طرح ثبت‌نام کارت‌خوان‌ها در سامانه مالیاتی و ابهامات موجود / سازمان امور مالیاتی با بانک مرکزی و PSPها به توافق رسیده است؟

دولت در برنامه پنجم توسعه، ملزم به گسترش و ایجاد پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان شده بود. پیرو همین الزام، سازمان امور مالیاتی به‌خصوص از سال گذشته عزم خود را برای استفاده از اطلاعات کارت‌خوان جزم کرد؛ درحقیقت موضوع استفاده از اطلاعات کارت‌خوان برای محاسبه مالیات با وارد شدن به مرحله قانون‌گذاری، جدی شد.

بحث استفاده از کارت‌خوان‌ها برای شناسایی منابع مالیاتی را می‌توان به دو فاز و مرحله کلی تقسیم کرد. فاز اول آن، الزامی کردن استفاده صنف‌ها از کارت‌خوان است که این الزام، موجب وارد شدن جریان درآمدی آنها به درون حساب‌های بانکی و استفاده از اطلاعات حساب‌های بانکی می‌شود. فاز دوم هم استفاده از اطلاعات تراکنش‌های کارت‌خوان‌ها برای شناسایی بهتر جریان‌های درآمدی است.

بر اساس گفته‌های مسئولان،‌ الزامی شدن استفاده از کارت‌خوان، به‌تدریج و صنف‌به‌صنف انجام خواهد شد. شهریور سال گذشته، رئیس وقت امور مالیاتی کشور اعلام کرد که هفت صنف،‌ در اولویت طرح دریافت مالیات از کارت‌خوان‌های بانکی قرار گرفته‌اند. (+) در ادامه صنف پزشکان به‌عنوان اولین صنف برای اجرای این طرح مطرح شد.

انتخاب پزشکان به‌عنوان صنف اول، یک مزیت هم برای اجراکنندگان طرح داشت. مردم کشور از سال‌ها پیش، گلایه‌هایی به خاطر کارت‌خوان نداشتن برخی از پزشکان داشتند و همین مسئله، باعث استقبال مردم از طرح اجباری شدن دستگاه کارت‌خوان برای پزشکان شد.

حالا طرح اجباری شدن کارت‌خوان برای پزشکان وارد مرحله اجرایی شده اما به نظر می‌رسد برخی از ابهامات قانونی این طرح، در سایه حواشی و واکنش‌های افکار عمومی به مقاومت پزشکان، نادیده گرفته شده است. در این گزارش به این ابهامات اشاره می‌کنیم.

.

با قانون بودجه 98، پزشکان ملزم به استفاده از کارت‌خوان شدند

فاز اول که الزامی شدن کارت‌خوان برای صنف‌ها بود، با اشاره به الزام پزشکان برای داشتن کارت‌خوان در قانون بودجه سال 98 به مرحله اجرایی رسید. در بند «ی» تبصره 6 قانون بودجه کشور آمده است: «کلیه صاحبان حرف و مشاغل پزشکی، پیراپزشکی، داروسازی و دامپزشکی که مجوز فعالیت آنها توسط وزارت بهداشت،‌ درمان و آموزش پزشکی، سازمان نظام پزشکی ایران و یا سازمان نظام دامپزشکی و سازمان دامپزشکی ایران صادر می‌شود،‌ مکلف‌اند در چهارچوب آیین‌نامه تبصره (2) ماده (169) قانون مالیات‌های مستقیم مصوب 4 اسفند 1366 و اصلاحات و الحاقات بعدی آن از ابتدای سال 1398 از پایانه فروشگاهی استفاده کنند.»

در حالی که در این بند، استفاده از کارت‌خوان از ابتدای سال 98 برای صنف پزشکان الزام‌آور شده بود، اجرای این بند برای ماه‌ها به مرحله اجرایی نرسید. تا اینکه از مرداد امسال،‌ الزامی شدن ثبت‌نام پزشکان در سامانه امور مالیاتی مطرح شد.

هفتم مردادماه، علی رستم‌پور، مدیرکل دفتر تنظیم مقررات و برون‌سپاری سازمان امور مالیاتی با اشاره به بند «ی» تبصره ۶ قانون بودجه ۹۸ گفت: «صاحبان محترم حرف و مشاغل پزشکی، پیراپزشکی، داروسازی و دامپزشکی تا ۲۳ مردادماه مهلت دارند در نظام سامانه فروش و استفاده از پایانه فروشگاهی (کارت‌خوان بانکی) ثبت‌نام کنند. تمام صاحبان حرف و مشاغل یاد شده مکلف‌اند حداکثر تا تاریخ ۲۳ مردادماه ۱۳۹۸ برای ثبت درخواست تخصیص شماره شناسه پایانه فروشگاهی (کارت‌خوان) به درگاه عملیات الکترونیکی سازمان امور مالیاتی کشور مراجعه و مبادرت به ثبت مشخصات دستگاه کارت‌خوان خود کرده و در اولین ماه پس از دریافت شناسه مذکور از طریق پیامک تلفنی نسبت به بهره‌برداری از آن اقدام کنند». (+)

در بند «ی» تبصره ۶ قانون بودجه، هیچ اشاره‌ای به وظیفه بانک مرکزی یا شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت الکترونیکی در قبال اجباری شدن استفاده از کارت‌خوان برای پزشکان نشده اما حالا در مرحله اجرا، پای شرکت‌های PSP هم به میان کشیده شده است.

