنده مواجه میکند.»
چاریپور با بیان اینکه پرداخت‌یاری در ابتدای راه قرار دارد، گفت: «پرداخت‌یاری پر از چالش فنی و غیرفنی است. هیچ عقل سلیمی قبول نمیکند که کل اعتبار کسب‌وکارش را در بستری بگذارد که هنوز آزمونش را پس نداده و چالش دارد. موافق انتقال کامل پذیرندگان به این پروسه نیستیم.»
بنیانگذار شبکه پرداخت پی صحبت‌هایش را ادامه داد: «از ابتدا اگر بررسی کنیم ماهیت پرداخت‌یاری توهین به کسب‌و‌کارهای فعال در این حوزه هست. عملا حاکمیت می‌گوید پرداخت‌یار صلاحیت ندارد که وجوه پذیرندگان را نزد خودش نگهداری کند و اعمتادی به پرداخت‌یار وجود ندارد. اگر این اعتماد وجود ندارد به صراحت اعلام کنند که عمر و زندگی خود را بیش از این هدر ندهیم و به فکر کسب‌و‌کارهای جایگزین یا مهاجرت باشیم.»
به گفته میلاد جهاندار مدیرعامل باهمتا، این شرکت از آذرماه سال گذشته به‌صورت کامل و براساس نامه‌ی قبلی که شرکت شاپرک به پرداخت‌یارها ارسال کرده بود، تمامی کاربران و تراکنش‌های خود را به پرداخت‌یاری منتقل کرده‌اند. او درباره چالش‌های این مهاجرت توضیح داد: «قطعا در مسیر این مهاجرت با چالش‌هایی در این راه مواجه شدیم چراکه جزو اولین شرکت‌هایی بودیم که به پرداخت‌یاری مهاجرت کردیم. برای مثال زیرساخت‌ها آماده نبود و مشکلات متعدد دیگر ولی موضوع مهم برای ما این بود که مهاجرت را به‌صورت کامل انجام دهیم و بتوانیم در ادامه مسیر، این موضوع را با شرکت شاپرک بهبود بدهیم.»
جهاندار در پاسخ به این سوال که آیا موافق انتقال ۱۰۰ درصدی پذیرندگان به سمت پرداخت‌یاری هست یا خیر، توضیح داد: «انتقال کامل و یا عدم انتقال کامل تراکنش‌ها به معماری پرداخت‌یاری موضوع اصلی نیست. بلکه موضوع مهم این است که بانک مرکزی دو سال پیش تصمیمی گرفته است و فعالین این حوزه نیز در آن مشارکت کرده‌اند و این تصمیم چه خوب و چه بد گرفته شده است و باید اجرایی شود و این اجرایی‌شدن نیز هم همت فعالین و هم همت شرکت شاپرک را می‌طلبد و باید هر دو طرف کمک کنند تا پرداخت‌یاری اجرایی شود. اگر فکر می‌کنیم که این موضوع بدون کوچک‌ترین هزینه‌ای اتفاق خواهد افتاد، نشان می‌دهد که شناختی نسبت به فعالیت در این بازار نداریم. از دو سال پیش این انتظار را از شاپرک داشتیم که به‌صورت مستمر درباره پرداخت‌یاری بازنگری‌هایی انجام دهد و شرایط را بهبود دهد. در نتیجه موضوع مهم این است که اگر تصمصیمی گرفته شده است نباید در اجرا شکست بخورد و باید کمک کرد که آن تصمیم به یک پروژه موفق تبدیل شود.»
طبق صحبت‌های علی فارمد بنیانگذار حسابیت، این شرکت مدت زیادی است که کاملا در پرداخت‌یاری قرار گرفته و فرآیند مهاجرت آن قبلا کامل شده است. او با اشاره به اینکه بزرگ‌ترین مشکل مهاجرت به پرداخت‌یاری فرآیند تسویه پرداخت‌یاری است که مشکلات و محدودیت‌های ذاتی و اجرایی دارد، توضیح داد: «برای مثال در مدل پرداخت‌یاری فرآیند تسویه تنها در روزهای غیرتعطیل و آن هم حدود ساعت ۱۷ با پذیرنده انجام می‌شود در صورتی که قبل از آن فین‌تک‌ها چند بار تسویه در روز از صبح تا بعد ازظهر را برای پذیرندگان انجام می‌دادند و از طرف دیگر مشکلات اجرایی و محدودیت‌های مدل تسویه پرداخت‌یاری که باعث شده است مدل‌های کسبوکاری خصوصا در حوزه تسهیم امکان سرویس‌دهی را از دست بدهند.»
