پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
ورود ویروس کرونا به کشور، دامنه گسترده‌ای از پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و حتی فرهنگی را به دنبال داشت. یکی از بخش‌هایی که پیامدها و اثرات منفی شیوع این ویروس در کشور را به خوبی نشان می‌دهد تراکنش‌های پرداختی است. تراکنش‌های پرداختی در این دوره زمانی نشان می‌دهد که پس از شیوع کرونا کدام کسبوکارها با شک شدید مواجه شدند و کدام یک تا حد تعطیلی پیش رفتند. هرچند هر ساله میزان تراکنش‌های شبکه پرداخت در ماه‌های پایانی سال با رشد قابل توجهی همراه بود و در هر سال رکورد آن سال را می‌شکست اما سال ۹۸ و هفته‌های پایان آن سال، تراکنش‌های شبکه پرداخت سرنوشت دیگری داشت.
گزارش شاپرک با عنوان «بررسی تأثیرات شیوع بیماری کرونا بر کسب‌وکار اصناف» نشان می‌دهد سال ۹۸ نیز طبق روال هرسال تعداد و مبلغ تراکنش‌ها در شبکه پرداخت الکترونیکی روند افزایشی خود را آغاز کرده بود؛ اما انتشار خبر رسمی شیوع بیماری کرونا در اواخر بهمن‌ماه همان سال باعث تغییرات بزرگی در رفتارهای مصرفی مردم، اعمال محدودیت‌های ضروری و به‌تبع آن تغییر روند صعودی تراکنش‌ها شد.
شدت تغییرات رفتاری به حدی بود که تنها پس از چند روز از اعلام رسمی همه‌گیری کووید ۱۹ در ایران، پیامدهای این شیوع در شبکه پرداخت کشور مشخص شد؛ از هفته ۴ چهل و نهم ۹ سال ۹۸ یعنی ۳ هفته پایانی سال، نرخ رشد هفتگی تعداد تراکنش‌ها منفی شد و این روند تا هفته پایانی سال ادامه داشت. اگرچه این روند نزولی در هفته پایانی سال متوقف شد اما رشدی بیشتر از ۰.۷ درصد اتفاق نیفتاد که البته موقتی نیز بود؛ چرا که در هفته نخست سال ۹۹ تعداد و مبلغ تراکنش‌های شاپرک به ترتیب با کاهش ۵۰ و ۶۸ درصدی همراه بود.
این روند اما با پایان تعطیلات نوروز و اتمام قرنطینه از هفته دوم سال ۹۹ به قوس صعودی تبدیل شد تا جایی که در هفته چهارم سال ۹۹ یعنی روزهای پایانی فروردین ماه با اجرای طرح فاصله‌گذاری اجتماعی هوشمند توسط دولت، افزایش ۲۲ درصدی در تعداد و ۲۸ درصدی در مبلغ تراکنش‌های شاپرکی را شاهد بودیم. در هفته ششم سال و با آغاز ماه مبارک رمضان مجدداً از شتاب افزایش آمار شبکه پرداخت کاسته شده و در هفته نهم با گذر از این ماه و تعطیلات عید سعید فطر با رشد ۵ درصدی در تعداد و ۴ درصدی در مبلغ تراکنش‌ها مواجه بودیم.
کدام اصناف کاهش تراکنش را تجربه کردند؟
باوجود عمومیت و فراگیری کاهش تراکنش‌ها اما میزان اثرپذیری اصناف و کسبوکارها از پیامدهای همه‌گیری کووید ۱۹ متفاوت بود. در یک نگاه کلی می‌توان گفت اصناف ارائه‌کننده انواع خدمات تخصصی و عمومی شاهد شتاب بیشتری در میزان کاهش تعداد و مبلغ تراکنش‌های خود براثر شیوع بیماری کرونا بودند.
بر اساس پایش‌های انجام‌شده درمجموع، ۴ گروه صنفی سرگرمی‌ها، آموزش و فرهنگی، حمل‌ونقل و طلا و جواهر، دارای بیشترین میزان کاهش در تعداد و مبلغ تراکنش بودند. این اتفاق اما چندان عجیب نیست و به‌طور طبیعی نیز بر اساس استانداردهای جهانی خانواده‌ها در همه جای دنیا در مواقع بحرانی ابتدا از سبد محصولات خدماتی کاسته و با تشدید بحران به سمت کاهش اقلام سبد کالاهای مصرفی خود خواهند رفت.
کدام کسبوکارها کمترین ضرر را کردند؟
در نقطه مقابل واحدهای صنفی‌ایی که بیشترین میزان کاهش در تعداد تراکنش را تجربه کرده‌اند واحدهای صنفی فعال در گروه‌های خوراک، شیمیایی، آرایشی و بهداشتی و سلامت و مالی کمترین تأثیر را در این دوره گرفتند و با کاهش تعداد تراکنش‌ها مواجه نشدند. همان‌طور که انتظار می‌رفت گروه صنفی آرایشی و بهداشتی و سلامت با توجه به رونق کسب‌وکاری در زمان شیوع بیماری ازجمله گروه‌های صنفی دارای کمترین میزان آسیب در زمان شیوع این بیماری بوده است.
گروه صنفی ارائه‌کننده خدمات مالی که بیشترین پذیرنده فعال در آن بانک‌ها، کارگزاری‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند نیز با توجه به نوع کسب‌وکار و تعطیل نبودنشان در ایام شیوع کرونا دارای تعداد تراکنش تقریباً ثابت بود و تغییرات در آن بسیار کم است.
تغییرات تراکنشی در کدام مناطق کشور بیشتر و کم‌تر بود؟
در میان استان‌های کشور نیز استان‌های تهران، هرمزگان، فارس و بوشهر بیشترین کاهش در تعداد تراکنش را تجربه کردند. استان تهران به خاطر تمرکز زیاد تعاملات پولی و جمعیت بالا، پس از تعطیلی اکثر کسبوکارها و آغاز دوران قرنطینه از روزهای ابتدایی شیوع بیماری، بیشترین مقدار کاهش در تعداد و مبلغ تراکنش‌ها را تجربه کرد.
بررسی کاهش تعداد و مبلغ تراکنش‌های استانی نشان می‌دهد اکثر استان‌های دارای بیشترین میزان کاهش در تعداد و مبلغ تراکنش ازجمله استان‌های سیاحتی بودند و با توجه به اینکه شیوع بیماری کرونا در ایام تعطیلات نوروز اتفاق افتاد، کاهش مسافران ورودی به استان‌های سیاحتی کشور بر کاهش تعداد و مبلغ تراکنش‌های این استان‌ها تأثیر منفی گذاشته است. تعطیلی کسبوکارها در داخل این استان‌ها نیز موجب کاهش تراکنش‌های روزانه افراد بومی شد و از طرف دیگر کاهش مسافران نیز بر کاهش تعداد و مبلغ تراکنش‌های آنها اثرگذار بوده است.
همچنین زمان شیوع بیماری کرونا نیز بر تعداد و مبلغ تراکنش‌های استان در بازه زمانی سه هفته پایانی سال ۹۸ تا هفته‌های نخست سال ۹۹ تأثیرگذار بود. تمامی استان‌هایی که بیشترین کاهش تراکنش را تجربه کرده‌اند در دسته استان‌هایی قرار می‌گیرند که از همان ابتدا شیوع ویروس کرونا در آنها گسترش یافته بود، در استان‌هایی مانند خوزستان که به تازگی شیوع ویروس کرونا در آن گسترش یافته و کاهش میزان تراکنش‌ها در آنها مشهود است.
منبع
پیوست