.

سازمان امور مالیاتی از کارت‌خوان‌ها چه اطلاعاتی دریافت می‌کند

ثبت‌نام پزشکان در سامانه امور مالیاتی به این صورت است که آنها ابتدا باید در سایت سازمان امور مالیاتی ثبت‌نام و یک کد رهگیری دریافت کنند. سپس این کد رهگیری را در اختیار شرکت PSP ارائه‌دهنده کارت‌خوانشان قرار دهند (به‌صورت تلفنی یا وب‌سرویس – بسته به شرکت ارائه‌دهنده کارت‌خوان). شرکت PSP دو کد شناسه در اختیار دارنده کارت‌خوان قرار می‌دهد که او باید مجددا به سایت امور مالیاتی مراجعه و این شناسه کد E را درون آن وارد کند.

بر اساس صحبت‌هایی که با مدیران فنی شرکت‌های PSP‌ داشته‌ایم،‌ در مرحله اول طرح (که حالا پزشکان وارد این مرحله شده‌اند) سازمان امور مالیاتی مطلقا به اطلاعات تراکنش‌های کارت‌خوان دسترسی نخواهد داشت و گرفتن این کد شناسه صرفا برای حصول اطمینان از ثبت یک دستگاه کارت‌خوان به نام آن مودی مالیاتی است.

.

بانک مرکزی دستورالعملی برای همکاری با سازمان امور مالیاتی صادر نکرده است

محمدرضا نوری، رئیس سازمان امور مالیاتی استان تهران هفته گذشته، با بیان اینکه مهلت ثبت‌نام اعلام‌شده تا 15 شهریور، اعلام کرد که کمتر از 3 هزار پزشک در سامانه امور مالیاتی ثبت‌نام کرده‌اند. او در همین مصاحبه اعلام کرد که حدود 10 شرکت از 12 شرکت پی‌اس‌پی این خدمات را ارائه می‌دهند و عملا در حال حاضر، مشکل زیرساختی برای نصب کارت‌خوان‌ها وجود ندارد. (+)

در حالی از همکاری این PSPها با سازمان امور مالیاتی صحبت می‌شود که هنوز بانک مرکزی بخش‌نامه یا دستورالعملی برای همکاری PSPها با سازمان امور مالیاتی صادر نکرده و PSPها درحالی طرح را آغاز کرده‌اند که قائدتا الزامات قانونی برای این شرکت‌ها،‌ از مسیر بانک مرکزی صادر می‌شوند.

در واقع در ماه‌های اخیر، نمایندگان PSPها، نمایندگان بانک مرکزی و شاپرک و نمایندگان سازمان امور مالیاتی،‌ جلساتی را برای اجرای طرح برگزار کرده‌اند اما بر اساس شنیده‌ها، هنوز توافق نهایی میان بانک مرکزی و سازمان امور مالیاتی انجام نشده یا اینکه خروجی آن از طرف بانک مرکزی به PSPها اعلام نشده است.

.

با لایحه مجلس، از اطلاعات حساب‌ها و تراکنش‌ها استفاده خواهد شد

در ابتدای گزارش گفتیم که فاز اول تسهیل شناسایی مالیات با استفاده از کارت‌خوان‌ها، صرفا الزام صنف‌ها به داشتن کارت‌خوان بود و قوانین در این مرحله، زمانبندی خاصی را برای بانک مرکزی و یا شرکت‌های PSP، الزام‌آور نکرده بودند. فاز دوم استفاده از اطلاعات حساب‌های بانکی و تراکنش‌های کارت‌خوان‌ها است که در این مرحله قانون مجلس به وظیفه بانک مرکزی و شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت اشاره می‌کند.

دولت یازدهم لایحه پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان آبان سال قبل در مجلس مطرح شد و طی دو ماه، مواد آن در مجلس به تصویب رسید. (+) نمایندگان مجلس،‌ در جریان بررسی لایحه پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان، قوانینی را تصویب کردند که به‌موجب آنها، سازمان امور مالیاتی به بعضی از اطلاعات حساب بانکی دسترسی پیدا می‌کرد.

به‌موجب ماده ۱۰ لایحه پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان، اشخاص مشمول مکلف‌اند شماره حساب یا حساب‌های بانکی و شناسه یکتای دستگاه‌های کارت‌خوان بانکی (POS) یا درگاه‌های پرداخت الکترونیکی مورداستفاده برای فعالیت شغلی خود را به سازمان اعلام کنند.

.