فارمد با بیان اینکه موافق مهاجرت کامل به پرداخت‌یاری است، گفت: «موافق هستم اما در شرایطی که سرویس‌های پرداخت‌یاری شاپرک پایدار باشند و مدل‌های اجرایی همه کسب‌و‌کارها و خصوصا حوزه تسویه را پوشش بدهند؛ در غیر این صورت بخشی از ارزش‌افزوده شرکت‌های فین‌تک به‌شدت ضربه خواهد خورد و برخی از سرویس‌ها به کلی از بین خواهد رفت.»
بنیانگذار حسابیت بر این عقیده است که اغلب مشکلات پرداخت‌یاری مربوط به مدل اجرای آن است. برای مثال در بحث تسویه در گذشته چند راهکار توسط افراد مختلف و انجمن فین‌تک مطرح شده است، ازجمله مدل تسویه پرداخت‌یاری در قالب فایل تسویه PSPها، انجام تسویه مستقیما توسط پرداخت‌یار ازطریق وب‌سرویس‌های بانکی و نظارت شاپرک روی این فرآیند، انتقال حساب‌های پرداخت‌یاری به بانک مرکزی و … .او صحبت‌هایش را اینگونه ادامه داد: « اصل حرف این است که اگر قرار بود همان سرویس‌های قبل ارائه شود که ازطریق شرکت‌های PSP ارائه می‌شد. شرکت‌های فین‌تک آمده‌اند تا با ایجاد نوآوری، تجمیع و تسهیل، خدمات را توسعه دهند اما با مدلی که اکنون برای پرداخت‌یاری اجرا شده است، عملا امکان بسیاری از کارها و نوآوری‌ها برای پرداخت‌یاران وجود ندارد و این در صورتی است که بستر اجرایی آنها در زیرساخت پرداخت و شبکه بانکی کشور وجود دارد؛ اما گویا در بدنه رگولاتوری اعم از شاپرک و بانک مرکزی دغدغه‌ای برای این موضوع وجود ندارد و عزمی برای رفع نواقص و بهبود شرایط دیده نمی‌شود و پیشنهادات در نظر گرفته نمی‌شوند. هرچند ظاهرا جلسات برگزار می‌شود اما خروجی اجرایی جلسات تقریبا هیچ است.»
به گفته محمدمهدی فاطمیان بنیانگذار زیبال، نظر به نامه‌هایی که پیش‌تر شاپرک ارسال کرده بود و با توجه به آخرین فرصت (۵ مهرماه) که برای بستن درگاه‌ها مشخص کرده بود، فرآیند ثبت پذیرندگی زیبال برای کلیه کاربران انجام شده است و تراکنش‌های زیبال به معماری پرداخت‌یاری منتقل شده‌اند.
به عقیده فاطمیان، امکان انتقال ۱۰۰ درصدی پذیرندگان در زیرساخت پرداخت‌یاری وجود ندارد. او در این باره گفت: «بسیاری از پرداخت‌یاران طی سال‌های اخیر سرویس‌هایی را توسعه داده‌اند که قابل انتقال به پرداخت‌یاری نیست و این سرویس‌ها مشتریان بزرگی نیز دارند که بسته شدن توسط شاپرک قطعا آسیب جدی به پرداخت‌یاران وارد خواهد کرد و باعث کوچک شدن مدل‌های کسبوکاری خواهد شد.»
فاطمینان درباره چالش‌هایی که با مدل پرداخت‌یاری دارند نیز صحبت کرد: «مدل تسویه‌های پرداخت‌یاری در حال حاضر دست پرداخت‌یاران را برای ارائه انواع مختلف سرویس‌های تسویه بسته است و خلاقیت در این حوزه را از بین می‌برد. همچنین عدم پشتیبانی مناسب پرداخت‌یاری از مدل‌های مختلف تسهیم وجوه، سوییچینگ هوشمند بین درگاه‌ها و پرداخت کارمزد به‌صورت ماهانه به استارت‌آپ‌های این حوزه از مشکلات دیگر پرداخت‌یاری است که تمامی راهکارها طی نامه‌هایی از سمت این شرکت و همچنین انجمن فین‌تک به شاپرک ارسال شده است.»