هنوز زمان قانونی بانک مرکزی برای ساماندهی کارت‌خوان‌ها تمام نشده است

طبق ماده ۱۱ لایحه پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان، بانک مرکزی مکلف است با همکاری سازمان ظرف مدت یک سال پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون، نسبت به ساماندهی دستگاه‌های کارت‌خوان بانکی و یا درگاه‌های پرداخت الکترونیکی اقدام کرده و با ایجاد تناظر بین آن‌ها با مجوز فعالیت و شماره اقتصادی بنگاه‌های اقتصادی، به هر یک از پایانه‌های فروش، شناسه یکتا اختصاص دهد، همچنین بانک مرکزی موظف است به ترتیبی که سازمان درخواست می‌کند امکان دسترسی سازمان به اطلاعات درگاه‌های پرداخت و تراکنش‌های شبکه‌های پرداخت بانکی رسمی کشور را فراهم کند.

همچنین طبق تبصره این ماده، پس از گذشت زمان مذکور در این ماده، اتصال دستگاه‌های کارت‌خوان بانکی (POS) و یا درگاه‌های پرداخت الکترونیکی که تعلق آنها به مودی معین توسط سازمان امور مالیاتی تایید نشده باشد، به شبکه پرداخت بانکی کشور ممنوع است. بانک مرکزی و حسب مورد کلیه بانک‌ها و ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت موظف هستند مشخصات بهره‌برداران کلیه دستگاه‌های کارت‌خوان بانکی (POS) و پایانه‌های پرداخت الکترونیکی را به سازمان اعلام کنند. تخلف از این حکم موجب مجازات درجه شش می‌شود.‌(+)

در راستای این قوانین، بانک مرکزی، اردیبهشت امسال، در بند ح تبصره 16 بخشنامه‌ای، کلیه بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری را مکلف کرد که بر اساس درخواست سازمان امور مالیاتی، فهرست حساب‌های بانکی و اطلاعات مربوط به کلیه تراکنش‌های بانکی (درون‌بانکی و بین‌بانکی) مودیان را به صورت ماهانه در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار دهند.

البته در این بخشنامه، به نقش شرکت‌های PSP اشاره‌ای نشده است.

.

ابهامات موجود در طرح اتصال کارت‌خوان‌ها به سامانه مالیاتی

هنوز چند ماه به مهلت یک‌ساله بانک مرکزی برای ساماندهی دستگاه‌های کارت‌خوان بانکی با همکاری سازمان امور مالیاتی مانده است. اما با این وجود سازمان امور مالیاتی، در اجرای فاز اول، یعنی برای اجرای طرح الزامی کردن استفاده کارت‌خوان برای پزشکان، از ظرفیت شرکت‌های PSP استفاده کرده است.

در حالی مهلت قانونی پزشکان برای ثبت‌نام در سامانه امور مالیاتی رو به پایان است که ابهامات و اختلاف‌نظرهایی درباره فازهای مختلف طرح ساماندهی به پایانه‌های فروشگاهی مودیان مالیاتی وجود دارد و این موارد نیاز به تعامل هرچه بیشتر سازمان امور مالیاتی، بانک مرکزی و PSPها دارد.

شرکت‌های PSP‌ وارد مرحله اول اجرای این طرح شده‌اند، اما نظرات و انتقاداتی هم درباره طرح دارند.

مدیر فنی یکی از این شرکت‌ها اشاره می‌کند که روال‌های در نظر گرفته شده توسط سازمان امور مالیاتی در طرح ساماندهی پایانه‌های فروشگاهی، می‌توانند از لحاظ فنی بهینه‌تر شوند و هزینه‌ها را هم کاهش دهند. برای مثال مدیرکل دفتر تنظیم مقررات و نظارت بر درون‌سپاری سازمان مالیاتی کشور 25 مرداد اشاره کرده بود که برای حصول اطمینان از صدور مالیات، یک کیوآر کد به پایین برگه‌های رسید کارت‌خوان اضافه خواهد شد.

این مدیر فنی PSP بیان می‌کند که این کار آن هم در شرایطی که PSP ها با بحران کاغذ روبه‌رو هستند و در حال کاهش اندازه کاغذهای رسید هستند،‌ بی‌مورد است و می‌توان به روش‌های فنی دیگری، کارکرد موردنظر سازمان امور مالیاتی را محقق کرد.

ببینید: تغییرات اعمال‌شده در کارت‌خوان‌ها برای تبدیل به پایانه فروشگاهی از زبان یک مسئول سازمان مالیاتی کشور

یکی دیگر از موارد ابهام‌آمیز بسیار مهم طرح پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان، بحث حفاظت اطلاعات دارندگان حساب‌های بانکی است. بانک مرکزی هنوز موضع خود را درباره پروتکل و نحوه دسترسی به اطلاعات تراکنش‌ها توسط سازمان امور مالیاتی، سطح دسترسی به این اطلاعات و چگونگی تامین امنیت این اطلاعات اعلام نکرده است.